Ísafold - 04.08.1897, Síða 2

Alþingi.
I ægum alda straumi
þá á oss röðull skein,
var fullt af gleði og glaumi
þá glóði ástin hrein.
Landvættir landið vörðu
og ljetu ekkert ná
að beita hatri hörðu
og herja landið á.
En timinu tók að hreytast
og tign og manndáð hvarf,
og þjóðin fór að þreytast,
og þessum gleymdi arf;
þá svefn og doða drungi
á dala-vættir sveif,
og illur þrauta þungi
með þjáning landið hreif.
En sól úr svölum öldum
með saung og glaumi steig,
og dreifði drunga köldum
með dýrri frelsis veig;
hún vakti drótt úr draumi
og dáið fjör og hrós
og þrótt með þakkar glaumi
við þúsund ára Ijós.
Hún vakti vættir nýjar
og veitti krapt og þor,
með óskir hugar hlýjar
að hitta feðra spor;
á þingi þær nú sitja
með þjóðar ráðin sling;
þar aldir aflsins vitja,
er ekkert draumaþing.
Alþing! þú alltaf heitir
vort óskabarnið kært!
Landvætta ljúfir reitir,
landvarnar vigið skært!
Landvættir i þjer lifa,
landverðir kúgun mót,
sem aðrir ekki hifa
og ekki skelfa hót.
A þessum dýrðar-degi
vjer drottin biðjum nú,
hann yfirgefi eigi
vort aldna heimabú,
og styrki alla yður
sem alþings hyggið sal —
samheldi, fjör og friður
í framtið drottna skal.
Ben. Gröndal.
Reykjavik.
Þar fornar súlur flutu á land
við fjarðarsund og eyjaband,
þeir reistu Keykjavik.
Hún óx um tíu alda hil,
naut alls sem þjóðin hafði til,
varð landsins högum lik. —
Og þó vor höfn sje opin enn
og ennþá vanti knerri og menn
vjer vonum fast hún vaxi senn
og verði stór og rik.
En þó við Flóann byggðist horg
með breiða vegi og fögur torg
og gnægð af öllum auð —
ef þjóðin gleymdi sjálfri sjer
og svip þeim týndi, er hún her,
er hetra að vanta brauj. —
Þeir segja að hjer sje hættan mest —
og hjerna þróist frónskan verst —
og útlend tízka temjist flest
og tungan sje i nauð.
Nei, þegar öldin aldna flýr
og andi af hafi kemur nýr,
að vekja land og lýð,
er víkka tún og breikka ból
og betri daga morgunsól
skin hátt, um strönd og hlíð,
skal sjást að bylgjan brotnar hjer —
við byggjum nýja sveit og ver,
en minnumst þess, sem islenzkt er
um alla vora tið. E. B.
R æ ð u r n a r.
ísland.
Ræða Guðl. Guðmundssonar; ágrip.
Það er svo yfirgripsmikið og víðtækt um-
ræðuefni, sem mjer liefir verið falið að tala
um í dag, þar sem er minni fósturjarðarinn-
ar, að jeg get að eins minnst á fátt eitt af
því, er um það má segja; hins vegar hafa um
það efni verið sögð og rituð svo mörg góð og
ýtarleg orð, að jeg geri mjer eigi von um að
geta fundið nýjar hugmyndir, ný orð tii að
lýsa ættjarðarást Islendinga.
Jeg vil líta sjerstaklega á hag landsins nú
og horfur þess á komandi árum. Hvernig
stendur hagur vor nii og hverja von getum
vjer gert oss um framtíð landsins? Það er
víst, að vonin um betri framtíð,' vaxandi hag-
sæld og framfarir lands og þjóðar er einn afl-
þátturinn í föðurlandsástinni. »An lifandi
vonar er þjóð hver dauð«, og það er víst, að
! vonin um vaxandi framför, trúin á vaxandi
I andlegt fjör, á aukið auðmagn og atvinnu í
landinu á komandi tíð, sú trú bindur hvern
einn fast við landið og þjóðina.
Þeir hafa nú verið misjaJnir, dómarnir, sem
ættjörðin okkar hefir fengið í þessar stefnur.
Allt frá fyrstu landnámstíð, frá dögum þeirra
Hrafna-Flóka og Þórólfs smjörs og til vorra
daga, hafa dómarnir verið svo hver öðrum
| andstæðir, að slíks munu fá dæmi. — Sumir
j segja hjer engri mannlegri veru líft, og telja
| svo til, að hjer lifi menn hínu vesalasta. lcot-
! ungslífi, andlega og líkamlega, við kulda, sult
og örbirgð. »ísland er að blása upp«, and-
lega og líkamlega. Þess framtíð er engin.
Aðrir segja, að Island sje »bezta landið undir
sólunni«, þess auðsuppsprettur ótæmandi, þjóð-
in sje andlega og Hkamlega hraustbyggð og að
j hún sje einmitt nú að vakna til meðvitundar
um, hvers virði það er, landið, sem hún bygg-
ir; vjer sjeum nú að byrja nýja tíð, framfarirnar
í öllum greinum sjeu öðfluga að vaxa og að
j hjer fari í hönd svo stórvaxnar breytingar til
hins betra, að vjer meira að segja nú getum
eigi gert oss hugmynd um, hvað verða muni
jafnvel á næstu árum.
Það varðar miklu að reyna að gera sjer það
ljóst, á hverjum rökum þessir dómar eru byggð-
ir. Undir því er trú vor á framtíðina komin.
-— Það er ekki sjaldgæft, þó að það sje reynd-
ar nokkuð að »ganga úr móð«, að heyra menn
víla og vola og berja sjer yfir apturför lands-
ins, kyrrstöðu o. s. frv. Island sje að »blása
upp«. Er það í ai.dlegum, kristilegum eða
siðferðislegum efnum? Jeg skal bendaáfjöld-
ann, sem nú er gefinn út hjer á landi afblöð- ,
um og fræðandi tímaritum; þau eru sterkur
vottur um vaknandi áhuga hjá þjóðinni á því,
að fylgja með í öllu því, er andann getur
glætt. Vjer eigum fróða og fræga vísinda-
menn, og bókagerð fer vaxandi. Áð menntun
alþýðu er ísland talið standa mjög framarlega,
ef ekki fremst allra Norðurálfulanda, og í þessa
stefnu hefir landinu farið mjög fram á sfðustu
árum. Að því er kirkjulífið snertir, hafa ver-
ið mikið meiri andlegar hreifingar nú á síð-
ustu árum en nokkru sinni áður. Jeg skal
að eins benda á, að nú koma hjer út 2 kirkju-
leg tímarit; fríkirkjuhreifingin er mjög að
grípa um sig, og boðar vaxandi trúarfjör á
komandi tíð; trúbræður okkar í kristninni —
þótt þeir heyri til annari kirkju —, hinir ka-
þólsku trúboðsinenn, eru að reisa hjer veglegt
guðsþjónustuhús og búast sýnilega til bar-
daga með meira afli og alvöru en áður. Þá
gefst forvígismöunum þjóðtrúarinnar hjer tæki-
færi til, að draga úr slíðrum þau vopn, som
nú um margir aldir hafa verið látin ryðga, fyrir
þv/, að þeim hefir aldrei þurft að beita. Jeg
veit að þau munu reynast eins björt og beitt,
eins og þau hafa. áður roynzt, þegar barizt
hefir verið með þeim í alvörti. — Jeg skal, í
siðferðislegu í áttina, benda á hina miklu bind-
indishreifing í landinu, sem er að eins fárra
ára gömul, en hefir náð ótrúlega miklu afli;
á fjelög, sem eru að myndast í þeim tilgangi
að líkna nauðstöddum og fátækum mönnum
og framkvæmdir af hálfu hins opinbera í sömu
átt, sem allt fer vaxandi og sem er órækur
vottur þess, að hinn sanni mannkærleiki er að
verða æ aflmeiri þáttur í lífi þjóðarinnar.
Nei, í þessar áttir er ísland ekki að »blása
upp«. Hjer bryddir allstaðar á vaxaudi fjöri,
nýju lífi, sem öruggt má byggja á góðar von-
ir um framtíðina.
Er það þa efnahagurinn, sem stendur í stað
eða er í apturför? Eru það atvinnuvegirnir,
verzlunin, eða samgöngurnar, eða allt þetta,
sem fer versnandi? Jeg skal taka fyrst verzl-
an landsins. 1887 flytjum vjer út vörur fyr-
ir um 3 mill. kr., og aðfluttu vörurnar nema
4 mill. kr., og verzlunarmagnið alls þá 7 mill.
kr. og þá eru aðfluttu vörurnar 1 mill. hærri.
Átta árum síðar, eða 1895, flytjum vjer út
vörur fyrir nál. 8 mill. kr. og aðfluttu vör-
urnar nema nál. 7 mill. kr., eða verzlunar-
magnið samtals nál. 15 mill., það er meir en
tvofaldað á þessum 8 árum, og nú er útflutta
varan orðin 1 mill. hærri en hin aðflutta. —
Þetta er svo berorður, svo órækur vottur um
stórvaxna framför, að jeg þarf ekki að eyða
að því fleiri orðum. — Þá eru atvinnuvegirn-
ir. Sjórinn hefir lengi verið álitinn »gull-
kista landsins«, og hvernig höfum vjer nú
borið oss eptir þeim auð? Fyrir svo sem 12
—14 árum mun landið allt ekki hafa átt
meira en svo sem 40 þilskip, er stunduðu
fiskiveiðar. Nú eiga Reykjavík og Seltjaruar-
nes eins mörk þilskip og allt landið átti þá,
og skipastóll landsins mun hafa fjór-, ef ekki
fimm-faldazt á þessum árum, og nú er verið
að byrja að nota gufuskip til fiskiveiða. Hjer
eru því framfarirnar sýnilega bæði stórstígar
og aflmiklar.
Viðvíkjandi landbúnaðinum vil jeg minna á
híbýlabætur, sem eru stórmiklar hin síðari ár,
betri meðferð á fjenaði og vaknandi áhuga á
kynbótum, og fremst af öllu vaknandi áhuga
á betri jarðrækt og jarðabótum. Nú eru ná-
lægt 400 dagsláttur sljettaðar árlega, og fer
vaxandi, þar sem það að eins var lítið eitt
fyrir svo sem 10—12 árum. — Eitt vil jeg
benda á enn, og það er vöxtur kaupstaðanna.
1878 eru luis í Reykjavík virt á 800,000 kr.
og í kaupstöðum utan Reykjavíkur á 800,000
kr. Nú mun Reykjavík vera virt á 2y4 mill.
kr. og önnur kauptún á nál. 3 mill. kr., eða
alls á landinu rúmar 5 mill. kr. — Þessi eign
landsins heíir þannig rúmlega þrefaldazt á
þessum tíma. — Um samgöngurnar þarf jeg
ekki að fjölyrða. Þar eru framfarirnar svo
mikilfengar, bæði á sjó og landi, og svo kunn-
ar hverju mannsbarni í landinu, að það má
fullyrða, að ekkert af okkar framfaramálum er
betur á vegi en þær. Þar má segja, að hvert
stórvirki hafi rekið annað nú á síðustu árum;