Ísafold - 19.05.1897, Page 1

Ísafold - 19.05.1897, Page 1
Kemurút ýmist einusiunieða tvisv.i viku. Verð árg.(90arka minnst) 4kr.,erlendis5 kr.eða l'/adoll.; borgist t'yrir miðjan júlí (erlendis f'yrir t'ram). ÍSAFOLD. Uppsögn (skrifieg)bundin við áramót, ógild nema komin sje til útgefanda fyrír 1. október. Afgreiðslustota blaðsins er í Austurstræti 8. Reykjavík, miðvikudaginn 19. maí 1897 XXIV. árg. ET Tvisvar í viku kemur ísafold út, íniðvikudaga og laugardaga. Hvað greiðir landssjóður fyrir landskjálftasveitunum? 1‘aS getur naumast verið nema tvennt til um það. Annaðhvort, að hann, eða fjarveitingar. valdið rjettara sagt, bæti beinlínis við gjafa- fnlguna, sem safnazt hefir handa þeim, svo miklu vir viðlagasjóði, að þær rjetti almenni- lega við eptir hið voðalega áfall. Eða þá, ef það þykir of mikil útlát, að þeim, sem fyrir landskjálftatjóninu hafa orðið, verði veitt lán úr viðlagasjóði með sem vildustum kjörum, aðallcga til nýtilegra liúsabóta. Það er hið allra minnsta, sem ætlazt verður til af landssjóði til að bæta úr áfalli þessu. Það er sannarlega vel sloppið, ef hann kemst af með það. Við hinu var framar búið að upphafi, þeg- ar slysið varð, að landssjóður yrði að hlaupa undir bagga með hátt upp í fullar skaðabæt- ur fyrir landskjálftatjónið. Hefðu eigi bræður vorir í Danmörku m. fl. brugðizt svo drengi- lega við aðótilkvöddu og hjálpað svo jafngöfug- mannlega og þeir gerðu, mundi hafa orðið ó- hjákvæmilegt að skerða til muna viðlagasjóð landsins til viðrjettingar áminnztu tjóni, ein- mitt samkvæmt upphaflegum tilgangi hans: að vera varasjóður, er gnjia mætti til í stórkost- legum og óviðráðanlegum áföllum, svo sem land- skjálftar eru framar öllu öðru. Landskjálfta-áfallið verður ekki borið sam- an við t. d. tjón af fjárkláða, með því að það or að kenna handvömm vorri; eða þá horfellistjónið, sem sama má segja um fyllilega, og það því fremur, sem lög vor hafa fyrir löngu gert þá handvömm að glæp, þótt þeir, sem lögunum eiga að beita, hafi eigi, svo kunnugt sje, hing- að til haft kjark í sjer til að geraþað, gegn mögn- uðu, en gjörspilltu almenningsáliti í því at- riði frá fornu fari, og með því að bændur auk þess yfirleitt hylma þess kyns brot hver með öðrum fyrir samsektar sakir. Lánvcitingarhjálp úr viðlagasjóði handa lands- skjálftasveitunum má auðvitað heimila blátt á- fram með athugasemd aptan við fjárlögin, líkt og þilskipalán, tóvinnuvjelalán m. m., sam- fara hæfilegri niðurfærslu á áætluðum vöxtum af viðlagasjóði í 4. gr. fjárlaganna, að svo miklu leyti sem lánið yrði veitt vaxtalaust og að eins gegn afborgun á löngúm tíma nokkuð> t. d. 20 árum, svo sem sjálfsagt virðist vera. En ýmislegt mælir þó fremur með annari leið, sem bent hefir verið á hjer í blaðinu áður. Það er, að greina Kollcktusjóðinn gamla apt- ur frá viðlagasjóði, ánafna hann sjerstaklega til viðrjettingar tjóni af landskjálftum og jarð- eldum, sem búast má við hjer á landi öðru j hvoru, meðan það er byggt, og setja með lögum reglur um, hvernig þeirri hjálp skuli hagaðyfirlcitt, oghvernig sjóðnumskuli stjóraað, I sem helzt ætti að vera svo, að hann ykist smámsaman, þrátt fyrir hjálpina úr honum endrum og sinnum. Með því lagi er að miklu hreinna að ganga og traustlegar um búið, ekki hægt að umturna öllum þar að hitandi ráðs- ályktunum og ráðstöfunum með einni fjár- laga-atkvæðagreiðslu, eins og gert var á alþingi 1879, eptir að það hafði þó 2 undanfarin þing, frá því landið fekk sjálfsforræði, haldið Kol- lektusjóðnum sjer og mælt svo fyrir, að vextir af honum skyldu leggjast við innstæðuna árlega. Sjóður þessi, er skirður hafði verið upp 1844 og nefndur »Styrktarsjóður handa ís- landi«, var eptir skýrslu stjórnarinnar til al- þingis 1879 orðinn í árslok 1878 rúmar 48,- 000 kr., þrátt fyrir allt, sem frá honum hafði reitt verið hvað eptir annað, og hefði þá með einföldum vöxtum og vaxtavöxtum verið í árslok 1896 orðinn rúmar 96,000 kr., en í árslok 1897 einmitt 100,000 kr. Það er ein- mitt sú fúlga, sem endurstofna ætti nú sjóð- inn með á þingi í sumar; hún er lagleg og auðfest í minni sjer, og má heldur ekki minni vera, ef að verulegu liði á að verða til þess mikilfenglega ætlunarverks, sem slíkum sjóði er fyrirhugað í bráð og lengd, — þótt lítilræði sje á við það, sem verið hefði, ef sjóðurinn, hinn upphaflegi Kollektusjóður frá 1784, hefði aldrei verið skertur; hann væri þá sem sje orðinn nú nær 5,000,000 kr. Auk þess legg- ur landssjóður í sjálfu sjer raunar ekkcrt af mörkum með því móti; hann gerir ekki ann- að en skilar aptur rangfengnu fje, gjöfum einstakra manna erlendis handa nauðstöddum forfeðrum vorum fyrir meira en 100 árum; landið eða landsmenn hafa aldrei lagt þar 1 eyri í, holdur notið opt styrks af honum fyr og síðar, misjafnlega rjettlátlega eða löglega. Að skila sjóð þessum nú að eins klipptum eins og landssjóður tók við honum fyrir 26—7 árum, með um 40,000 kr., án vaxta og vaxta- vaxta öll þau ár, — það væri hið mesta ranglæti og fjarstæða. Með því sjóðurinn hef- ir borið alla tíð síðan vexti og vaxtavexti (í innritunarskírteini að mestu leyti), svarar lands- sjóður eigi út 1 eyri fram yfir það sem hann hefir á móti tekið, þó að hann skili honum nú með 100,000 kr. Að vilja halda inni vöxt- um af honum og vaxtavöxtum væri hjer um bil sama sem að ætla sjer að ræna því fje, — ræna 60,000 kr. Ætti og að útkljá þessi viðskipti með dómi eða sætt, mundi' naumast tekið annað í mál en að sjóðnum væri taldír vextir og vaxta- vextir, úr því að haun hefir öll þessi 26—27 ár verið á vöxtum og vextirnir lagðir árlega || 33. blsö. við höfuðstólinn. Það væri annað mál, ef svo hefði ekki verið, og engir vextir áskildir, — þó að raunar vafasamt sje, hvort hver einstakur maður, sem sölsað hefði undir sig anuara eign í heimildarleysi og með ofríki, mundi eigi verða dæmdur til að skila henni með vöxturn og vaxtavöxtum, þó að hún hefði verið honum arðlaus eða arðlítil fyrir handvömm hans. Fyrir því eiga nú kjósendur í landsskjálfta- sýslunum — og því ekki víðar? — að skora á þingmenn sína, að framfylgja þessu máli eindregið á þingi í sumar, láta skila aptur Kollektusjóðnum með 100,000 kr., og semja lög um að verja honum sem að framan segir. Um kvennlega menntun Og Reykjavíkur kvennaskóla. ii. [Niðarlag]. Ætlunarverk kvennaskólans í Heykjavík hef- ir verið, eins og kunnugt er, að veita ungum stúlkum almenna menntun, til munns og handa, eptir hæfileikum, undirbúningi, efnum og kringumstæðum; til þess er bekkjaskiptinjin svo nauðsynleg. Af því að fyrirkomulag skólans virðist ekki enn vera nægilega kunnugt, og er því opt af ýjarstoddum misskilið, vil jeg einu sinni enn reyna að skýra frá því sem bezt jeg get. Fastákveðinn námstími í Reykjavíkur- kvennaskóla er 1 vetur, eða 7*/2 mánuður; um styttri tíma eru stúlkurnar ekki teknar. Kennsl- an byrjar 1. okt. og stendur til 1. maí; þá byrjar upplestrarleyfi. Þar næst prófið. Skóla- uppsögn 14. maí. Þessi timi er auðvitað mjög naumur, og þyrfti að lengja hann t’i júní- mánaðarbyrjunar, ef efni leyfði það. Kennslu- stundirnar eru 6, frá 9—3 á hverjum rúm- helgum degi, og leyfin hjer um bil 3 vikur: páska- og jólaleyfin. Bekkirnir eru 3. Fyrsti bekkur er ætlaður stúlkum, er lítið sem ekkert hafa lært, einkum til munnsins. Þar eru námsgreinarnar 6, og eru 4 þeirra munnlegar: móðurmálið (4 stundir á viku), reikningur (5 st.), skript (3 st.), söngur og söngfr. (3 st.). Verklegu námsgreinarnar eru 2: klæðasaumur (13 st.) og ljereptasaumur (6 st,). Sá bekkur er mjög gagnlegur. Þar ættu stúlkur að vera 2 vetur, eða, ef þær hefðu á- stæður til að halda áfram upp í 2. bekk, þá 1 vetur. — Síðari hluta dags geta þær þá fengið tilsögn í einni námsgrein, sem bætist við í 2. bekk: dönsku, ef þær vilja sjálfar vinna það til að borga ódýra kennslu, til að mynda 5—6 aura fyrir tímann, svo sem tvis- var í viku. Annar bekkur er ætlaður stúlkum, sem eru dálítið að sjer í móðurmálinu, reikningi og dónsku, bæði þeim sem hafa vcrið einn vetur í 1. bekk, og svo öðrum, sem hafa fengið sömu menntun og þær, einkum til munnsins. Náms-

x

Ísafold

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.