Ísafold - 29.09.1897, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinnieða
tvisv.í viku. Verð árg.(90arka
minnst) 4kr., erlendis 6 kr.eða
l‘/» doil.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir f'ram).
ISAFOLD
o
Uppsðgn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstræti 8.
XXIV. árg
Reykjavík, miðvikudaginn 29 sept- 1897-
70. blað.
Jíýlega prentnð:
NÝ
DÖN8K OROAB0K
MEÐ
ÍSLEXZKUM ÞÝÐINGUM.
AÐALHÖFUNDUR:
JONAS JONASSON .
Rvík. 1896. Kostar hept 5 kr.,
innbundin 6 krónur.
Nýlega prentað:
STUTT ÁGRIP
AF
PRJEDIKUNARFRÆÐI.
HÖFUNDUR
HELGI HÁLFDÁNARSON
Rvík 1896. IV+ 84 bls. VerS: 60 aurar.
Nýlega prentnð:
HUGSUNARFRÆÐI.
EPTIR
EIRIK BRIEM.
Rvík 1897. II+ 72 bls. Verð: 50 aurar.
Ýmsar
kennslu- og skólabækur,
til sölu
i bókverzlun ísafoldarprentsmiðju.
Austurstr. 8.
Balslevs Biflíusögur, í b...........kr. 0,75
Dönsk lesbók eptir Svb. Hallgríms
son, í bandi ...................... — 1,30
Dönsk lestrarbók eptir Þorleif Bjarna-
son og Bjarna Jónsson, í b..... — 2,00
Enskukennslubók, ný, eptir H. Briem
innbundin...........................— 1,00
Fjörutíu tímar í dönsku, eptir Þ. Eg-
ilsson, innb....................... — 1,30
íslands saga, eptir Þorkel Bjarnason
innb............................... — 1,25
Landafræði Erslevs, hin stærri ib.... — 1,50
Latnesk orðmyndafræði, ib............ — 2,50
Lisco, postulleg trúarjátning, ib... — 2,60
Mannkvnssaga, ágrip, eptir Pál Mel-
sted, ib........................... — 3,00
Saga fornkirkjunnar, eptir H. Hálf-
dánarson, í ltápu.................. — 4,00
Ráðgjufa-ábyrgðiii.
ii
Síðari kafli.
Onnur röksemdin gegn ráðgjafaábyrgð vorri
— auðvitað jafnt þeirri, sem stjórnarskráin
heimilar oss, og þeirri, sem oss bauðst í sum-
ar — er sú, að alþingi geti ekki kært ráð-
gjafa fyrir athafnir hans í ríkisráðinu, nje
heldur geti hæstirjettur dæmt hann fyrir þær.
Ríkisráðið sje aldönsk stjórnarstofnun, eingöngu
byggt á grundvallarlögum Dana. Þar af
leiðandi geti ráðgjafar eksi verið háðir öðru
ákæruvaldi nje öðium dómstóli fyrir athafnir
sínar þar en þeim er grundvallarlögin ákveða.
Fólksþingið eitt geti lögsótt og ríkisrjettur
einn dæmt. Hæstirjettur mundi því að
sjálfsögðu vísa frá sjer þeim málum, er alþingi
höfðaði gegn Islandsráðgjafanum fyrir athafn-
ir hans í ríkisráðinu.
Þjer hafið, hr. ritstjóri, svarað þessari mót-
báru að nokkru í blaði yðar í sumar (Isafold
XXIV, 53). Þjer bentuð þar á, að það væru
skýlaus og skilyrðislaus ákvæði stjórnarskrár-
innar, að ráðgjafi vor skyldi bera ábyrgð á
stjórnarskrárbrotum, á þann hátt, að alþingi
lögsæki hann og hæstirjettur dæmi, og að
aldrei hafi nokkur maður hreift minnstu mót-
mælum gegn þeim ákvæðum. Hjer sje að
ræða um landsrjettindi, sem oss sjeu veitt á
löglegan hátt, og engin bending sje komin
fram um það, hvernig ætti að svipta oss
þeim rjettindum. Það sje blátt áfram óhugs-
andi, nema ef vera skyldi með því að ganga að því
vísu, að grundvallarlög Dana nái til sjermála
vorra.
Þetta er að mínu áliti alveg rjett, og mjer
virðist, að með því sje til fulls svarað þeirri
mótbáru, sem hjer er um að ræða. Samt
sem áður skal jeg leitast við að íhuga málið
nokkru nákvæmar til skilningsauka.
Jeg geng að því vísu, að andmælendur ráð-
gjafa-ábyrgðar vorrar kannist við, að konung-
ur hafi haft vald til að gefa oss stjórnar-
skrána, eins og hún er, þar á meðal álcvæðin
um ráðgjafaábyrgðina. Því atriði hafa þeir
aldrei mótmælt, mjer vitanlega.
En svo segja sumir þeirra, »Dagskrá« að
minnsta kosti: Þessi ákvæði voru frá upp-
hafi vísvitandi tál. Það var aldrei ætlazt til
þess, að vjer fengjum neina ráðgjafa-ábyrgð.
Ráðgjafanum var fyrir fram ætlað að sitja í
ríkisráðinu og þar með var fundið ráð til þess
að ónvta ábyrgðina í sama bili sem hún var
veitt á pappírnum.
Þessari óvirðulegu fjarstæðu er naumast svar-
andi. Það er eins og Jón Jensson yfirdómari sagði
á þingi í sumar um þetta efni: »Það hafa
menn komizt lengst í lagasky ring, að komast
að þeirri niðurstöðu, að lagaákvæði sjeu í
þeim tilgangi gerð, að hafa alþy'ðu manna að
ginningarfífli«. Með öllu dæmalaust mun það
vera, þangað til í sumar, að nokkur lögfræð-
ingur hafi, þegar honum þótti eitthvert lagaá-
kvæði örðugt viðfangs, látið sitja við þá skýr-
ing, að ákvæðir.u hafi aldrei verið ætlað að
vera annað en tál. Það er ekki siður, að
höggva hnútana sundur á þann hátt í lög-
fræðinni.
Jafn-fáránlega staðhæfingu munu flestir
skynsamir menn meta á þann hátt, sem hún
á skilið. En að hinu leytinu munu ýmsir,
sem hafna henni algerlega, hafa látið telja
sjer trú um, að seta ráðgjafans í ríkisráðinu
ónýti ákæruvald alþingis og dómsvald hæsta-
rjettar í ráðgjafa-ábyrgðarmálum. Þeir hugsa
sjer ríkisráðið eins og nokkurs konar griðastað
fyrir Islands-ráðgjafann. Þangað geti hann
flúið undan ábyrgðinni. Hvað sem hann haf-
ist þar að, þá geti alþingi ekki lcært hann og
hæstirjcttur ekki dæmt hann.
Svarið liggur beint við: Stjórnarskrá vor
þekkir ekki neinn slíkan griðastað. Hún seg-
ir skýlaust: »Ráðgjafinn hefir ábyrgð á því,
að stjórnarskránni sje fylgt«. Hún bindur
ekki ákvæðið neinu skilyrði. Hún minnist
ekki á nokkurn stað, þar sem ráðgjafinn geti
verið í friði fyrir alþingi með stjórnarskrár-
brot sín. Sannast að segja er mjer lítt skilj-
anlegt, hvernig menn geta, með jafn-skýrt
lagaákvæði í höndunum, komizt út í aðrar
eins lagaflækjur og þær, að ráðgjafinn geti,
eptir eigin geðþótta, komizt með mál landsins
út fyrir valdsvið stjórnarskrárinnar — þurfi
ekki annað enn bregða sjer á eina ákveðna
samkundu til þess að losna við ábyrgð, sem
á honum hvílir samkvæmt stjórnarskrá lands-
ins!
Eina leiðin út í slíkar ógöngur virðist mjer
vera sú, að halda því fram, að grundvallarlög
Dana hafi frá upphafi sinna vega gilt hjer á
landi, og þaf af leiðandi hafi konungur
ekki haft vald til að gefa oss stjórnar-
skrána.
Hver veit, nema það eigi fyrir oss að liggja,
að sjá íslendinga halda þeirri röksemdafærslu
fram! Að því er lagaskýringar sriertir, má
við mörgu búast, samkvæmt reynslu þessara
síðustu mánaða.
»En ríkisráðið þá?« munu menn spyrja.
»Hvernig er unnt að koma fram ábyrgð fyrir
það, sem þar fer fram, öðruvísi en samkvæmt
grundvallarlögum Dana?«
Svarið verður þetta: Þær ráðgjafaathafnir,
sem fara fram í ríkisráðinu samkvœmt f'yrir-
mœlum grundvallarlaganna, eru að sjálfsögðu
háðar þeirri ráðgjafaábyrgð, sem grundvallar-
lögin ákveða, ákæruvaldi fólksþingsins og dóms-
valdi ríkisrjettar. En allar þær athafnir í
ríkisráðinu, sem eru grundvallarlögunum óvið-
komandi, hljóta að vera háðar allt annari á-
byrgð.