Ísafold - 08.02.1896, Side 1

Kemurátýmisteiim sinni e&a
tvisv.iviku, Ver&árg.(80arka
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */a doll.; borgist fyrir miðjan
jáli (erlendis íyrir fram).
ÍSAFOLD
Uppsðgn(skrifleg)bundin viö
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. oktober.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXIII. árg.
Roykjavík laugardaginn 8. febrúar 1896
7.
blað.
Vogaraenn og Strandarmenn
geta vitjað ísafoldar i bdð hr. kaup-
manns Guðm. Böðvarssonar í Hafnar-
firöi.
NÆSTA BJjAÐ mánudag 10. þ. mán.
Útlendar frjettlr.
Khöfn 16. janúar 1806
Veðrátta. Vetrarfarið á Norðurlönd-
um hið bezta, og til þessa hefirlítið kennt
snjóa eða frosta. Frá suðurlöndum víða
sagt af langt um striðari vetrarkomu,eink-
um frá suðurhluta Eússlands, þar sem bál
hafa verið kynt á bæja torgum, að þeir kæm-
ust klaklaust af, er þar áttu dvöl, vagn-
stjórar o. fl. Fyri skömmu mikið sagt af
hríðarstormum á Ítalíu og á Ungverjalandi.
Hinn 8.—9. desember mikið um storma
við allar strendur Vesturevrópu og fylgdu
þeim stórflóð, mörg spell og skipskaðar.
Yflrlitsgrein. Til byrjunar má segja,
að sjaldan hefir fleiri veðra kennt í lopti
en fyrir og um árslokin, og því ískyggi-
legri, sem það voiu Englendingar, er sá
vandi snerist á hendur á tveim stöðum,
í Ameriku og Afríku, að þeir hlutu að
heita svo á kjark sinn og vizku, að vikjast
svo við sem sæmdi forusturíki heimsþjóð-
anna. En með því að nú er þegar kyrð
á skýjum, þá kjósum vjer það mál síðar
að greina. Vjer gerum svo Tyrkjann að
umtalsefni, hinn gamla vandræðagrip Ev-
rópu, eða aðhaldsstreitu stórveldanna í
Miklagarði að knýja soldán til nýtraráða.
Til þessa hefir soldán haldið áfram refjum
sínum og undanbrögðum, en hann veit
lika, hvernig þeir, sem kallast halda vje-
böndum um ríki hans, vilja hverir á aðra
leika. I>ó allir verði samkvæöa, þegar
stórveldin segja, að þau verði í friðarins
nafni að halda Tyrkjaveldi uppi, þá vita
allir, að Eússar bíða færis að ná undirsig
aliri Litlu-Asíu, en gera öll Balkanslönd
að sínum skjólstæðingum. Fyrir sitt leyti
hyggja Englendingar allt annað um sjálf-
stæði þeirra landa, en um bitt þykir þó
tvísýnt, hvort þeir sjálfir nokkurn tíma
vilja sleppa tökunum, sem þeir liafa náðá
Egiptalandi. Eptir óeirðirnar í haust f
Miklagarði hefir þar stöðugt um hið sama
mátt ugga, og þaðan hefir margt borizt af
umhleypingum og hvikræfum við hirð
soldans, sviplegum ráðherraskiptum, o. fl.
þess háttar. Loksins tókst stórveldunum
að kúga út úr soldáni leyfi hans til, að
hvert þeirra hjeldi tveim herskipum á verði
f Sæviðarsundi, en þetta stoðaði lítt móti
ósköpunum í Armeníu. Þar hefir til þess
fyrir skömmu enu sama fram farið í árás-
um til rána og morða á kristnu fólki, og
ekki fyrir alls löngu var talið í einu Yín-
arbiaði, að um 20 þús. manna hefðu þar
líf sitt látið. í lok desemberm. frjettist að
Armeningar voru farnir að bera hönd fyr-
ir böfuð sjer. Ein liðsveit þeirra hafði
ráðizt á bæ, er Zeitun heitir, og þardrápu
þeir setusveit Tyrkja, 400 manna, og 500
af bæjarmönnum. Um þetta leyti var sá
her kominn austur í Litlu-Asiu og Armen-
íu til að stilla óöldina að fyrirlagi stór-
veldanna. Ein sveit settist um Zeitun, en
fyrir milligöngu kristinna konsúla var upp-
gjafarkostum og griðaboðum tekið. Þetta
þykir boða, að her soldáns takist að stilla
til friðar þar eystra. og að konsúlar og er-
indrekar kristinna þjóða komist að með
góð ráð og tilhlutun sína. Hvað rjettar-
og lagabætur snertir, nemur enn helzt þar
við, að soldán lofar öllu fögru. í nóvem-
ber sendi hann Salisbury lávarði brjef og
bað hann í bamingjunnar nafni að hafa
biðlund og þolinmæði, og lagði hið sár-
asta við, að allt skyldi efnt til hlitar.
Fyrir skömmu sendi hann brjef áþekks
efnis til Eússakeisara með stórgjöfum til
hans og drottningar. Engum dylst, að
Eússar að svo stöddu ráði mestu i Mikla-
garði.
Sem stytzt skal greina, þó bágt sje, þaun
vanda sem Englendingar áttu að snúast við
í Ameriku. Hann stóð af stóryrðum í
boðunarskjali Clevelands forseta, er áþing
var gengið í byrjun desembermán., er
hann vakti áhuga þingsins á landamerkja-
þrefi, sem lengi hefir staðið meðþjóðveld-
inu Yenezuela og nýlendu Englendinga i
Gyana í Suður-Ameríku. Þeir hefðu neit-
að boðum þjóðveldisin9 að leggja málið í
gerð, ognúværi það skylda Bandaríkjanna
að skerast í leikinn og sendanefnd manna
suður að rannsaka málið. Svo fylgdu
þau þeim eindæmiskröfum fyrir þeirra
hönd, sem Monroe forseti hafði farið fram
á 1823 til að slá varnagla við tilhlutun
Evrópuríkja um mál i Ameríku. Opt hafa
forsetar og stjórnmálamenn Bandaríkjanna
bent á kenningu Monroes, en nú kemur
þó flestum saman um líka í Ameríku, að
hjer væri of langt farið, og að hún nái
ekki til ágreiningsins um landamerkin.
Hvasst og borginmannlega undir tekið i
fyrstu á þinginu og í mörgum blöðum,
þegar stjórnin bað öldungadeildina kjósa
menn í sendinefnd og krafðist drjúgra
framlaga til hers og flota. Sum blöð
minntust á allar heljarvjelar Edisons. En
bráðum tók þetta uppþot að sljákka, er
hlutabrjef og bankar lentu sem í fjall-
skriðuhlaupi í kaupmannahöllinni í New-
York. Sum hin merkustu stórblöð mæltu
þegar í gegn Cleveland og minntu menn
á, að stríð við England yrði ekki annað
en bræðramorð, en mörgum þjóðum yrði
sýnt böl búið, ef til slíks kæmi með öðr-
um eins forgönguþjóðum allra framfara.
Svo fórust og Bayard, sjálfum sendiboða
Bandaríkjanna í Lundúnum, orðin, er hann
kvað sjer ekkert fráleitara þykja en styr-
jöld með hinum angelsaxnesku stórþjóðum.
Einn prófessor i sagnafræðum, Holst að
nafni, kallaði í fyrirlestri ráð og aðferð
Clevelands teljandi meðal pólitiskra stór-
brota. Stjórn Englendinga og ensku blöð-
in mæltu hjer öllu með stillingu, en færðti
fram rækileg rök, er sýndu, hvernig Cle-
veland hefði tekið skakkt til málsins, en
misboðið Englandi. Enn skal þess geta,
að ritstjóri blaðs í New-York, sem «World»
heitir, hefir skorað á ýmsa stórskörunga
Englands að segja álit sín um málið —
meða! þeirra Gladstone, Eosehery, prinz-
inn af Wales, og son hans hertogann af
Jórvik, auk fleiri. Svar Gladstones stutt
og gagnort: «Hjer þarf ekki annað en
heilbrigða skynsemi til að koma öllu í
rjetta reglu». Svar feðganna svolátandi:
«Þeir væru til fulls og alls sannfærðir um
að hjer yrði svo úr vandræðum greitt, að
hvorumtveggju mætti sem bezt hugna, og
hið varma vináttuþel endurlifua, sem svo
lengi hefði með þeim mestu ráðið*.—Blað-
ið fiutti öll svör hinna ensku skörunga, og
var þeim af allri alþýðu með fögnuðitek-
ið. Nú bendir líka allt á, að hvorutveggju
reiði fjær ágreiningi um þetta mál, og lik-
ast munu Englendingar koma sættum á
með nýlendu sinni og Venezúela; og svo
verður rannsóknarnefndiu að einberum ó-
þarfa,
Frá Suður-Afriku eða frá nýlendum sín-
um og þjóðríkinu Transvaal áttu Englend-
ingar um nýjársleytið illum og flóknum
tíðindum að gegna. Fyrir rúmskorts sakir
verður hjer styttra yfir að fara en skyldi.
»Búar« (Boers) heita þeir, sem í Transvaal
hafa þjóðriki skapað, eins og í Óraníu
fyrir sunnan, kynjaðir frá Hollandi. — í
mörg ár hefir hinn vitri skörungur Kruger
haft forsetadæmið með höndum. Satt að
segja hafa Búar opt hlotið að bera hönd
fyrir höfuð sjer mót áleitni Englendinga
frá nýlendum þeirra, eða »Kaupmannafje-
lagsins« þar syðra, en ávallt orðið þeim
hinir hörðustu í horn að taka. Árið 1884
gerði Gladstone enda á þeim viðureignum
og viðurkenndi sjálfstæði Transvaals, en
skildi til um leið, að Búar mættn við enga
sáttmála gera, nema með vitund og sam-
þykki Englendinga. Þó var Óranía hjer
undan skilin. Svo stendur nú á í Trans-
vaal, að sökum nýrra og auðugra náma
— gulls og kola — hafa útlendir menn,.
og flestir þeirra Englendingar, streymt þar
inn í landið þúsundum saman, og er svo
talið, að hinir aðkomnu sje nú fimmfalt
fleiri en Búar, en lögin segja svo íyrir, að
hinir aðkomnu fái ekki full þegn-rjettindi