Ísafold - 24.06.1896, Blaðsíða 1

Kemnr út ýmist einu sinni eða
tvisv.ívikxi. Yerð árg.(90arka
ffliimsti 4 kr.t erlendÍB 6 kr. efta
1 */* doll.; borgisfc fjrrir miðjaR
jóli (erlendia fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin við
áramófc, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir l.oktober.
Afgreiðslustoía blaðsins er i
Austurstrœti 8.
Reykjavik, miðvikudaginn. 24. júní 1898.
XX9SL árg.
isienzkar skáidsögur.
Carl Kiicliier M. phil.: Geschichte der
Dlimdischen Dichtung der Neuzeit (1800
—1900). Leipzig 1896.
Þessi saga hins íslenzka nútíðarskáldskapar
á aS koma út í þrern heptum. Fyrsta heptið,
85 hls. í stóru 8 bl. broti, er um söguskáld-
skapinn og er komið hingað. Hin eiga að
verða um leikritin og Ijóðin. Bókin er Ijómandi
fallega úr garði gerð og tileinkuð vini hóf.,
skáMinu Bjarna Jónssyni cand. mag.
I>etta hepti, sem komið er, ber fyrst og
fremst vott um einstaka alúð og elju. Höf.
hefur ekki að eins náð í titlana á vel flest-
um íslenzkum skáMsögum, sem komið hafa
út á prent á þessari öld beggja megin Atlanz-
hafsins, löngum og stuttum, góðum og ljeleg-
um, heldur og lesið þær allar vandlega, kem-
ur með ágrip af þeim vel flestum og kveður
upp dóm yfir öllum þorranum bæði frá listar-
innar og siðgæðisins sjónarmiði. Sumt af þess-
um sögum er hvergi prentað nema í gömlum,
lítt fáanlegnm blóðum, og hefur því þurft
meira en litla elju og ahuga til þess að fcína
þaS sanaan, og það fyrir mann suður á Þ/zlca-
landi. Menn, sem eingöngu hafa ritað með
falsnöfnum, eru jafnframt nefndir sínum rjettu
nöfnum, og öll nákvæmni er eptir því, að því
er oss hefur virzt við fljótan lestur heptisins.
Svo mikið hefur aMrei verið haft við íslenzk-
an nútíðarskáMskap af nokkrum manni, inn-
lendum nje útlendum. Islendingar hafa því
ástæðu til að taka þessari bók þakklátlega,
þótt ekki væri neins annars vegna.
Og svo skerðir það ekki ánægju íslenzkra
lesenda, hverjum augum höf. lítur á það efni,
sem hanu ritar um. Tilgangur höfundarins
meS bókinni er að koma heiminum f skilning
nm það, að nyíslenzkur skáldskapur eigi fulla
heimting á að skipa sæti með skáldskap
menntaþjóðanna. Af því geta menn sjeð, að
ekki muni hallað á skáld vor. Enda er, sann-
ast að segja, ekki ólíklegt, að það verði mest
að bókrnni fundið, hve dómarnir eru vægir.
En ekki stendur oss Islendingum næst að á-
fellast höf. fyrir það.
Yjer setjum hjer stuttan útdrátt af þeim
kafla heptisins, þar sem höf. gerir samanhang-
andi grein fyrir þeirri þ/ðingu, sem íslenzkur
sagnaskáldskapur hefir í hans augum.
Íslendingar hafa átt við þau kjör að búa,
sumpart af völdum náttúrunnar, sumpart
stjórnendanna, að þeir líta nokkuð öðrum
augum á heiminn en hinar svO nefndu mennta-
þjoðir. Þess vegna kemur ósjaldan fram böl-
syni (pessimismus) hjá söguskáldum þeirra
(sem oss virðist annars síður en ekki ríkara
en hjá söguskáldum stórþjóðanna) og nöpur
kaldhæðni gegn ymsu því, sem aðrar þjóðir
hafa sætt sig við, og varar höf. við að kveða
npp of harðan dóm yfir slíku, eins og mönn-
um hafi orðið á í allt of miklu bráðræði í til-
efni af því, er þegar hafi verið þ/tt af íslenzk-
um skáldsögum.
Svo hafi og snmar þessar sögur talsverða
vísindalega þ/ðingu bæði fyrir menningarsög-
nna og fomfræðina.
En auk þess hafi og íslenzki söguskáldskap-
urinn listagildi umfram allan þann skáldskap,
er margar þjóðir eigi á óbundnu máli, gildi,
sem geri hann þess verðan, að hann verði sem
flestum kunnur: einfaldleik efnisins og lipurð
í frásögninni.
Skáld annara þjóða hafa ólíku auðugri og
blómlegri náttúru að 1/sa en íslenzku skáldin.
(Það er auðsjeð, að höf. heldur að hjer á
landi sje í meira lagi harðhalalegt og eyðilegt,
og honum skilst það naumast til fulls, að þó
að víða sje hrjóstrugt og fegurðarspautt rjett
hjá manni, þá er fjars/nið eins tignarlegt og
nokkurs staðar annars staðar í víðri veröld og
litirnir d/rðlegir á himni og hauðri). En samt
kann íslenzka skáldið, segir hann, að gera
þetta land hugðnæmt og aðlaðandi í 1/sing-
um suram, að láta lesendurna fá hl/an hug
til þess og blása lífi í þessar ömurlegu auðn-
ir.
Söguskáld annara þjóða hafa yndisleg smá-
þorp, sem þeir geta 1/st, fagrar stórborgir
með höllum og skrauth/sum, og margskonar
atkvæðamikil mannvirki. Íslenzka skáldið
hefir um ekkert slíkt að skrifa. Og þó hefir
það lag á að fá auðæfi og fegurð út úr allri
eymdinni, með því að 1/sa mönnunum, sem
láta sjer nægja að lifa eingöngu á kvikfjár-
rækt og fiskiveiðum, og sætta sig við hina
einföldustu lifnaðarhætti og hinar kostnaðar-
minnstu skemmtanir, sem hugsazt geta. Mjög
sjaldan er sagt frá auðugum kaupmönnum eða
s/slumönnum og próföstum, heldur óbreyttu
bændafólki, kaupamönnum og útróðrarmönn-
um. Og þó tekst að fá sögur, fullar af skáld-
skap og fegurð, út úr hugsana- og tilfinninga-
lífi þessara einföldu náttúrubarna, sem ekki
eru laus við ástríður fremur en aðrir menn,
þekkja í hjarta sínu gott og illt og kunna að
gera greinarmun á því sem göfugt er og ó-
göfugt, háleitt og hraklegt. Ut úr hinu við-
burðalausa lífi þessa fólks tekst skáldinu að
fá sannindi og kenningar, sem hafa gildi fyr-
ir allt mannlífið.
Þetta er íslenzka yrkisefnið. Og eins og
það er í sjálfu sjer einfalt óg óbrotið, eins
verður frásögn skáldsins að vera einföld, ef
hún á að vera sönn, söguþráðurinn óbrotinn
og ljós; og svo er það, sem ekki er minnst
um vert, málið verður að vera einfalt, til-
gerðarlaust og náttúrlegt. Það er einmitt ein-
kennið á beztu ísJenzku skáldsögunum — og
um aðrar getur auðvitað ekki vorið að ræða í
þessu sambandi — á því þekkjast beztu ís-
lenzku skáldsagnahöfundarnir.
I þessu atriði virðist höf. íslenzkur sagna-
skáldskapur hafa yfirhurði yfir sagnaskáld-
skap annara þjóða; skáld þeirra kunni ekki
eins vel og íslenzk skáld að 1/sa einföldu og
óbrotnu mannslífi. Þess vegna lítur hann svo
á, sem íslenzkursagnaskáldskapur standi framar
mörgu því, sem ritað er hjá öðrum þjóðum
43. b!að.
og hið svæsnasta lof horið á; og þess vegna
hyggur hann sig hafa rjett til að segja, að
íslenzkur sagnaskáldskapur fái ekki lifandi
vitund méiri viðurkcnning en hann eigi skil-
ið, þótt honum sje vísað til sætis meðal bók-
mennta stórþjóðanna.
Og þó sjer maður á innganginura, að hon-
um þykir miklu meira koma til ljóðanna^en
skáldsagnanna.
Þessi vitnisburður — oins og reyndar það at-
vik eitt, að vísindamaður skuli taka sjer fyrir
hendur að rita alllanga bókeingöngu um n/ís-
lenzkan skáldskap — stingur nokkuð í stúf
við þær undirtektir, sem bókmenntaviðleitni
vor hefir fengið hjá »bræðraþjóSinni« Dönum.
Þaðan hefir oss vitanlega ekki um langan ald-
ur borizt nokkurt orð viðvíkjandi því efni,
sem hr. Kuekler ritar um, annað en sá dóm-
ur háskólaprófessorsins í íslenzku, að Island
eigi engar hókmenntir yngri en frá árinu
1400!
Botnvörpuveiði í landhelgi.
Fæstum mun finnast við eiga að gera nema
hlæja að hinni ódæma-bernskulegu hugmynd
»D,igskrúir«-mannsins í Þjóðólfi um daginu
um óbiluga meinabót gagnvart botnvörpuböl-
inu. En stöku maður vill þó tala í alvöru
um uppástungu hans, svo fjarstæð sem hún
er — manni liggur við að segja — heilbrigðri
skynsemi, og láta þó að minnsta kosti í ljósi
gremju sína yfir að slíkt skuli vera borið á
borð fyrir þjóðina í jafn-alvarlegu máli. Einn
slíkur er þessi »sárgrami sunnanvjeri«, sem
hjer tekur til máls:
Nú þykirmjer að skðrin fara upp í bekkinn
í »Þjóðólfi«, 30. tbl.
Blöðin eru full af harmagráti og hugarvíli
út af botnvörpuveiðunum utan landhelgi; en
nú á að lækna þetta mein með því að opna
landhelgina einnig fyrir botnvórpuskipum allra
þjóða.
Hvernig lízt yður nú á, landar góðir, þá
tilhugsun, að sjá botnvörpurnar skafa alla
firði inn í botn, og rífa upp lóðir og lagnaðar-
net yðar upp við landsteina? Þjer hafið upp
frá því engan blett, sem þjer getið óhræddir
lagt á þorska- og slcötulóðir nje net, því í
vetfangi eru botnvörpurnar búnar að sópa öllu
burt.
Bót í máli á það að vera, að landhelgina á
að opna að eins fyrir »íslenzkum botnvörpu-
veiðum«. Hvar er sá mikli auður liggjandi í
laudinu, að auðið verði að kaupa á stuttum
tíma nokkra tugi af botnvörpubátum, og eru
þeir menn margir á landinu, sem hafa áræði
og dugnað til að hleypa sjer í svo stórar
skuldir og framkvæma það verk á litlum tíma?
Hvortveggja þetta hlytur að vera til á reið-
um höndum, fyrst svo mikiö liggur á að opna
landhelgina fyrir öllum þjóðum, að haMa
þurfi aukaþing nú þegar í sumar!
Jeg segi: »öllum þjóðum«, því að s/nilegt