Ísafold - 23.10.1897, Page 1

Kemur út ýmist einu sinnieða
tvisv.íviku. Verð árg.(90arita
minnst)4kr., erlendis 5 kr.eða
l’/sdoll.; borgist fyrir miðjan
júli(erlendis fyrirfram).
ÍSAFOLD
Uppsögn (skritíeg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustota blaðsins er í
Austurstrœti 8.
Reykjavík, laugardaginn 23- okt- 1897-
XXIV. árg.l
Landskjálftahjálpin.
Þakkarávarp frá Árnesingum.
Á aukafundi syslunefndarinnar í Árnessyslu
30. f. m., þar sem mættu s/slunefndarmenn
úr öllum hreppum sýslunnar nema einum, var
það samþykkt í einu hljóði, aS votta opinber-
lega í nafni syslubúa þakkir öllum þeim
mörgu mönnum, er á einhvern hátt hafa stuðl-
að að því, að bæta úr landskjálftatjóninu, sem
nær allar sveitir syslunnar urðu fyrir meira
eða minna í ágúst og september 1896, og var
okkur undirskrifuðum falið að koma þessu á
framfæri.
Það er hvorttveggja, að sj'slunefndin telur
sjer þetta heimilt, þar sem hún er sannfærð
um að það er samkvæmt vilja allra sýslubúa,
jafnvel þeirra, sem ekki hafa beinlínis notið
hjálparinnar, hvað þá hinna, er hennar hafa
orðið aðnjótandi í meiri eða minni mæli, enda
finnur nefndin það eindregið skyldu sína að
taka ekki þegjandi við slíkri rausnarhjálp,
heldur láta það að minnsta kosti sjást í orði,
sem býr í huga svo margra.
En um leið og við verðum við þessari ósk
sý’slunefndarinnar, þykir okkur hlýða að fara
nokkrum orðum um málefni þetta til skýring-
ar. Það þarf varla að lýsa því, hvernig ástatt
var fyrst eptir hrunið, þar sem heita mátti að
heilar sveitir lægju í rústum. Það, sem bráð-
ast lá á, var, að koma upp bráðabirgðaskýlum
fyrir menn og fjenað fyrir veturinn. Þetta
tókst að miklu leyti, sumpart með tilstyrk
góðra nágranna, sem minna skemmdist hjá,
en sumpart fyrir ótrauða framgöngu og ötul-
leik einstakra manna í Reykjavík, er útveg-
uðu alla þá vinnuhjálp, er fengizt gat á þeim
tíma. Jafnframt sendu einstakar konur og
kvennfjelög fatnað handa fátækum, einkum
börnum, eða þá peninga til að bæta úr bráð-
ustu þörfum þeirra. I Reykjavík og nágranna-
sveitum hennar voru og mörg börn tekin af
jarðskjálftasvæðinu, flest vetrarlangt. Svo hóf-
ust hin stórkostlegu samskot um allt land og
erlendis, einkum í Danmörk, Englandi og með-
al landa vorra í Ameríku. Það var hvort-
tveggja, að þörfin var mikil, líklega meiri í
bráðina en í matma minnum hjer á landi,
enda mun svo stórkostleg og almenn hjálp
vera einsdæmi, þar sem þjóð vor á hlut að.
Eigi er það þó rjett að ímynda sjer, að tjónið
hafi verið fullbætt hjá almenningi, þótt svo
kunni að hafa orðið hjá einstaka manni; enda
mátti fyrr gagn gjöra en svo hefði verið. I
einu tilliti má þó segja að hagur y'msra standi
betur en áður, en það er í því, að beir hafa
komið upp eða eru að koma upp traustari og
varanlegri húsakynnum; hefir samskotafjeð
meðfram hjálpað til þess, enda mun það hafa
verið beinlínis ósk margra gefenda, að gjaf-
anna sæi, ef auðið væri, stað í einhverju veru-
legu til frambúðar. Hafa margir haft þetta
hugfast og ekki horft í að hleypa sjer í tals-
verðar skuldir til þessa, því að auðvitað hafa
jafuvel hin stórkostlegu samskot hrokkið skammt
til þess. Munu og ý'msir hafa gjört sjer von-
ir um hagfelld lánskjör úr landssjóði hjá al-
þingi til húsabóta: en þær vonir hafa brugð-
izt. Samskotafjeð er því eina auka-hjálpin
fyrir flesta, en af því hefir þó talsverðu verið
eytt til brýnustu bráðabirgðaþarfa. -- Með því
að ennfremur má búast við, að það verði haft
á orði, að óánægja sje yfir því, hvernig gjöf-
unum hafi verið skipt, þykir einnig rjett að
miunast á það. Við ætlum að vísu, að ekki
kveði mikið að þessari óánægju hjá öllum
þorra mauna, en hjá slíku er ekki unnt að
komast að öllu leyti, því að enginn gjörir svo
öllum líki. Að því er matið snertir, þá hafa
matsmenn óefað að öllum jafnaði verið teknir
meðal beztu manna í sveitunum, og sumir
þeirra að minnsta kosti voru eiðsvarnir menn;
virðist því mjög hæpið, að væna þá hlutdrægni.
Hitt er satt, að farið var eptir nokkuð mis-
munandi mælikvarða við matið, af því að
mönnum hugsaðist ekki í tíma að bera sig
saman um vissar reglur til að fara eptir; get-
ur þetta valdið nokkrum ójöfnuði; en úr því
var þó reynt að bæta með því að senda yfir-
skoðunarmenn í flestar jarðskjálfta-sveitimar.
I annan stað er því síður tilefni til að saka
þá, sem gjöfunum hafa skipt, um hlutdrægni,
þar sem þeir, er það gjörðu, voru valdir menn,
og fóru þeir við skiptinguna eptir vissum regl-
um, sem jafnt komu niður á öllum tiltölulega,
svo að þar gat engin hlutdrægni komizt að.
Auðvitað er það þó með öllu ómögulegt, að
allt sje alrjett, því enginn er sá maður, er
eigi geti missý'nzt. Og livað sem að kann að
vera, eru engin líkindi til að öðrum hefði tek-
izt betur. Það er því vonandi, að gefendur
megi treysta því, að gjafir þeirra hafi yfirleitt
komið svo rjettvíslega niður, sem við var að
búast, og að þær hafi alstaðar komið í góðar
þarfir. Og þrátt fyrir það, þótt allir kuuni
ekki að veia allskostar ánægðir með sitt hlut-
skipti tiltölulega, er þó víst óhætt að segja,
að hver einasti þiggjandi er hjartanlega þakk-
látur hinum veglyndu gefendum.
Með þessum ummælum og athugasemdum,
sem við álitum nauðsynlegt að gjöra til að
reyna að koma í veg fyrir mögulegan mis-
skilning eða missagnir, flytjum við því eptir
áðurnefndu tilboði hugheilar þakkir allra
Árnesinga öllum þeim, sem á einhvern hátt
hafa átt þátt í því að bæta úr jarðskjálfta-
tjóninu hjer í sýslu, hvort heldur það eru
innlendir menn eða útlendir, fjelög eða ein-
stakir menn, karlar eða konur, fullorðnir eða
unglingar, efnaðir eða snauðir, og hvort held-
ur hjálpin hefir verið fólgin í vinnustyrk,
barnafóstri, fjegjöfum eða öðrum útlátum, eða
þá hins vegar í öruggri forgöngu í hjálpar-
viðleitninni. Við gætum nefnt ýmsa sjerstaka
menn með nafni, sem öðrum fremur hafa sýnt
mjög mikinn áhuga og ötulleik í hjálpseminni;
en við erum nokkurn veginn vissir um, að
þeir vilja síður láta nafns síns getið; þess þarf
77. blað.
og ekki með. Við höfum hjer einskis manns
nafn nefnt; en »Drottinn þekkir sína«.
Kaldaðarnesi og Stóranúpi, 5. okt. 1897.
Sigurður Olafsson, Váldimar Briem,
sýslumaður. prófastur.
Sinápistlar til vingra fátæklinga.
Eptir Arna Pálsson frá Karfakoti.
V.
Hvað stendur jarðræktinni helzt
fyrir þrifum á landi voru.
Verið getur að sumum sýnist úrlausu þessarar
spurningar vera fyrir utan verkahring vorn, fá-
tæklinga.
En það er missýning ein.
Þótt vjer sjeum eigi lands-drottnar, leyfum vjer
oss að telja oss meðal \&m\s-manna. Og ef vjer
höfum rjett til þess, þá höfum vjer einnig rjett
til að tala um hvert það málefni, er landinu
við kemur, þvi það snertir oss persónulega.
Kvikfjárræktin er atvinnuvegur flestra landsbúa
og jarðræktin er einkaskilyrði fyrir henni. Mætti
því ætla, að jarðrækin væri i svo miklum blóma,
sem verða mætti, og að allir væru samtaka að
efla hana, auka og endurbæta á allan hátt. En
það er langt frá að svo sje. Hvarvetna má sjá
óræktað land, -er gæti gefið ósegjanlega miklar
afurðir, væri það gert að graslendi eða sáðgörð-
um. Og þrátt fyrir allar framfarir, fróðleik og
menntun þessara tíma, ber hið ræktaða land, sem
svo er kallað, sömu einkenni sem fyrir hundruð-
um ára, viða hvar. Flestir viðurkenna þó, að
jarðræktin sje aðalskilyrði fyrir framförum lands-
ins og velmegun þjóðarinnar. Þess vegna er mjÖg
áriðandi, að finna það, sem stendur henni fyrir
þrifum, og rýma því burt.
Og hvað er það þá?
Um það geta verið skiptar skoðanir.
Frá minu sjónarmiði er það aðallega þetta
þrennt:
1. Heimskuleg eigingirni einstakra jarðeig-
enda.
2. Tortryggni, hugsunarleysi og leti margra
leiguliða.
3. Hleypidómar almennings.
Allt þetta helzt rækilega í hendur og berst með
sameinuðum kröptum gegn mörgum framförum
i jarðrækt, til stórtjóns fyrir land og lýð.
Allir sannir vinir landsins ættu nú þegar að
sameina krapta sina til að leggja þetta illþýði að
velli. Jeg held það standi ekki á svo föstum
fótum nú orðið, að eigi sje auðvelt að bregða þvi,
svo að það standi ekki upp framar.
Það hefir verið sagt um suma jarðeigendur, og
þvi miðnr ekki að ástæðulausu fyr á timum,
að þeir hugsuðu mest um að eignast sem flestar
jarðir og fá sem mestar leigur og landsskuldir
eptir þær, án tilhts til þess, hvort þær tækju
framförum eða þvert á móti, — að þeir jafnvel
gerðu niðingsverk, sem kallað er, á þeim leigu-
liðum, sem ekki spöruðu kostnað nje tima til
jarðabóta. — Yonandi á slikt sjer eigi stað nú
orðið á þessum menntunar- og mannúðartima.
Þó eru afleiðingarnar eptir i hugsunarhætti al-
mennings.
Það er eins og menn hafi megnustu ótrú á að
gera nokkurn skapaðan hlut »á annara eign«,
nema hirða hinar vanalegu afurðir.
Væru nokkrir jarðeigendur enn með sama hug-
arfari og ljetu það koma fram í atferli sinu við