Ísafold - 18.09.1897, Blaðsíða 2

266
hann sjái sjer full-borgið, hversu laklega sem
salan kynni að takast. Með öðrum orðum,
ekki líklegt, að hjer fengist með þeim hætti
svarað út á kjötfarminn meiru en helmingi
þess verðs, sem seljendum er gefin von um
að fá. Þá eru eptir gærur, mör og »slátur«,
sem hætt er við aö ekki muni komast í hátt
verð hjer, þegar allir eru bvinir að birgja sig
upp til vetrarins, því að fyr getur fjárkaupa-
skip Thordals fráleitt orðið hjer á ferð, úr því
að n/ hrossakaupaferð á að vera um garð
gengin áður, með hálfs mánaðar bið hjer, með-
an veriö er að halda hrossamarkaði o. s. frv.
Enn eiga bændur það á hættu, ef einhver
farartálmi hreppir hr. Thordal, svo sem við
hefir borið áður, og síöast í fyrra, að þurfa
þá að reka fje sitt heim aptur með miklum
holdföllum og illa til reika.
Það eru því miður ekki skemmtilegar horf-
ur fyrir bændur með fjársölu í haust, og væri
þess vegna harla mikilsvert, ef þessi ráðagerð
Thordals með kjötsölu í Noregi gæti blessazt
og komið að haldi. En líkurnar til þess eru
nauöalitlar. Fyrst og fremst grundvöllurinn
undir þessum Thordals-viðskiptum svo ákaf-
lega ótraustur, sem nú hefir s/nt verið og
nokkur reynsla er um að undanförnu. I ann-
an stað Noregur nú, eptir að kjöttollurinn er
á kominn þar, einhver óliklegasti staður til
að fá nokkurt viðunanlegt verö fyrir þessa
vöru.
Ríkisráðs-flækjuniar.
Skaölegur misskilningur er það, sem kom-
izt hefui inn hjer á landi um meðferð mál-
anna í ríkisráðinu. Hann er svo almennur,
að jeg held að óhætt sje að fullyrða, að flest,
ef ekki öll blöð landsins, sem nokkuö hafa
verulega rætt stjórnmál, hafi glæpzt á honum
fyr eða síðar og beinlínis eða óbeinlínis stutt að
því að breiða hann út. Nú er hann orðinn
að undirstöðuatriði í löngum og hörðum um-
ræðum, munnlegum og prentuðum, og að aöal-
mótbárunni gegn stjórnarbót þeirri, sem oss
bauöst í sumar. Og mjer er ekki kunnugt
um, að honum hafi nokkurn tíma veriö af-
dráttarlaust mótmælt. Þó getur verið, að
það hafi verið gert á þingi í sumar, án þess
jeg hafi orðið þess var.
Misskilningurinn er þessi, að málin sjeu
borin undir atkvæði ríkisráðsins; þar sjeu
þau samþykkt eða felld, eptir því sem verk-
ast vill, og minni hlutinn verði svo að sætta
sig við úrslitin, alveg eins og minni hlutinn
á þingi verður að gera þar. Samhliða þess-
um misskilningi hefur og sú ímyndun verið,
að þessi ríkisráðssamþykkt væri óhjákvæmileg
til þess, aö lög eða mikilsvarðandi stjórnarráð-
stafanir geti öðlazt gildi.
Ef menn hefðu hugsað máliö vandlega,
mundu þeir hafa komizt að þeirri niðurstöðu,
að þessi meðferö málanna væri nokkuð undar-
leg. Hún gæti naumast samr/mzt konungs-
valdinu, þótt aldrei nema það sje bundið.
Amiaðhvort hefði konungurinn atkvæði í ríkis-
ráðinu, rjetteins og hver ráðgjafanna, og yrði
að sætta sig við að verða í minni hluta, þegar
svo bæri undir. Eða hann hefði ekkert at-
kvæði, og þá væri hann að sjálfsögðu eins og
viljalaust verkfæri, sem meiri hluti ríkisráðs- |
ins notaði til þess, að innsigla samþykktir
■ sínar.
Hver, sem vill hafa fyrir því að kynna sjer
16. greinina í grundvallarlögum Dana, getur
fyrirhafnarlítið gengið úr skugga um, að þessu
er allt annan veg farið.
Þar er kveðið svo á, að öll lög og mikils-
varöandi stjórnarráðstafanir skuli ræðast (for-
handles) í ríkisráðinu. A atkvæðagreiðslu er
ekki minnzt.
Hlutaðeigandi ráðgjafi flytur í ríkisráðinu
mái þau, er hann hefur til meðferðar. Sjái ein-
hver hinna ráðgjafanna nokkurn hæng á
því, að málunum verði framgengt, er hann
skyldugur til að mótmæla. Annars er litið
svo á, sem hann hafi verið flutningsmanni
samdóma. Þetta er gert í því skyni, að girða
fyrir það, að nokkur ráðgjafi geti umræðuláust
beitt gjörræði, brotið gegn grundvallarlögun-
um, eða framið önnur afglöp. En atkvæða-
greiðsla fer engin fram. Og konungi er í
sjálfs vald sett, hvern kostinn hann k/s, ef
um fleiri er að ræða. Hann veröur aðeins að
fá einhvern ráðgjafa til þess að bera ábyrgð-
ina. En við skoðanir meiri hlutans í ríkisráð-
inu er hann alls ekki bundinn.
Það virðist liggja í augum uppi, hvað það
er, sem villt hefur skoðanir Islendinga í þessu
efni. Það er ráðgjafaráðið (Ministerraa-
det). Sextánda gr. grundvallarlaganna segir,
auk þess, sem áður er frá sk/rt, að sje kon-
ungur forfallaður frá að halda ríkisráð, geti
hann látið ræða málin í ráðgjafaráðinu. Þar
er stjórnarformaðurinn forseti, þar sem aptur á
móti konungurinn er forseti ríkisráðsins. I ráð-
gjafaráöinu fer fram atkvæðagreiðsla,
og ræður þar afl atkvæöa. En við þá at-
kvæöagreiðslu er konungurinn ekki bundinn.
Það er á hans valdi, hvort hann vill fallast
á samþykktir ráðgjafasamkundunnar, eða hann
lætur taka málin upp af n/ju til meðferðar í
ríkisráðinu.
Jeg vona, að það, sem að ofan er sagt,
s/ni, að afstaða hinna einstöku ráðgjafa gagn-
vart ríkisráðinu sje nokkuð önnur en /msir
—mjer liggur við að segja flestir—Islending-
ar hafa gert sjer í hugarlund. Afdrif mála
þeirra, sem þeir flytja, eru ekki komin undir
neinni atkvæðagreiðslu i ríkisráðinu. Kon-
ungur getur gefið þeim fullnaöarsamþykki,
jafnvel þótt meiri hluti rxkisráösins sje þeim
andvígur.
Enda þótt Islands-ráðgjafinn hefði ekki neina
sjerstöðu í ríkisráðinu, en afstaðahans gagnvart
því væri alveg hin sama eins og dönsku ráð-
gjafanna, þá ætti hann, eins og jeg hef s/nt
fram á, allt öðruvísi aðstöðu þar en venjulega
hefur verið ráð fyrir gert. Það væri ekki lík-
legt, að danskir ráðgjafar mundu hlutast mik-
ið til um Islands-mál. Væri þeim ætlað að
greiða atkvæði um þau, mætti búast við tals-
verðum afskiptum. Það er sennilegt, að þeir
teldu þá skyldu sína að afla sjer einhverrar
sjálfstæðrar skoðunar um mál vor og svo halda
þeirri skoðun fram. En þeim væri alls ekki
ætlað að greiöa um þau atkvæði.
Og svo bætist það ofan á, að afstaða íslands-
ráðherrans gagnvart ríkisráðinu yrði allt önn-
| ur en annara ráðgjafa þar.
Því að sjermál vor eru á allt annan hátt
aðskilin frá dönskum málum heldur en t. d.
mál þau, sem innanríkisráðgjafinn fjallar um,
eru aðskilin frá málum dómsmálaráðgjafans.
»í öllum þeim málum, sem............varða ís-
land sjerstaklega, hefir landiö löggjöf sína og
stjórn út af fyrir sig«, segir stjórnarskráin.
Þessu neitar enginn, ekki heldur neinn danskur
maður. Og mjer vitanlega heldur enginn dansk-
ur maður því fram, að danskir ráðgjafar eigi
að fjalla um sjermál Islands. Að því er næst
verður komizt, er þeim ekki haldið í ríkisráð-
inu í því skyni, enda lægi ekki í augum uppi,
hvernig það yrði varið. Þeira er haldið þar
til tryggingar fyrir því, að íslenzk löggjöf og
stjórn fari ekki út fyrir valdsvið sitt nje stofni
stjórn Dana í neinn vanda.
Því fer þess vegna svo fjarri, að dönskum
ráðgjöfum sje ætlað að greiöa atkvæði um
sjermál Islands, eins og allt af er veriö að
stagast á, að vjer höfum engan rjett til að
búast við að þeir ræði þau, enda þótt
þau sjeu flutt í ríkisráðinu — nema þeir þyk-
ist hafa ástæðu til að líta svo á, sem þau liggi
utan við valdsvið íslenzku stjórnarinnar. Eng-
in átylla hefir enn komið fram fyrir þeirri
skoðun, að þeír hafi nokkurn tíma gert það.
Og færi þeir að gera það, væri það sjálfsagt
ákæruefni gegn Islands-ráðherranum, ef hann
ekki beröist gegn sllkri hlutsemi með öllum
þeim vopnum, sem staða hans leggur upp í
hendurnar á honum.
Corpus juris.
Aðiarir botnverpinga.
Þeir lágu tvennir í Garðsjó fyrstu vikuna
af þessum mán., nótt og dag, langsamlega í
landhelgi, eða á grynnstu miöum í Utgarði,
er nefnast Kirkjumið og Pollar, rjett fyrir
innan röstina, og mokuðuþar upp ókjörum af
þorski. Þannig segja skilríkir menn frá að
sunnan. Þeir bæta því og við, að einhverjir
vinir botnverpinga á landi og stöðugir við-
skiptamenn hafi vísað þeim á þessi mið, að
sögn botnverpinga sjálfra; sagtþeim, sem var,
að þar mundi vera uppgripaafli. En jafnskjótt
sem sent var loks til yfirvalds að kæra botn-
verpinga þessa, tóku þeir sig upp og hjeldu
leið sína vestur í flóa. Enda hafði, þegar
eptir að sendimaðurinn var lagður af stað,
bátur sjezt róa á stað úr Keflavík íit til
þeirra, ef til vill til að gera þeim viðvart um
það. En um sama leyti kom þriðja botnvörpu-
skipið eitthvað innan að og út til þeirra, og
getur verið, að þeir hafi fengið vísbending
frá því um, að Heimdallur mundi í nánd.
Skrifaö ennfremur úr Njarðvík 8. þ. mán.:
»Botnverpingar róta upp þeim fádæmum af
þorski í Garösjónum, að enginn þykist hafa
sjeð annað eins, verða opt að skera á vörp-
urnar, því að þeir geta ekki innbyrt. Og
einstakir menn sækja hvern farminn á eptir
annan, en aðrir bölva botnverpingum og yfir-
völdum vorum, sem bönnuðu stranglega allar
samgöngur við þá í vor. En þefr, sem eng-
um skipunum skeyta og fáum lögum hl/ða,
raka saman auð fjár og bregða hinum um
bleyðiskap. En ekki dugar að fara tómhend-
ur til þeirra. Þeir selja stykkið á 5 a. til
jafnaðar og taka nú ekki annað en peninga,
en þeir eru nú ekki í höndum almennings.
Þeir eru nú optast kringum Setur á daginn,
en skafa upp undir þara á nóttum. Hver
áhrif slíkt hefir á hina miklu fiskigöngu þarf
ekki að lysa. Verndarengillinn(!) okkar, »Heim-
dal«, hefir ekki sjezt hjer í' meira en heilan
mánuð, þangað til í dag; þá kom hann suður
á Borgarslóð, lá þar svo sem 2 stundir, fór
svo beint inn eptir. Búið.«