Ísafold - 19.05.1897, Page 1

Kemurút ýmist einusiunieða
tvisv.i viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis5 kr.eða
l'/adoll.; borgist t'yrir miðjan
júlí (erlendis f'yrir t'ram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifieg)bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrír 1. október.
Afgreiðslustota blaðsins er í
Austurstræti 8.
Reykjavík, miðvikudaginn 19. maí 1897
XXIV. árg.
ET Tvisvar í viku kemur ísafold
út, íniðvikudaga og laugardaga.
Hvað greiðir landssjóður fyrir
landskjálftasveitunum?
1‘aS getur naumast verið nema tvennt til
um það. Annaðhvort, að hann, eða fjarveitingar.
valdið rjettara sagt, bæti beinlínis við gjafa-
fnlguna, sem safnazt hefir handa þeim, svo
miklu vir viðlagasjóði, að þær rjetti almenni-
lega við eptir hið voðalega áfall. Eða þá, ef
það þykir of mikil útlát, að þeim, sem fyrir
landskjálftatjóninu hafa orðið, verði veitt lán
úr viðlagasjóði með sem vildustum kjörum,
aðallcga til nýtilegra liúsabóta. Það er hið
allra minnsta, sem ætlazt verður til af
landssjóði til að bæta úr áfalli þessu. Það er
sannarlega vel sloppið, ef hann kemst af með
það.
Við hinu var framar búið að upphafi, þeg-
ar slysið varð, að landssjóður yrði að hlaupa
undir bagga með hátt upp í fullar skaðabæt-
ur fyrir landskjálftatjónið. Hefðu eigi bræður
vorir í Danmörku m. fl. brugðizt svo drengi-
lega við aðótilkvöddu og hjálpað svo jafngöfug-
mannlega og þeir gerðu, mundi hafa orðið ó-
hjákvæmilegt að skerða til muna viðlagasjóð
landsins til viðrjettingar áminnztu tjóni, ein-
mitt samkvæmt upphaflegum tilgangi hans: að
vera varasjóður, er gnjia mætti til í stórkost-
legum og óviðráðanlegum áföllum, svo sem land-
skjálftar eru framar öllu öðru.
Landskjálfta-áfallið verður ekki borið sam-
an við t. d. tjón af fjárkláða, með því að það or að
kenna handvömm vorri; eða þá horfellistjónið,
sem sama má segja um fyllilega, og það því
fremur, sem lög vor hafa fyrir löngu gert þá
handvömm að glæp, þótt þeir, sem lögunum
eiga að beita, hafi eigi, svo kunnugt sje, hing-
að til haft kjark í sjer til að geraþað, gegn mögn-
uðu, en gjörspilltu almenningsáliti í því at-
riði frá fornu fari, og með því að bændur auk
þess yfirleitt hylma þess kyns brot hver með
öðrum fyrir samsektar sakir.
Lánvcitingarhjálp úr viðlagasjóði handa lands-
skjálftasveitunum má auðvitað heimila blátt á-
fram með athugasemd aptan við fjárlögin, líkt
og þilskipalán, tóvinnuvjelalán m. m., sam-
fara hæfilegri niðurfærslu á áætluðum vöxtum
af viðlagasjóði í 4. gr. fjárlaganna, að svo
miklu leyti sem lánið yrði veitt vaxtalaust og
að eins gegn afborgun á löngúm tíma nokkuð>
t. d. 20 árum, svo sem sjálfsagt virðist vera.
En ýmislegt mælir þó fremur með annari
leið, sem bent hefir verið á hjer í blaðinu
áður.
Það er, að greina Kollcktusjóðinn gamla apt-
ur frá viðlagasjóði, ánafna hann sjerstaklega
til viðrjettingar tjóni af landskjálftum og jarð-
eldum, sem búast má við hjer á landi öðru j
hvoru, meðan það er byggt, og setja með
lögum reglur um, hvernig þeirri hjálp skuli
hagaðyfirlcitt, oghvernig sjóðnumskuli stjóraað, I
sem helzt ætti að vera svo, að hann ykist
smámsaman, þrátt fyrir hjálpina úr honum
endrum og sinnum. Með því lagi er að miklu
hreinna að ganga og traustlegar um búið, ekki
hægt að umturna öllum þar að hitandi ráðs-
ályktunum og ráðstöfunum með einni fjár-
laga-atkvæðagreiðslu, eins og gert var á alþingi
1879, eptir að það hafði þó 2 undanfarin þing,
frá því landið fekk sjálfsforræði, haldið Kol-
lektusjóðnum sjer og mælt svo fyrir, að vextir
af honum skyldu leggjast við innstæðuna árlega.
Sjóður þessi, er skirður hafði verið upp
1844 og nefndur »Styrktarsjóður handa ís-
landi«, var eptir skýrslu stjórnarinnar til al-
þingis 1879 orðinn í árslok 1878 rúmar 48,-
000 kr., þrátt fyrir allt, sem frá honum hafði
reitt verið hvað eptir annað, og hefði þá með
einföldum vöxtum og vaxtavöxtum verið í
árslok 1896 orðinn rúmar 96,000 kr., en í
árslok 1897 einmitt 100,000 kr. Það er ein-
mitt sú fúlga, sem endurstofna ætti nú sjóð-
inn með á þingi í sumar; hún er lagleg og
auðfest í minni sjer, og má heldur ekki minni
vera, ef að verulegu liði á að verða til þess
mikilfenglega ætlunarverks, sem slíkum sjóði
er fyrirhugað í bráð og lengd, — þótt lítilræði
sje á við það, sem verið hefði, ef sjóðurinn,
hinn upphaflegi Kollektusjóður frá 1784, hefði
aldrei verið skertur; hann væri þá sem sje
orðinn nú nær 5,000,000 kr. Auk þess legg-
ur landssjóður í sjálfu sjer raunar ekkcrt af
mörkum með því móti; hann gerir ekki ann-
að en skilar aptur rangfengnu fje, gjöfum
einstakra manna erlendis handa nauðstöddum
forfeðrum vorum fyrir meira en 100 árum;
landið eða landsmenn hafa aldrei lagt þar 1
eyri í, holdur notið opt styrks af honum fyr
og síðar, misjafnlega rjettlátlega eða löglega.
Að skila sjóð þessum nú að eins klipptum
eins og landssjóður tók við honum fyrir 26—7
árum, með um 40,000 kr., án vaxta og vaxta-
vaxta öll þau ár, — það væri hið mesta
ranglæti og fjarstæða. Með því sjóðurinn hef-
ir borið alla tíð síðan vexti og vaxtavexti (í
innritunarskírteini að mestu leyti), svarar lands-
sjóður eigi út 1 eyri fram yfir það sem hann
hefir á móti tekið, þó að hann skili honum
nú með 100,000 kr. Að vilja halda inni vöxt-
um af honum og vaxtavöxtum væri hjer um
bil sama sem að ætla sjer að ræna því fje, —
ræna 60,000 kr.
Ætti og að útkljá þessi viðskipti með dómi
eða sætt, mundi' naumast tekið annað í mál
en að sjóðnum væri taldír vextir og vaxta-
vextir, úr því að haun hefir öll þessi 26—27
ár verið á vöxtum og vextirnir lagðir árlega
|| 33. blsö.
við höfuðstólinn. Það væri annað mál, ef svo
hefði ekki verið, og engir vextir áskildir, — þó
að raunar vafasamt sje, hvort hver einstakur
maður, sem sölsað hefði undir sig anuara eign
í heimildarleysi og með ofríki, mundi eigi verða
dæmdur til að skila henni með vöxturn og
vaxtavöxtum, þó að hún hefði verið honum
arðlaus eða arðlítil fyrir handvömm hans.
Fyrir því eiga nú kjósendur í landsskjálfta-
sýslunum — og því ekki víðar? — að skora
á þingmenn sína, að framfylgja þessu máli
eindregið á þingi í sumar, láta skila aptur
Kollektusjóðnum með 100,000 kr., og semja
lög um að verja honum sem að framan segir.
Um kvennlega menntun
Og
Reykjavíkur kvennaskóla.
ii.
[Niðarlag].
Ætlunarverk kvennaskólans í Heykjavík hef-
ir verið, eins og kunnugt er, að veita ungum
stúlkum almenna menntun, til munns og handa,
eptir hæfileikum, undirbúningi, efnum og
kringumstæðum; til þess er bekkjaskiptinjin
svo nauðsynleg.
Af því að fyrirkomulag skólans virðist ekki
enn vera nægilega kunnugt, og er því opt af
ýjarstoddum misskilið, vil jeg einu sinni enn
reyna að skýra frá því sem bezt jeg get.
Fastákveðinn námstími í Reykjavíkur-
kvennaskóla er 1 vetur, eða 7*/2 mánuður; um
styttri tíma eru stúlkurnar ekki teknar. Kennsl-
an byrjar 1. okt. og stendur til 1. maí; þá
byrjar upplestrarleyfi. Þar næst prófið. Skóla-
uppsögn 14. maí. Þessi timi er auðvitað mjög
naumur, og þyrfti að lengja hann t’i júní-
mánaðarbyrjunar, ef efni leyfði það. Kennslu-
stundirnar eru 6, frá 9—3 á hverjum rúm-
helgum degi, og leyfin hjer um bil 3 vikur:
páska- og jólaleyfin. Bekkirnir eru 3.
Fyrsti bekkur er ætlaður stúlkum, er lítið
sem ekkert hafa lært, einkum til munnsins.
Þar eru námsgreinarnar 6, og eru 4 þeirra
munnlegar: móðurmálið (4 stundir á viku),
reikningur (5 st.), skript (3 st.), söngur og
söngfr. (3 st.). Verklegu námsgreinarnar eru
2: klæðasaumur (13 st.) og ljereptasaumur
(6 st,).
Sá bekkur er mjög gagnlegur. Þar ættu
stúlkur að vera 2 vetur, eða, ef þær hefðu á-
stæður til að halda áfram upp í 2. bekk, þá
1 vetur. — Síðari hluta dags geta þær þá
fengið tilsögn í einni námsgrein, sem bætist
við í 2. bekk: dönsku, ef þær vilja sjálfar
vinna það til að borga ódýra kennslu, til að
mynda 5—6 aura fyrir tímann, svo sem tvis-
var í viku.
Annar bekkur er ætlaður stúlkum, sem eru
dálítið að sjer í móðurmálinu, reikningi og
dónsku, bæði þeim sem hafa vcrið einn vetur
í 1. bekk, og svo öðrum, sem hafa fengið sömu
menntun og þær, einkum til munnsins. Náms-