Ísafold - 23.05.1894, Síða 1

Kemur út ýmist emn sinni
'eða tvisvar í viku. Yerð Arg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eða 1 >/* doll.; borgist
fyrir mibjan j úlimán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uþpsögn(skrifleg) bundin vi&
áramót. ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.obtó-
berm. Afgreibslastofa blabs-
ins er i Auiturstrœti 8
XXI. árg.
Reykjavik, miðvikudaginn 23. mai 1894.
Kaupmáli milli hjóna.
Með konungsúrskurði 24. febr. þ. á. höf-
Tim vjer fengið rjettarbót, sem talsvert í
varið og meira en margan varir, er les hið
■örstutta brjef um það frá ráðgjafanum til
landshöfðingja i nýlega útkomnum Stjórn-
artíðindum.
Efni brjefsins er raunar eigi annað en
það, að »hanshátign konunginum hafl allra-
mildilegast þóknazt að ákveða, að það sje
eptirleiðis á hendur falið landshöfðingjan-
um yfir Islandi að veita leyfisbrjef þau,
er með þeim konunglég staðfesting er veitt
á kaupmála milli hjóna*.
En í sambandi við þau fyrirmæli síðustu
fjárlaga, að slík leyþsbrjef skuli veita ó-
keypis, gerir þessi konungsúrskurður það
að verkum, að nú er næsta auðgengið að
sjereign og fjárforráðum giptra kvenna,
sem tilraun var gerð á þingi 1891 að fá
heimildarlög fyrir og mikið þótti í varið
og þykir almennt flestum frelsis- og fram-
faramönnum.
Rjettleysi giptra kvenna hvað fjáreign
þeirra snertir og fjárforræði leiðir opt til
thróplegs ranglætis og ófarnaðar fyrir þær.
Þær eru ef til vill vel fjáðar eða auðugar
á giptingardegi, en bóndinn öreigi. Daginn
eptir eiga þær varla eyris ráð að lögum.
Fjármunirnir eru að vísu í orði kveðnu
sameign hjónanna; en með því að lög á-
skilja bóndanum einvaldsráð yfir þeim,
verður niðurstaðan hin sama sem að hann
setti allar eigurnar einn saman. Hann get-
ur farið með þær eins og honuin sýnist,
stjórnað þeim svo heimskulega sem honum
■dettur í hug, fargað þeim á hvern hátt
sem hann vill, sóað þeim í svalli og iðju-
leysi, ef hann er svo gerður, en svelt konu
■og börn og dembt þeim siðan með sjer á
sveitina, — svo framarlega sem konunni
tekst eigi að fá hann gerðan ómyndugan
1 tæka tíð; en það er býsna-örðugt. Þó
að sllk dæmi sjeu eigi aigeng, sem betur
fer, þá eru þau þó til, og það ekki fá
meira eða minna þessu lík. 0g lögunum
•er það ekki að þakka, að þau eru eigi
miklu fleiri.
Eina ráðið til að afstýra þessum ófögn-
-uði er og hefir verið það, sem kallað er
kaupmáli milli hjóna, þ. e. sáttmáli milli
þeirra um meiri eða minni afbrigði frá hjú-
skaparsameigninni og einvaldsdæmi bónd-
ans yfir eigum beggja. En slíkur sáttmáli
hefir eigi verið fullgildur öðruvisi en með
konunglegri staðfestingufráráðgjafanum, er
þar að auki hefir kostað býsna mikið jafnvel
'talsvert á 2. hundrað krónur, næmi eigurn-
ar nokkru til muna, 2000 kr. eða meiru.
Sakir þeirra vafninga og kostnaðar hafa
hjónakaupmálar því verið mjög svo fátíð-
ar. En upp frá þessu ættu þeir að geta
orðið mikið algengir. Þeir kosta, sem
sagt, hjeðan af alls eigi neitt, nema pappír
og trímerki á brjef til landshöfðingja, og
síðan þinglýsing, ef gilda skulu gagnvart
erfingjum og skuldheimtumönnum. Það
má setja í þá eigi einungis, að engin sam-
eign skuli vera milli hjónanna, — hvort
eiga það, er átt hefir á undan hjónaband-
inu, og það, er þau eignast hvort um sig,
meðan bjúskapurinn stendur,—beldur einn-
ig, að konan skuli að öllu leyti ráða fyrir
sinni sjereign, en maðurinn eigi. Gera má
og slíkan kaupmála eigi einungis áður en
hjón giptast, heldur einnig löngu eptir að
þau eru gipt; en setja verður auðvitað
konunhi þá fjárhaldsmann til að samþykkja
kaupmálann, með því að hún er ómyndug.
Sömuleiðis þarf fjárhaldsmaður að koma
til, ef konuefni er ómyndugt, og meðráða-
maður eða meðráðamenn, sje annaðhvort
hjónaefnanna eða bœði ófulltíða (hálf-
myndug).
Frekari leiðbeining í þessu efni má ann-
ars lesa í »Formálabókinni«.
Mun nú reynslan sýna, hvort eða að
hve miklu leyti almenningur finnur til
nauðsynar á fullkomnari rjettarbót að því
er snertir sjálfstæði giptra kvenna yfirleitt.
Hagnýti menn sjer litt þennan kost, er
þeir eiga á að fá að njóta einna hinna
verulegustu lilunninda, er slík rjettarbót
um hljóðar, þá er það vottur um litla til-
finningu fyrir þörf hennar; en meiri ann-
ars kostar.
Sveitarbörnin og almenningsálitið.
Jeg hefi þess orðið var í vetur, að ýms-
ir menn eru harla óánægðir við mig út af
grein minni með yfirskriptinni: »Sveita-
börnin«, í siðasta blaði »Norðurljóssins«.
Jeg átti að vísu von á því, enda hefi jeg
ef til vill, verið helzt til harðorður; en
samt álít jeg ekki sjálfsagt að rita svo,
að enginn veiti því eptirtekt, ef aðfinn-
ingar eru ritaðar á annað borð.
í »Fj.-k.« 12. maí er þessari grein minni
loksins svarað, og gegnir furðu, hve lengi
það hefir dregizt, ef það er satt, sem and-
mælandi minn gefur í skyn, að jeg fari
með hel-ber ósannindi. Það virðist vera
vandalítið að bera það til baka, sem allir
vita, að ósatt er.
Andmælandi minn segir, að á sig hafi
verið skorað að svara greininni, og svo
tekst hann þann vanda á hendur, að lýsa
sannleikanum yfir, þó ekki fyrir alda,
heldur óborna.
Og sannleikurinn er þá sá, að nú sje eigi
framar neinn munur gerður á sveitar-börn-
um og öðrum börnum, og þótt einhverjum
kunni að koma til hugar að gera mis-
mun á þeim, þá þori hann það ekki fyrir
almenningsálitinu, því að slikt þætti svo
mikið ódæði, að barnið yrði óðar tekið
frá honum; að sveitarbörn sje vanalega lát-
in vera kyrr í sömu stöðum, og staðirnir
sjeu svo vel valdir, sem kostur er á.
29. blað.
Svo eru nú mörg þessi orð; og ef allt
þetta er satt, þá er auðsætt, að jeg stend
illa berskjaldaður frammi fyrir hinu hvassa
augna ráði almennings.
Nú, jæja; látum það allt satt vera, sem
B. (Björn, eða hvað hann nú heitir) segir.
Et það er orðið rótgróið i hugsunarhætti
ahnennings, að það sje svivirða og ódæði,
að gera mun á sveitarbörnum og öðrum
börnum, þá leiðir af því, að nú möglar
enginn framar yfir því, að leggja fram svo
mikið fje til framfærslu sveitarbörnum, að
andlegt og líkamlegt uppeldi þeirra megi
verða jafnt uppeldi þeirra barna, sem eiga
sjálfstæða foreldra.
Ef það kemur til mála, að öll kennsla,
bæði umferðarkennsla og kennsla íbarna-
skólum, sje borguð af almannafje (sveitar-
sjóði t. *d.), svo öll börn, sveitarbörn sem
önnur, geti notið hennar jafnt, þá á nú eng-
inn að hreifa mótmæli gegn því; allur
þorri manna vill fiað, en hinir þora ekki
annað en gjöra slíkt hið sama, sem eru á
öðru máli!
Ef Pjetur eða Páll koma og bjóðast til
að taka sveitarbörn með 30—40 króna
meðgjöf eða jafnvel minna, þá á nú ekki
slíku boði að vera sinnt lengur, því að
engum mundi koma til hugar að láta ala
börn sín upp við svo þungan kost, þar
sem bersýnilegt væri, að ekki væri hægt
að veita þeim mat fyrir meðlag þetta, og
því síður meira. í stað þess er Pjetri og
Páli borgað svo ríflega, að heimta megi
af þeim með sanngirni, að þeir veiti börn-
um sómasamlegt uppeldi. Annað væri
svívirða. Og sje heimili þeirra eigi góð,
þá er börnum heldur komið til þess bónda,
sem kunnur er orðinn að því, að hann er
laginn að gera inenn úr sveitarbörnum.
Það þykir borga sig, þótt hann heimti
fulla meðgjöf.
Ef sveitarnefndir sjá, að þaðer óráð, að
halda við fjölskyldu óskiptri, sem á sveit-
ina er komin, þá eiga þær nú almennt að
sýna þá rögg af sjer að taka börnin frá
foreldrum og koma þeim fyrir á góðum
heimilum, hvað sem fiað kostav, því svo
mundu þeir vilja láta gera, sveitarnefnd-
armennirnir, ef þeir ættu sjálfir hlut að
máli. Með þessu móti er opt hægt að gera
heilan hópbarna að dugandi mönnum, sem
annars dröfnuðu niður af ómennsku og iðju-
leysi.
Svona á þá að vera litið á þetta mál af
almenningi, ef það er satt, sem B. segir.
En jeg segi nú, að það sje alveg nýskeð,
ef hvergi bregður út af því, að almenn-
ingur vilji hafa það svona, og gera þetta
undantekningarlaust, og liinir fáir, sem í
móti mæla, þori ekki annað en að gera
slíkt hið sama.
En því er svo varið um þetta eins og