Ísafold - 07.11.1896, Síða 3

811
engu svaraS brjefum þaðan, er síðast vissu
menn til nú fyrir rúmri viku. Mun mega
ganga aS því vísu, aS úti sje um viSskipti
hans hjer 1 þetta sinn, og er þaS tilfinnan-
legur snoppungur bæSi fyrir þá, sem áttu
hjá honum verS fyrir hesta sína frá því
í sumar (um 60), og hina sem reiddu sig
á fjársöluviSskipti viS hann í haust sunnan-
lauds og norSan; nyrSra höfSu veriS boSaSir
markaSir snemma í fyrra mánuSi og orSiS úr
því eintómir prettir. TalaS er um einhverjar
ábyrgSir nokkurra hjerlendra manna fyrir |
fyrir hrossaskuldinni frá því í sumar; en hvaS
vel hefir veriS um þær búiS, skal ósagt látiS,
og eins hvort ábyrgSarmennirnir eru menn
fyrir þeirri skuld, nema sumir.
Hvaðanæva.
Bretaveldi.
Aldrei hefir til veriS, síSan heimur byggS-
ist jafnstórt ríki og Bretaveldi, þó ekki fyrir
víSlendis sakir eSa fólksfjölda, meS því aS Kína
ber af því aS því leyti til hvorutveggja, held-
ur vegna þess, aS þaS nær út yfir allan jarS-
arhnöttinn meS sinni 25 milj. ferhyrnings-
rasta landareign og 352 miljónum íbúa. Sól
gengur aldrei til viSar í því ríki. Enskar
eignir og lönd eru alstaSar. Varla eru til
nokkrar þær landsnytjar, er ekki megi fá ein-
hversstaSar í Bretaveldi. Af íbúum rík-
isins eru 200 miljónir Hindúar, hjer um bil
70 milj. MúhameSstrúarmenn, nokkuS færri
kristnir, og 8 miljónir Búdda-trúar. Heilög
ritning er prentuS á 130 tungumálum handa
íbúum sjálfs ríkisins. Indíalöndum og krúnu-
nylendunum er stjórnaS meS ótakmörkuSu
eiuveldi, en Kanada og Ástralía hafa sjálfs-
forræSi og mjög frjálslega stjórnarskipun. I
fylkinu Quebec í Kanada er töluS eingöngu
franska; í Kap-nýlendunni er landsfólkiS mest-
megnis iiollenzkt. Þeir, sem ríki þetta byggja,
hafa nær alls konar menntunarstig. En þrátt
fyrir allan þennan tvístring og mismun er
hvervetna haldiS uppi frábærri reglu, og hvergi
vottar fyrir hrörnun eSa rotnun.
Flatarvídd heimalandsins er ekki nema Yso
hluti af öllu ríkinu, og fólkstalan þar ekki
nema */9 hluti allra þegna ríkisins.
Lundúnir meS 4Ya milj. íbúa er höfuSstaS-
ur alls þessa jötunríkis.
Enn merkilegri verSa þessar tölur, er vjer
minnumst þess, hve Bretaveldi er ungt aS
tiltölu. Kómverjar þurftu hátt upp í 1000
ár til þess aS koma sjer upp ríki, sem var
þó lítiS, þegar þaS stóð í mestum blóma, í
samanburSi viS Bretaveldi, er varla getur
lieitið nema 200 ára gamalt. Þegar Spán-
verjar og Portúgalsmenn fundu og unnu Vest-
urheim, tók England ekki nema lítinn þátt í
skiptingu hins nýja heims. ÞaS voru trúar-
ofsóknirnar á dögum Stúartanna, sem urðu
til þess, aS upp risu enskar nýlendur í Ame-
ríku; og það var Cromwell, er hóf það ný-
lendustjórnarlag, er hann vann Jamaica, er
komiS hefir fótum undir hiS brezka heims-
ríki.
Framan af var ekki hugsaS um annaS í
heimalandinu en aS hagnýta nýlendurnar sjer
til gróða og ábata, en þaS lag breyttist smám-
saman og höfSingjalýðurinn enski, er mestu
rjeS um allt stjórnarfar í landinu, fór smám-
saman, aS finna til ábyrgðar á liðun þegn-
anna í öllum hlutum ríkisins. Hins vegar
hafa framfarirnar í nýlendunum haft góð og
nytsamleg áhrif á heimalandiS og eflt þar
frelsi og lýðstjórn.
AriS 1836 komu hinir fyrstu landnemar til
nýlendunnar Viktoríu í Ástralíu. Nú eru
ekki nema 3 borgir í ríkinu meiri en höfuð-
borgin þar, Melbourne. Fyrir 60 árum voru
mannblót höfð um hönd meðal Maóría á Nýja-
Sjálandi. Nú eru landsbúar þar orð’nir hjer
um bil 700,000, búnir að fá mjög mikinn
menntunarþroska og Maróríar orSnir þing-
menn á löggjafarþingi þjóðarinnar. Lands-
nytjar hafa allar nýlendurnar ákaflega miklar
og margvlslegar auSsuppsprettur. Kap-ný-
lendan mun brátt verða mesta gullland í
heimi. Öll þessi ríki og lönd undir yfirráð-
um Breta hljóta með tímanum að verða heim-
kynni mikilla og voldugra þjóða, sem vel get-
ur veriS að kveði mun meira aS en mörgum
NorSurálfuþjóðum. Það eru engar líkur til,
aS nýlendurnar muni skilja við heimalandið;
þær eru tengdar því að kynferSi, tungumáli,
sameiginlegri menntun og þjóðsiðum, auk mik-
illa fjárhagslegra hagsmuna. Eignir og auð-
æfi nýlendnanna eru aS miklum mun í hönd-
um Englendinga í heimalandinu; öll peninga-
lán þeirra hafa veriS tekin í Lundúnum.
England fær mjög mikiS af matvælum sínum
og óunnum varningi frá nýlendunum, en þær
taka í móti meiri hlutann af iSnaðarmunum
heimalandsins. T. d. keypti Astralía fyrir
nokkrum árum enskar vefnaðarvöru fyrir 144
kr. á mann, en Frakkland og Þýzkaland ekki
fyrir meira en 7—8 kr. á mann.
HöfuSnýlenduríki Breta er Indland. Þar
búa 300 milj. manna, en ekki er þar nema
V1500 )>ver maSur enskur, og þó ráða þessir
fáu Englendingar, um 200,000 alls, lögum og
lofum yfir öllum þeim manngrúa. ÞaS er
merkilegt, að svo örsmátt brot af landslýðn-
um skuli geta drottnað yfir honum og látiS
hlýSa sjer landiS af enda og á; að einn er-
indreki t. d. skuli geta stjórnaS stuðnings-
laust og svo að segja á eigin spýtur skatt-
löndum með meira en 2 rnilj. íbúa. ÞaS er
eingöngu því aS þakka, hve stjórninni er
snilldarlega fyrirkomiS. Stjórnin er harSstjórn
en viturleg, vönduS og góðviljuS harSstjórn,
Stjórnin ábyrgist öllum trúarflokkum full-
komiS trúarfrelsi, en bælir niSur harðri hendi
allan fjandskap trúarflokkanna hvers viS ann-
an. MeS vatnsveitingum, skógarrækt, járn-
brautum 28,000 rastir vegar, og eflingu verzl-
unar og iðnaðar hefir Bretum tekizt að bæta
stórum efnahag landsfólksins. ASur voru
hallæri mjög tíS þar í landi og heil skatt-
lönd lifðu þar að staðaldri viS sult og seyru;
en nú miðlar Indland öSrum þjóSum kynstr-
um af hveiti. Enn fremur hefir stjómin kom-
iS upp ágætum skólum í landinu; hvert þorp
hefir sinn skóla, lagaðan eptir trúarbrögðum
lýðsins á hverjum staS, þjóðerni og öðrum
nauSsynjum. Þar eru og fjölda-margir æðri
skólar og 3 háskólar. (Eptir professor F. H.
Geffcken).
Fjárhagur Norðurálfuríkja. Hann er
ekki álitlegur; fer allt af versnandi hjá megin-
landaþj óðunum að minnsta kosti. Ríkisskuld-
irnar fara óðum vaxandi, og þar með skatta-
álögurnar, einkum á almenningi. Landsreikn-
ingarnir enda víða á skuldhalla á hverju ári.
Á árunum 1885—93 höfðu ríkisskuldlr á meg-
inlandi álfunnar aukizt um 17°/o og skattaá-
lögur um 21°/0. Er víða svo komið, að þjóð-
irnar geta ekki risið undir meiri álögum, en
engar líkur til að heptur verði vöxturinn í
útgjöldunum.
Eptirfarandi yfirlit sýnir meðal-tekjur og-út-
gjöld meginlandsríkjanna fyrnefnd 8 ár, og í
aptasta dálki, hvað mikið ríkisskuldirnar hafa
aukizt samtals á því tímabili, allt í miljónum
króna.
Tekjur Gjöld Skuldauki
milj.kr. milj.kr. milj.kr.
Frakkland 2304 2484 1602
Þýzkaland 2610 2970 3294
Rússland 1620 1890 2376
Austurríki 1440 1584 1314
Italia 1080 1134 540
Spánn 576 612 306
Portúgal 162 198 360
Onnur ríki 936 1008 648
Alls 10728 11880 10440
Hjer um bil 60% af skuldaukanum, þess-
um 10440 miljónum króna, hefir verið varið
til að leggja járnbrautir og til annara arð-
samra og nytsamlegra fyrirtækja, en hinum
40°/o> sama sem 4200 miljónum kr., til her-
búnaðar; þar sjest enginn ögn eptir af,
ekkert annað en vaxtakvöðin og skuldakrafan.
I 16 ríkjum óx herkostnaðurinn á fyrnefnd-
um 8 árum úr 2304 milj. króna upp í 2628
miljónir.
Jafnframt hækkuSu skattaálögur í þessum
ríkjum á sama tímabili úr 9865 milj. króna
upp í 11682 milj. kr., og kom þessi hækkun
aðallega fram í álögum þeim, er helzt lenda
á almúganum, en það er toll á nauð-
synjavörum og algengustu munaðarvörum.
Sá flokkur ar skattaálögum jókst á Frakk-
landi um 15%, en á Þýzkalandi um 67% og
Rússlandi um 30%.
Eptirfarandi tafla sýnir í fyrsta dálki ríkis-
skuldirnar í ýmsum Norðurálfuríkjum, í 2.
dálki, hve miklu af þeim hefir verið varið til
járnbrauta, en í 3. dálki þaS af ríkisskuldunum,
er ekkert hefir fengizt fyrir í aSra hönd, með
öSrum orðum, sem variS hefir veriS mestmegn-
is til hernaðar og herbúnaðar.
Skuldir alls Járnbr. Afgangur
milj. kr. milj.kr. milj.kr.
Frakkland 21942 756 21186
Þýzkaland 10224 8766 1458
Rússland 10098 2898 7200
Aausturríki 9774 2286 7488
Ítalía 8730 2286 6444
Spánn 4302 0 4302
Portúgal 2322 252 2070
Holland 1584 306 1278
Belgía 1548 936 612
Rúmenía 738 576 162
SvíþjóS 396 396 0
Ýms lönd 1242 180 1062
Alls 72900 19638 53262
Bjarglið á sjó. YíSa eru í siðuSum lönd-
um hafðir björgunarbátar og bjargliS til taks
á landi, sem hættast er við skipreikum, og
hefir að miklu haldi komiS. En þaS er tóm,
tilviljun, ef rekizt er á skip í nauSum stödd
úti á reginhafi, svo að bjargað verður mönnum
eða munum. Nú hefir enskur maður, er Foxton
Craggs heitir, komiS fram með uppástungu
um að koma á fót bjargliði á sjó. Hann vill
láta smíSa svo og svo mörg gufuskip í því
skini, björgunarskip, sem sje á vakki úti á
reginhafi, þar sem mest er umferS, og að auki
stóran vistabyrðing, 2,500 smálesta, er liggi
við akkeri úti í miðju Atlanzhafi t. d. og hafi
aS geyma kola-forSa og vista m. m. handa
björgunarskipunum. Þau eiga aS vera mjög
rammger og mjög hraSskreiS, 160 fetaálengd
30 breidd og 16 á dýpt, hafa stormsegl, rek-
akkeri og öldubrjóta, til þess að dreifa olíu á
ylgdan sjó, enn fremur 2 gufubáta, gufudælur
og miklar birgðir af beztu og nýjustu tjarg-