Ísafold - 29.05.1897, Qupperneq 1

Kemurútýmisteinu sinnieða
tvisv.í viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr.,erlendis5 kr.eða
l'/sdoll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir f'ram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifieg)bundm við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
XXIV árg.
Reykjavík, laugardaginn 29- maí 1897-
36. blað.
Tvisvar í viku keraur ísafold
út, miðvikudaga og laugardaga.
Lungnaveikin í sauðfje og
lækning við henni.
Nú er mikil kvörtun víðsvegar um land um
skepnufelli af lungnaveiki, eins og opt brenn-
ur vi'ð, þegar þær liafa haft illt fóður og lítið;
en svo hefir verið hjer þennan vetur viða:
hey slæm og ásetning á þau mjög ógætileg
sumstaðar. Hefir og lengi legið orð á því og
liggur enn, að lungnapestarframtalið vilji verða
í rífara lagi hjá bændum, þegar önnur »pest«
stingur sjer heldur mikið niður hjá þeim um
leið, ■— pestin með ljóta nafninu: hor. Kn
hitt er satt eigi að síður, að þótt svo kunni
að vera, og þó að lungnapestin muni, eins og
aðrir kvillar, verða skæðari á mögru fje en
vel fóðruðu, þá ferst opt fjöldi fjár hjá beztu
fjárbændum, mönnum, sem nóg hey hafa og
ekki spara gjöf við það. Svo hefir og verið
á þessu vori og vetrinum áður.
En eitt er nú merkilegt og meira að segja
lítt skiljanlegt. Það er, að varla heyrist
nokkursstaðar getið um, að farið sje að reyna
ráð þau og meðul við lungnapestinni, sem
hinn góðkunni norski dýralæknir, sem hjer
kom í fyrra, Bruland, kenndi þá og var
greinilega frá skyrt í Isafold 14. marz 1896.
Inntakan, sem hann ráðleggur, er þó harla
auðveld og kostnaðarlítil: terpentínolía, saman
við bómolíu eða viðsmjör til helminga; meðal-
kind gefin inn 1 matskeið á dag, 4—5 daga
í röð; síðan látnir líða nokkrir dagar, áður en
inngjöfinni er haldið lengur áfram, til þess
að vita, hvernig kindunum verður af meðalinu.
Lömbum gefin ’/3 terpentínu saman við 2/3 af
annari olíu, 1 matskeið á dag.
Getið er iijer um 1 bæ nærlendis, þar sem
þetta ráð var reynt í vor, Blikastaði í Mos-
fellssveit, en eigi fyr en heldur seint þó, ekki
fyr en margt var dautt úr pestinni og annað
yfirkomið; þá segir Bruland, að lækningin
takist ekki: — »sjeu lungun mjög skemmd
af ormum«. Því lungnapestin er, að hann
segir, nokkvirskonar ormaveiki, enda er kölluð
í Norvegi lungnaormaveiki. Nú, þessi til-
raun á Blikastöðum hafði að sögn þann á-
rangur, að í kindum, sem drápust eptir að
farið var að gefa inn meðalið, fundust orm-
arnir dauðir. Er sízt fyrir að synja nema
tekizt hefði að stöðva pestina þar, ef ráð hefði
verið í tíma tekið.
Það getur auðvitað verið, að ráð þetta hafi
verið reynt víðar og ef til vill árangurslaust;
en merkilegt er, ef svo væri, að þess skuli
ekki heyrast getið. Er alveg rangt gert, að
þegja um árangurinn af slíkum tilraunum, ef
þær eru gerðar, hvort sem árangurinn hefir
orðið góður eða ekki góður.
Auðvitað er úrhættis úr þessu, að fást við
lækningatilraunir við lungnaveiki í fje, fyr en
það er tekið á gjöf aptur í haust. En þá
ætti menn að muna vel eptir því og reyna
meðal þetta til hlítar, undir eins og veikin
fer að láta brydda á sjer. Og jafnframt að muna
eptir að fylgja varúðarreglum þeim við út-
breiðslu sýkinnar, sem Bruland kennir: að láta
ekki sjúkt og heilbrigt fje vera saman um
vatnsból nje garða eða fjárhús; og að sótt-
hreinsa fjárhús, sem lungnaveikt fjehefir ver-
ið í, viðinn í húsunum með karbólblöndu og
moldargólfið með klórkalksblöndu, — það mætti
og ætti að gera í sumar.
Það væri nraparleg fyrirmunun, ef svo væri
að hjer væri fundið gott ráð við veiki þessari,
og það væri svo vanrækt fyrir tóma hand-
vömm og hirðuleysi.
Á nndan öðruin Evrópuþjóðum.
Vikið var að því hjer í blaðinu í vetur laus-
lega, að vjer íslendingar mundum hafa orðið
á undan bræðrum vorum í Danmörku að læra
af Vesturheimsmönnum frostgeymslu á mat-
vælum og beitu, og að Dönum mundi ráð að
ganga nú í skóla hjá oss til að nema það.
En það eru fleiri þjóðir hjer í hinum mennt-
aðasta hluta hins gamla heims, sem í þessari
grein eru langt á eptir tímanum, standa oss
langt að baki. Má sjá það greinilega á ept-
irfarandi niðurlagsgrein á ritgerð í þ. á. And-
vara eptir konsúl D. Thomsen um markaði
fyrir fje á fæti ogfiskjer klausan hjer prent-
uð með góðgjarnlegu leyfi höf., með því að
hi’m er mikið eptirtektaverð að öðru leyti:
Nýr fiskur.
Nýr fiskur selst fyrir hátt verð í löndum
þeim, er jeg hef farið um. Verðið er víðast
hvar talsvert hærra en á Englandi. Fiskur-
inn er mest veiddur á eimskipum og geymd-
ur í ís, en hann skemmist tiltölulega fljótt á
þann hátt. Hvergi varð jeg var við frystihús
af þeirri gerð, er tíðkast hjer á Islandi, og er
mikil furða á, að útlendir fiskikaupmenn skuli
ekki hafa vit á að varðveita fisk sinn í slík-
um góðum húsum. Að eins í Hamborg er
komið frystihús fyrir nýjan lax frá Ameríku
og er hann þaðan sendur um alla Norðurálfu
beint til neytandanna og seldur háu verði.
Laxinn er sendur frá Ameríku á eimskip-
um með frystiútbúnaði. Þess konar skip eru
nú farin að tíðkast víða; jafnvel Danir eru nú
búnir að fá sjer tvö stór eimskip með frysti-
útbúnaði til að flytja á smjör sitt. I skipum
þessum erkuldinneigi framleiddur meðís og salti,
heldur eptir nýjustu tizku aðeins með kolasýru.
Þegar hliðsjón er höfð til þess, hve mjög
samgöngur hafa aukizt á seinni árum, og hve
miklar framfarir hafa orðið í hvívetna, er óhætt
að fullyrða, að þess mun ekki vera langt að
bíða, að fiskur verði alstaðar látinn í frysti-
hús, þar sem hann er veiddur, fluttur svo
þaðan á skipum með frystiútbúnaði, affermd,
ur og látinn í frystihús í stórborgum heimsins-
og seldur þar n}'r úr öllum áttum.
Er þá eptir of miklu vænzt, ef látin er í
Ijósi sú ósk, að einnig Islendingar verði ein-
hvern tíma aðnjótandi þess mikla hagnaðar,
sem er í því fólginn að geta selt allan fisk
sinn nýjan í útlöudum fyrir það verð, sem
nýr fiskur gengur þar hæst?
Okkur liefur gengið fljótt og vel að koma
upp þessum frystihúsum, sem þegar eru byggð;
því ættum vjer þá ekki með tímanum að geta
byggt fleiri og stærri hús, leigt eða keypt
skip með frystiútbúnaði og fengið útlendinga
til að taka á móti fiskinum okkar? Með lagi
og góðri samvinnu ætti þetta ekki að vera
neitt ókleyft verk.
Keykjavík þ. 14. maí 1897.
D. Thomsen.
Erm um útrýming fjárkláðans.
I tilefni af grein sjera Magnúsar próf. And-
rjessonar um útrýming fjárkláðans í 21. tbl.
ísafoldar þ. á., sem bæði að mínu og allra
þeirra áliti, er jeg hefi heyrt minnast á hana,
er, eins og vonlegt var, hin langbezta tillaga
um útrýming fjárkláðans, sem fyrir almenn-
ings sjónir hefir komið, og lítt hugsanlegt
annað en að yfirvöld landsins vakui við hana
til nj's áhuga í tækan tíma, að útgefa baðskip-
un í þá átt, sem sjera Magnús leggur til, þá
vil jeg samt benda á, að eitt mikilsvarðandi
atriði vantar, sem þarf að fylgja baðskipun-
inni, og það er: að tilsjónarmönnum sje gjört
að skyldu, að skera eða láta skera hverja kind,
sem nokkur vottur af kláða eða hörundskvilla
er í, þegar fara á að baða. Það er til þess,
að ekki þurfi nema eina böðun, og er bæði
tryggara til útrýmingar kláðanum og líka
minni tilkostnaður fyrir fjáreigendur en að tví-
baða. En það getur orðið til þess að halda
lífi í kláðamaurnum og kláðanum, óútrýmdum,
ef jafnvel einhversstaðar ein einasta kind, sem
kláðavottur er í, er böðuð og látin svo sam-
an við baðaða, heilbrigða fjeð; því úr maur-
egginu er álitið að maurinn lifni eptir fáa daga;
en tilsjónarmönnum ómögulegt að sjá um, að
kláðuga kindin komi ekki saman við heilbrigða
fjeð eptir böðunina; en öllum fjáreigendum
eða fjárhirðum ekki trúandi fyrir jafn-mik-
ilsvarðandi athugasemi.
Starfssvið tilsjónarmannanna ætti að vera:
1., að sjá um að nóg baðmeðul sjeu í tæka tíð til
hjá öllum þeim, sem þeir eiga að vera tilsjónar-
menn hjá; 2. að skoða fjeð rækilega, áður en
það er baðað; 3. að blanda baðið og sjá um,
að kindurnar sjeu látnar vera nógu lengi niðri
í baðinu; og 4. að skera eða sjá um, að skor-
in sje hver einasta kláðug kind, um leið og
baðað er, hvort sem þær væru margar eða fá-
ar hjá hverjum fjáreiganda.