Ísafold - 10.02.1896, Qupperneq 2

30
Ný lög’. Þessi 13 lög frá siðasta alþingi
(af 44 alls þar samþyktum) hefir konung-
ur staðfest, öll 13. desbr. f. á., í viðbót viS 12
áöur:
13. Lög um skrásetning skipa. 14 Ltig urn
ábyrgð fyrir eldsvoða í Reykjavíkurkaupstað.
15. Lög um breyting á 1., 5., 6. og 8. grein
í lögum 13. jan. 1882 um borgun til hrepp-
stjóra og annara sem gjöra rjettarverk. 16.
Lög um stækkun lögsagnarumdæmis og bæjar-
fjelags Akureyrarkaupstaðar. 17. Lög um að
stjórninni veitist heimild til að selja nokkrar
þjóðjarðir. 18 Lög um breyting á 2. gr. laga
nr. 13. frá 3. okt. 1884 (um eptirlaun prests-
ekkna). 19. Lög um breyting á 1. gr. laga
27. febr. 1880 um skipun prestakalla (Hrafna-
gil—Akureyri). 20. Lög um lækkun á fjár-
greiðslum þeim, er hvila á Hólmaprestakalli.
21.—25. Löggilding verzlunarstaða: hjá Bakka-
gerði, við Hvammstanga, við Salthólmavík,
að Skálavík við Berufjörð, á Nesi í Norðfirði.
Sköpunarverkiö og vísindin.
Um það efni hjelt hr. J. Frederiksen,
danski, kaþólski presturinn, sem hingað
kom í haust, fjölsóttan fyrirlestur í Good-
Templarahúsinu fyrra, sunnudagskveld,
og skyldi ágóðinn renna í sjóð Thorvald-
sensfjelagsins. Vjer setjum hjer stuttan
útdrátt:
Við nafn Thorvaldsens eru tengd mörg
fögur verk ; fegursta verkið — sem bók-
að er hjá. Drottni — er það að gefa fá-
tæklingum að borða. Ræðumanni þótti
þvi vænt um, að til þess skyldi hafa ver-
ið mælzt, að hann hjeldi fyrirlestur til arðs
fyrir þetta fagra fyrirtæki.
Á síðustu öld fannst Páskaeyjan (í Suð-
urhafl), og þá kom það upp úr kafinu, að
eyjarskeggjar hugðu, að eyjan væri allur
heimurinn. Á líkan hátt hefði um langan
aldur verið varið hugmyndum manna um
jörð þá er vjer byggjum; þeir hefðu enga
hugmynd haft um óendanleik sköpunar-
verksins. En áhöld nyrri tíma hefðu birt
oss fjarlægðina, sem menn væru hættir að
miða við annað en ljós-ár — ljósið frá
næstu stjörnunum væri nokkur ár á leið-
inni til vor, og þó færi ljósið 41000 mílur
á sekúndunni. Að lokum kom fram sú
skoðun um tilorðning heimsin3 (Kant-La-
places tilgátan), að hann hefði myndazt af
úgrynnum af gasi, sem stöðugt hefði verið
að skiptast, og sú skipting stafi af hreif-
ingunni. Þessi kenning sje ekki að minnsta
leyti andstæð sköpunarfrásögu bifliunnar ;
hún gæti falizt í orðunum: »í upphafi
skapaði Guð himininn«. Því væri þar á
móti svo varið, að þessi kenning yki há-
tign sköpunarhugmyndarinnar, því hún
kenndi oss að hugsa oss sköpunarverkið 4
þá leið, að Guð hefði fleygt út frá sjer ó-
grynnum af efni, sem í fyrstu virtist ó-
skiptilegt og til einkis nýtt, en sem í raun
og veru hefði verið gætt afarmiklum kröpt-
um, er hlutu að framleiða allan heiminn.
Þar á móti stríðir kenningin um eilífð
efnisins auðvitað móti sköpunarsögunni.
En slík kenning er meiningarlaus. Jafn-
vel fyrir hngsuninni er eilíft efni meining-
arleysi, þvx að nánasta samband er á milli
eilífðarog óendanlegleika. Þar næst hlyti
eilíft efni annaðhvort að hafa verið
óhreifanlegt frá eilífð, og þá hjeldi það
áfram að vera óhreifanlegt um alla eilífð,
eða menn hlyti samt sem áður að leita að
hreifingarorsökinni utan vlð efnið, og þá
rækju menn sig á þann Guð. sem menn
sjeu að sneiða hjá. Hitt hve fráleitt það
væri að ætla, að efnið hefði verið í hreit-
ingu frá eiiífð, leitaðist ræðum. við að
skyi-a með dæminu um bænu, sem kornið
hefðu úr eggi, og egg, sem komið hefði
úr hænu, án þess að nokkurn tíma hefði
verið til fyrsta hænan eða fyrsta eggið.
Hugsunin sjálf neyddi oss því til að ætla,
að heimurinn hafl orðið til fyrir utan-að-
komandi vilja, að hann sje skapaður af
Guði. Um það bæri það vitni, hve vel
heimurinn samsvaraði tilganginum, og væri
menn ófáanlegir til að halda, að úr hefði
orðið til og hefði verið svo vei úr garði
gert til að mæla tímann, án þess að nokk-
ur meistari hefði hugsað sjer það og sett
það í stellingarnar, þá yrði það fráleitara
en orðum yrði að komið, að hugsa sjer,
að því væri svo varið með heiminn, sem
væri svo óendanlega miklu meiri og ágæt-
ari smíðisgripur en úrið.
Faðir jarðfræðinnnar var landi ræðum.
og trúarbróðir; um stund virtist svo sem
hún ætlaði að verða hættulega andvíg Mó-
ses, en niðurstaðan heflr orðið ailt önnur.
Það getur ekki annað en fengið manni
undrunar, að Móses skuli hafa vitað — auð
vitað fyrir guðdómlega opinberan — að
ljós var á jörðinni löngu áður en sólin
sendi henni geisla sina, eins og jarðfræðin
hefir synt fram á að verið hefir: dyrðlegt
rafmagnsljós sem sje. Eins það, að hann
setur sköpun plantnanna áður en sólin
kemur fram (kolaöldin), að hann veit, að
fiskar og fuglar heyra sama tímabilinu til,
að spendyr verða ekki til fyr en á næsta
tímabili o. s. frv.
Ræðum. hugsaði sjer sköpunarfrásögu
Mó3esar sem lysing á synum (vitrunum),
er Guð hefði látið birtast honum.
Loks er sköpunarverkið dásamlegt að
því er snertir hinn mikla breytileik teg-
undanna. Þá fyrst fá menn ofurlitla hug-
mynd um hugsunarkraptinn, sem þar kem-
ur fram, er menn reyna, hve margar frum-
legar tilbreytingar þeir geti sjálfir hugsað
sjer, t. d. í blómum, sem eru tiltölulega
mjög fáar. Reynt hefir verið að svipta
Guð þeim heiðri með því að halda því
fram, að tegundirnar hafi framleiðzt hvor
af annari og upprunalega af dauðu efni.
í slíkri kenningu væri fólgin önnur eins
fjarstæða og sú, að líf hafi myndast að
orsakalausu (generatio aequivoca). Jarð-
fræðirannsóknirhefðuheldur ekki staðfest þá
kenningu, með því að ekki hefði fundizt
nokkur af þeim milliliðum, sem hún gerði
ráð fyrir — tegundir, er stæðu milli ann-
ara tegunda, hefðu að sönnu fundizt, en
milliliðirnir aldrei. 0g ræðumanni þótti
vænt um, að óhætt væri að segja, að þessi
kenning hefði beðið skipbrot, enda þótt
hún kynni, með sjerstökum skilyrðum, að
geta samrymzt sköpunarsögunni; hann
vildi heldur mega hugsa sjer, að hvert*
blóm væri gjöffrá hinum óendanlega Guði,
sem hefði látiðsjer hugkvæmast að gleðja
oss mennina.
— Hr. Fi-ederiksen er framúrskarandi
mælskur maður og fyrirlesturinn var flutt-
ur af mjög miklu fjöri.
Verzlunarfrjettir frá Khöfn 16. jan.:
Mjög dauft útlit með allar ísl. vörur, Fisk-
kaupendur biðu mikið tjón árið sem leið, með
því að sölunni hnignaði svo mjög á Spáni og
Italíu, og kaupfýsi því alveg þrotin. Ekkj
heldur gott útlit með ull, með því að nú er
aptur farið að ráðgera toll á ull í Ameríku.
Ekkert fyrirliggjandi hjer af stórum salt-
fiski; gefnar fyrir hann síðast 55 kr. Af smá-
fiski óselt hjer um 700 skpd., en gengurekki
út; hefir verið boðinn fyrir 35—38 kr., en á-
rangurslaust. Fyrir löngu gefnar 48 kr. síð-
ast. Af harðfiski óseld 90 skpd., hafðuráboð-
stólum fyrir 85 kr., en enginn vill kaupa.
Sundmagar seldust síðast á 50 a. Æðardúnn
í 83/4—9 kr. Af hákarlslysi óselt 700 tunn-
ur, sem haldið er í 31J/2 kr. gufubræddu, og
301/2 kr. pottbræddu, en boðið '/4 til x/2 kr.
minna. Fyrir þorskal/si gefnar 26—30 kr.
eptir gæðum.
Ull: 65 a. (vorull), mislit 52—53 a., svört
60 a. Gengur ekki út. Af haustull ekkert
fyrirliggjandi, seinast gefnir 48 a. fyrir óþvegna
haustull og 38 a. fyrir mislita.
Kaffi í 62—64 a., hrísgrjón 5'/2—ö1/^, kand-
ís 14, hvítasykur 13Y2, púðursykur 10 a.
Thorvaldsensfjelagið hefir það ágæt-
isfyrirtæki með höndum um þessar mund-
ir, að gefa fjölda fátæklinga máltíð (heit-
an m,jólkurmat) á hverjuin degi. Það byrj-
aði 18. jan. síðastl. með 50 borðgestum
daglega, en hefir síðan fjölgað þeim um
25. Sama fólkið fær mat annanhvorn dag,
og njóta því 150 manns þessarar hjálpar
fjelagsins. Hjálpin er einkum ætluð börn-
um og kvennfólki, en karlar þó ekki úti-
lokaðir. Þessari tilkomumiklu góðgerða-
semi hyggst tjelagið að halda áfram til
páska, svo framarlega sem ekki rætist úr
með fiskileysið. Fjelagskonur, sem eru
rúmar 30, skiptast um að skainmta matinn;
en frúr þær, sem forstöðunefndina skipa,
eru viðstaddar 3. hvern dag á víxl til um-
sjónar. í forstöðunefndinni eru frú Þórunn
Jónassen, frú Louise Finnbogason og frú
María Ámundason.
Nokkurn styrk hefir fjelagið fengið ut-
an að til þess að standast kostnaðinn, sem
fyrirtækinu er samfara. í Reykjavíkur-
klúbbnum hefir 250 kr. verið skotið sam-
an, af fyrirlestri hr. Frederiksens mun
arðurinn hafa orðið um 90 kr., í leikhúsi
W. O. Breiðfjörðs var leikið fyrir fyrir-
tækið eitt kvöld og arðurinn af því rúm-
ar 60 kr., og auk þess hafa fáeinir menn
sent fjelaginu gjafir.—Vegha þeirra lesenda
blaðsins, sem ekki eru kunnugir hjer í
bænum, virðist ekki úr vegi, að geta þess
jafnframt, að fjelag þetta hefir um mörg
ár veitt fátækum stúlkubörnum ókeypis
tilsögn í ljereftasaum, fatasaum og prjóni
2—3 mánuði af árinu, rúmum 70 stúlkum
í senn. Þegar þesaer gætt, hve litiðtæki-
færi fátæk börn hjer í bænum hafa til að
læra algengustu og þörfustu heimilisvinnu,
leynir það sjer ekki, hve einkar-þarft slikt
fyrirtæki er. Auk þess heíir og fjelagið
um mörg ár gefið fátækum börnum mikið
af fötum.
Það afreksverk fjelagsins, sem mest ber
á, er þvottahúsið við Laugarnar, sem það
ljet reisa algerlega af eigin rammleik og
gaf síðan bænum. Það hús kostaði 1500
krónur.