Ísafold - 13.05.1896, Síða 1

Kemur út ýmist eirm sinni eða
tvisv.íviku. Yerð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis Bkr. eða
1 */* doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Dppsögn(8krifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda íýrir 1. oktober.
Afgreiðslustoia blaðsins er f
Austurstrœti 8.
XXIII. árg.
Reykjavik, miðvikudaginn 13. maí 1896.
31. blað.
Enn um
sjálfstjórnarkröfur íslands.
Fáein orö virðist oss ekki ótilhl/Silegt a5
taka fram í tilefni af hinni löngu og röksam-
legu grein Dr. Valtýs Guðmundssonar alþing-
ismanns í tveim síðustu blöðum ísafoldar.
Trauðla virðist oss þingmaðurinn geta með
rjettu horið á móti því, að hann hafi dregið
tir kröfum þingsályktunarinnar í fyrirlestri
sínum. Hann talar um sumar af þessum
kröfum, en lætur annara ógetið, og segir af-
dráttarlaust sem sína skoðun, að ef þeim kröf-
um fáist framgengt, sem hann hefir á minnzt,
þá hafi íslendingar fengið þá stjórnarhót, sem
þeim nægi. Sje ekki með því dregið úr kröf-
um þingsályktunarinnar, þá er oss ekki með
öllu ljóst, hvernig úr þeim ætti að draga.
Ekki finnst oss heldur með öllu óhugsandi,
að stjórninni kynni að verða það, að rugla
kröfum þingmannsins saman við hinar almennu
kröfur íslendinga, þótt hann fortaki það.
Þingmaðurimi greiddi atkvæði með þingsálykt-
uninni, mótmælalaust á þingi, þótt hann tal-
aði gegn henni á leynifundi nokkurra þing-
manna. Svo kemur hann á eptir og segir, að
Islendingum nægi, ef þeir fái nokkurn part
af því sem um var beðið. Hefir þá ekki
stjórnin dálitla ástæðu til að ætla, að fleiri
kunni að vera með sama markinu brenndir,
og að íslendingum sje ef til vill ekki eins
mikil alvara með sumar stjórnarbótarkröfur
sínar eins og þeir láti?
Hitt er annað mál, hvort þessi framkoma
þingmannsins sje f raun og veru ámælisverð.
Hann gefur í skyn, að hann hafi ástæður fyr-
ir sig að bera, sem mönnum hjer sje ekki
kunnugt um. Það má vel vera, og hvað sem
öðru líður, trúum vjer því fúslega, að honum
hafi ekki gengið annað en gott til.
Vjer erum og þingmanninum samdóma um
það, að fengist tilboð frá stjóminni í þá átt,
sem hann fer fram á: sjerstakur ráðgjafi skip-
aður fyrir ísland, íslendingur, er ætti sæti á
alþingi, væri óháður ríkisráðinu í landsins
sjerstöku málefnum og bæri ábyrgð fyrir al-
þingi á sjerhverri stjórnarathöfn — þá væri
mjög varhugavert að hafna slíku boði. En
hinu höldum vjer fram, nú sem áður, að slík
niðurstaða yrði aldrei til frambúðar. Enda
era og þær kröfur, sem þá yrðu eptir, svo
vaxnar, að vjer trúum því naumast að oss
yrði um þær neitað til lengdar, ef annað væri
fengið.
Aðalhnúturinn er í raun og veru samband
Islandsráðherrans og ríkisráðsins. Yrði sá
hnútur höggvinn sundur, er ekki lengur að
deila um »ríkiseininguna4, sem svo ríkt vakir
fyrir dönsku stjórninni, og þá mætti henni
fara að standa hjer um bil á sama um það,
hvort ráðgjafinn væri búsettur hjer á landi
eða í Kaupmannahöfn.
Þá kæmi henni það ekki einu sinni lifandi
vitund við. Það mál væri þá eingöngu komið
undir vilja hins íslenzka löggjafarvalds. Því
að naumast mundi nokkur íslenzkur ráðherra
líta svo á, sem Dr. V. G. virðist telja rjett,
að breytingu þyrfti á stöðulögunum til þess
að fá ráðgjafann fluttan frá Kaupmannahöfn
til íslands. Stöðulögin gera að eins ráðstöfun
fyrir kostnaðinum við það stjórnarfyrirkomu-
lag, sem um er að ræða, en ákveða ekkert um
það, að það fyrirkomulag skuli haldast.
Og þingmanninum hefir ekki tekizt að sann-
færa oss um það, að oss sje fyrir beztu, að
það fyrirkomulag haldist, að ráðgjafinn sje
búsettur í Kaupmannahöfn. Hann leggur
mikla áherzlu á að það »hefði heppileg áhrif
á ráðgjafann, að hann færi fram og aptur
milli íslands og útlanda, því þá er síður hætt
við að nokkur doði eða steingjörfingsbragur
færist yfir hann, sem alltaf er hætt við að
fyrir geti komið með mann, sem að staðaldri
situr á íslandi«. Gott og vel! Dettur nokkr-
um annað í hug en að ráðgjafinn mundi verða
á slíku ferðalagi, þótt hann yrði búsettur á
íslandi? Mundi hann ekki við og við þurfa
að finna konunginn? Ossdylstþað ekki, enda
þótt vjer getum ekki samsinnt því, að hann
þurfi endilega að vera »við hlið konungs«.
Oss finnst meira undir því komið, að hann
sje við hlið þjóðarinnar. Og í því er fólg-
inn aðalágreiningurinn milli vor og þingmanns
Y estmannaeyinga.
Að ráðgjafinn yrði jafn-kunnugur högum
manna og þörfum með því að vera búsettur
í Kaupmannahöfn eins og með því að eiga
heima hjer, eins og þingmaðurinn heldur fram,
það finnst oss ekki ná nokkurri átt — nema
ef hann yrði þá hjer svo mikið af tímanum,
að hann yrði »við hlið konungs« að eins að
nafninu til. En í hverju skyni á þá að halda
því nafni? Og mundi ekki auk þess drjúg-
um haganlegra, að öll þau skrifstofustörf og
öll sú þekking á málunum, sem að sjálfsögðu
eru bundin við heimili ráðherrans, yrði á þeim
stað, þar sem hann á að mæta á þingi þjóð-
arinnar, heldur en úti í löndum, þar sem hann
hefir í rauninni ekkert annað að gera en að
fá undirskript konungs undir nokkur lög ann-
aðhvort ár?
Trú þingmannsins í óhlutdrægni hæstarjett-
ar í pólitiskum málum vorum finnst oss allt
að því brosleg. »Jeg sje ekki, að hægt sje
að leiða minnstu líkur að því, að hæstirjettur
yrði nokkurn tíma lilutdrægur í málum vor-
um«, segir hann. Nú höfum vjer þessi 22
ár, síðan vjer fengum stjórnarskrá, haldið því
fram, að hún hafi verið rofin á hverju einasta
ári, með því að bera hin sjerstöku mál vor
undir ríkisráðið. En aldrei höfum vjer þorað
að reyna að láta ráðherrann sæta ábyrgð fyrir
það athæfi. Skyldi það hugleysi vort hafa
stafað af sannfæringunni um það, hve óhlut-
drœgur sá dómstóll sje, sem vjer eigum að
leita til? Þingmaðurinn segir, að »Danir
mundu verða því guðsfegnir, ef þeir mættu
skjóta málum sínum t. d. undir norskan dóm-
stól og Norðmenn aptur undir danslcan«,
Getur vel verið. En ætli Norðmönnum þætti
eins mikið til þess koma, að skjóta málum
sínum undir sænskan dómstól. Oss grunar,
að þeim mundi ekki þykja það sjerleg rjett-
arbót. Vegna hvers ekki? Af því að þeir
eiga í höggi við sænskar skoðanir á sambandi
sínu við Svía. Alveg eins er ástatt fyrir oss
að því er Dani snertir.
Þórarinn Böðvarsson
og kona hans.
I.
Hljótt er nú í Görðum,
hjónin bæði sofa —
þunga pínandi þögn!
Hvar eru hinir gömlu?
hvar hinir ungu?
Hver vill stilla minn streng?
Gráttu mín gígja,
Garðar iiggja kaldir,
svara mjer, hungraða hraun:
hver vill nú gjöra
þína Garða fræga?
hjer er sem allt í auðn. —
Kom jeg að vestan,
kyrt var allt hið gamla —
nema þetta: gröf eptir gröf.
Fjarðfaðmi hverjum,
er fram hjá sveif,
horfði jeg inn í hjarta; —
Allt með ummerkjum,
alla götu norðan —
nema þetta: gröf eptir gröf.
Flestir mestu menn
minna daga
sofa, sofa, sofa!
Heim vil jeg hverfa,
hvergi fara lengra:
Guðsfriði, Garðahjón!
Lengi skal mælt,
að hjer liggi tvö
íslands óskabörn.
II.
Lypt mjer líf og saga
langt til fyrri daga?
Man jeg miðja öld.
Þá var frítt í Fjörðum,
fjöld af rausnargörðum,
fjör og Fróða mjöld.
Ruddi þar til ríkis
reynir nöðrusíkis
ungur óðalsjörð.
Lypti ljósið hjúpi,
lysti ríku Djúpi,
skein á frægan fjörð.
Glöð í gullinranni
gæfan afreksmanni
stóð á hægri hlið;
brátt varð ber að dáðum
búinn snilldarráðum
Freyrinn Vatnsfjörð við.
Unz í veg og vanda
vildi sitja og standa
hver sem ríkur rjeð.