Ísafold - 02.02.1897, Síða 2

22
fyrir skömmu orðið að snúast við stríðum róst-
ura í Betsjúanalanrli, landasvæðinu mikla í
útnorður frá Transvaal.
Her Egipta og Englendinga heldur kyrru
fyrir við Dongola, en stundum er jskyggilega
sagt af viðbúnaði kalífsins í Omdurman, eða fals-
spámannsins nyja, er Abdullah heitir. Talaðum
að Englendingar ætli fyrst að sækja Berber,
bæinn við Nílfljótið, en ekki Khartum; en
sumir segja, að þetta kunni þó að dragast til
miðsumars eða jafnvel til hausts.
Hve kappsamlega Englendingar halda til
yfirburða á liafinu, má ráða af því, að þeir á
seinustu 5 árum hafa varið 470 milj. króna
til flotaauka, eða 200 milj. meir en Frakkar.
Nefnd, sem hefir haft Jolin Morley fyrir for-
seta og átt að rannsaka ríkisskattgjald Ira, hef-
ir komizt á þá niðurstöðu, að landið hafi í lang-
an tíma goldið 2l/3 milj. pd. st. meira á ári en
skyldi. Bóta nú krafizt af Englandi og mála-
rjettinga. Hjer allir flokkar íra á einu máli.
Kvöðinni mótmælt af stjórninni og sigur henn-
ar á þinginu sjálfsagður talinn að svo komnu.
Heinni hluta ársins bárust raunafrjettir frá
Bombay á Indlandi og víðar, bæði af hung-
ursneyð sökum kornbrests, og banvænustu og
mannskæðustu drepkvlapest. Henni er líkt
við Svarta-dauð'a og ótal þús. Hindúa af henni
dánir, en helmingur fólksins á burt flúinn úr
borginni.
Þýzbaland. I>ó miður sje í sögur fær-
andi, má á drepa, að 3 embættismenn í lög-
reglunni eða fleiri hafa mátt hegningu sæta
fyrir það, að þeir hafa komið rógi í blöð og
látið hafa sig til að kveikja grun og tor-
tryggni meðal sjálfra ráðherranna. Sagt, að
slíkir skuggasveinar lögregluunar stafi frá
Bismarcks-tímum. Uppbyrrjun rannsókna og
saka var nú sú, að ranghermd orð Kússa-
keisara, er hann svaraði kveðju Vilhjálms keis-
ara í Breslau, komust í blöð, en svo fallin
báru þau heldur hneykslis-blæ en vináttu.
Hjer skyldu svo böndin borin að einhverjum
ráðherranna eða sendiboða, er vdð voru staddir.
Sem flestum mun kunnugt hafa hólmgöng-
ur eða einvígi liðsforingja á Þvzkalandi þótt öfg-
um sæta. Nú er boðun birt frá keisaranum,
þar sem fyrir er lagt að skipa æruráð og æru-
dóma til að prófa móðgunarefnin og ráða til
sátta, þegar þau gegna lítilræðum. Takmörk-
un að vísu, en sum blöðin kalla, að hjer hefði
mátt reisa megnari stíflur.
Verkmenn á hafnarstöðvum Hamborgar og
Brima byrjuðu verkfall í nóvembermán. við
ferming og afferming skipa. Þeir urðu í Ham-
borg um tuttugu þús., sem frá vinnu gengu;
eu kaupmenn fengu fólk frá öðrum stöðum,
og finna þeir mun minni vanhaga en hinir,
seín nú eru að kikna og mega hörðu sæta af
lögreglunni og varðliöi borgarinnar, er þeir
nalgast liafnarsvæðin.
Frakkland. Á nyári sendust þeir Faure
forseti og Rússakeisari blíðustu hugðarkveðjur
á í þjóðanna nafni. Nú efast enginn um, að
samband milli þeirra er ráðið og sáttmála
bundið, hverju sem það svo gegnir á ókomnum
tímum.
Sem vita má halda Frakkar áfram af alefli
keppineytinu við Þjóðverja, hvað herkostnað og
herefling snertir. Útgjöldin á þessu ári talin
til 625 miljóna; hjá Þjóðverjum til 628. — í
árslokin barst sú fregn, að á næstu árum
skuli nj'jum útgjöldum á 500 mill. deilt milli
flotaeflingar og nyrra skotvopna landhersins.
Þyzku blöðin sögðu þegar: »slíkt verðum vjer
að taka til greina; en eitt getum vjer reitt
oss á, að vjer eigum lengi meiri fólksfjölda
að baki«.
I nokkur ár hefir vitur og dugmikill mað-
ur, Courcel að nafni, barón, verið sendiboði
Frakka í Lundúnum. Hann hefir ávallt lagt
sig mjög fram um að hylla sem bezt hvora
að öðrum, Frakka og Englendinga, en hefir
nú beiðzt lausnar frá embættinu. Af viðtals-
manni er eptir honum haft, að Frökkum hafi
orðið að mislíka, er hinir virtu þá ekki viðtals
og fóru leynt með ráð sitt, áður en þeir lögðu
á stað með her Egipta suður eptir. Annars
á hann að hafa sagzt vona og treysta á nýjan
samdrátt og samkomulag í öllum málum með
báðum þjóðunum.
Fj'rir skömmu þriðjahlutakosningar til öld-
ungadeildarinnar um garð gengnar, og efldist
við þær fylgisafli stjórnarinnar.
Italía. Svo er stytzt að greina, að friður-
inu við Menelilc konung er saminn og stað-
festur (26. nóv.), og kostirnir fyrir Itali mun
sanngjarnari og vægari en viðvar búizt. Peninga-
gjalds að eins krafizt, að því sagt er, fyrir kost-
hald hertekinna manna og hjúkrun við þá eða
annan fyrirgreiða. Landamerkjalínan skal
nánar einskorðuð innan árs, en flestir telja
víst, að hún verði heldur færð út en inn, og
mikið mun hæft í, að Italir hafi notið hjer
málstuðnings Frakka og Rússa. Hitt er auð-
vitað, að Italir hljóta eptirleiðis, sem stjórn-
vitringar þeirra minna þá nú á, að hafa land-
svæðið Erythreu fyrir nýlendu, en ekki hern-
aðarstöð.
Spánarveldi. Areiðanlegt mun það vera,
að Spánverjum hefir vegnað betur undir árs-
lokin á báðum stöðum, Filipseyjum og Cúba.
Mátti það þykja fyrir þá miklu varða á Cúba,
er höfuðforinginn Maceó fjell í bardaga við
ofureflislið í byrjun desembers; sumar sögur
bera, að fyrirliði Spánverja, Cerujeda að nafni.
hafi ginnt hann á viðtal og látið þar vinna
á honum til bana. Slíkt mun rjett að láta
liggja milli hluta fyrst um sinn. Það kann
satt að vera, sem sagt er, að uppreistarmenn
hafi við þetta gugnað heldur, en hitt líka,
sem flestir ætla, að Spánverjar eigi mikið ept-
ir óunnið, ef vopnunum einum er beitt, og
ekki samningarboðum upp á bærileg kjör og
sjálfstjórnarkosti. Þá er og hitt, að þó stjórn-
in í Whasington hafi lagt allt sem stillilegast
til, er þeir buðust til sátta-umleitunar, þá er
nú hvassara tekið á Cúbamálinu á bandaþing-
inu. I öldungadeilditini er nú gerður góður
rómur að tveim uppástungum: að lýsa upp-
reistarmenn löghæfa og rjetthæfa stríðsheyj-
endur, eða þá eyland þeirra sjálfstætt þjóð-
veldi. Cleveland tekur öllu fjarri og sem
stendur er búizt við þingstríði um rjettindi
hans gagnvart þinginu. Hvað við tekur, þeg-
ar McKinley sezt að stjórn, er enn bágt að
vita.
Tyrkjaveldi Eptir seinustu áminningar
hins rússneska sendiboða, Nelidows, í nafni
stórveldanna, boðaði soldán rjett fyrir jólin
uppgjafir saka við Armeninga með ýmsum
takmarkandi skilyrðum. En ógæfan er,
að allt dregst um efndir og framkvæmdir —,
og opt er peningaleysinu um kennt. Fyrir
skömmu ætlaði soldán að taka traustataki fje
úr tryggingarsjóði ríkisins fyrir skuldaborgun,
en Nelidow skundaði til hans og hótaði hörðu,
og varð soldán lafhræddur. Þessa rögg tók
sendiboðinn á sig fyrir vinina á Frakklandi,
því þeir eiga hjer til hins mesta að telja. Að
draga við sjálfan sig lærist soldáni aldrei, eða
að hemja gripdeildir og fjárpretti embættis
manna sinna. »Ástand lands vors er hræði-
Iegt«, sagði herforinginn Fúad pasja fyrir
skömmu, og þjófa og ræningja kallaði hann
þá alla, sem með embættin færu, ofan fra
stórvezírnum og rununa alla niðureptir. —
Annaðhvort verður stórveldunum að koma
saman um nýtt fjárlán handa Tyrkjaveldi og'
þá um leið um tilsjóu og vörzlu, eða við hinu
búið, að Rússar og Frakkar gjöri sig eina að
fjarhaldsmönnum soldáns. En hvað þá?
Að kveMi. Allra-síðustu tíðindi bera, að
sendiboða Spánverja í Washington og Olney,
ráðh. utanríkism., hafi samizt um þá friðar-
kosti, sem uppreistarmönnum á Cúba skulu
boðnir.
Sjómannakennslan
í Árnessýslu
og menntunarfýsn alþýðu.
Eptir síra Olaf Olafsson í Arnarbæli.
Þess er opt minnzt í ritum og ræðum, að
alþýða hjer á landi sje menntunarfús og fróð-
leiksgjörn; opt. má líka heyra fullorðna menn
minnast á það með hrygð og gremju, að þeir
hafi goldið og gjaldi þess á fullorðinsárunum,
hve fátt og lítið þeim var kennt í æsku. Það
er líka jafnan að verða mönnum ljósara, að
þótt bókvitið verði ekki beinlínis látið í ask-
ana, þá eigi það samt, ef vel er að gáð og
rjett er á litið, ekki lítinn þátt í að gjöra
hvern og einn hæfari og færari til að afla
sjer einhvers þess, sem í askinn verði látið.
Sá sannleikur er jafnan að skýrast betur fyrir
flestum, að menntunin sje hyrningarsteinn og
undirstaða allra sannra framfara, að þau »fífl,
sem fátt er kennt«, eigi sjer litla framtíðar-
von að meuningu, manndáð og framförum.
Það mátti því álítast og var lika af öllum
skynberandi mönnum álitið mjög myndarlegt
og þarft spor í framfaraáttina, sem sýslu-
nefndin í Árnessýslu stje, er hún lagði frarfl
fje til að koma á fót ltennslu fyrir sjómenn í
landlegum í verstöðunum í Árnessýslu. Mjer
er óhætt að fullyrða, að allir, sem eitthvað
hugsa með skynsemd um komanda tímann,
fögnuðu þessari ráðstöfun sýslunefndarinnar
og lofuðu hana; enda var það og maklegt.
Þetta var hið þarfasta verk, því hjer var
tvennt unnið í einu.
Fyrst og fremst gátu fátækir menn fengið
góða tilsögn í nauðsynlegum námsgreinum án
þess að þurfa neinu til að kosta; og í öðru
lagi græddist með þessu til sannrar nytsemd-
ar tími, sem annars fer hjá öllum þorranum
til einlcis, og sumum að minnsta kosti stund-
um til verra en einkis.
Sýslunefndin kaus þegar í upphafi 3 menn
til að koma kennslu þessari á fastan fót og
hafa alla umsjón með kennslunni. Nefnd
þessi kom á fót kennslu á Eyrarbakka,
Stokkseyri og Loptsstöðum. En af því að
meinbugir voru á því, að koma á kennslu í
Þorlákshöfn, þá var stofnað þar bókasafn til
afnota fyrir sjómenn.
Kennsla þessi hefir nú staðið í 3 vetur, og
námsgreinar þær, sem menn hafa átt kost á
að taka j)átt í, eru: Reikningur, rjettritun,
danska og landafræði; og nú í vetur verðuf
einkum gjörður kostur á að nema Islandssögu
og lýsingu Islands. Ha.fa til þess verið keypt-
ir 2 stórir Islandsuppdrættir, til að nota við
kennsluna. Kennarar hafa verið ágætir. A
Eyrarbakka Pjetur kennari Guðmundsson, á
Stokkseyri Jón kennari og organisti Pálsson