Ísafold - 27.11.1897, Qupperneq 2

334
Ferðaáætlun Einiskipa-
útgerðarinnar.
Margt hefir verið ritað um Eimskipaútgerð-
ina og gjörðir farstjórnarinnar, en flest meir
af kappi en þekkingu.
Einkum hefir verið mikið ritað og rætt um
síðustu ferðina á hinni prentuðu ferðaáætlun,
og virðist því vera ástæða til að skyra frá,
hvernig þessari breytingu á ferðum Vestu
sje varið.
Eins og kunnugt er, var ferðaáætlun aðal-
skipsins breytt þannig, að »Vesta« var látin
iara tvær ferðir milli Islands og útlanda, í
stað þess að fara eina ferð milli landa og
kringum landið,
Ástæðurnar fyrir þessari breytingu eru
n.argar. Meðal annars má geta þess, að
reynslan frá fyrra ári sýnir, að þessi upphaf-
lega ferð var mjög lítið notuð og hafði mjög
mikinn tekjuhalla í för með sjer.
En skipið á ekki að eins að sigla kringum
landið til að prvða hafnirnar með engan farm
og einn eða tvo farþega; það á að leita þang-
að, sem það getur gert mest gagn fyrir land-
ið, þangað sem veruleg þörf er á jafn stóru og
hraðskreiðu skipi.
Landbúnaðurinn á heimting á, að tillit sje
einnig tekið til þarfa bændanna til skipaferða;
en hvað er það, sem bændur þarfnast meir á
haustum og hafa meiri hagnað af en að fá
hentugar og ódyrar ferðir með stóru og hrað-
skreiðu skipi fyrir fje það, sem þeir senda
til útlanda fyrir sinn reikning? Ekki s/zt
þetta ár, þar sem stórkostleg breyting hefir
orðið á þessari fjársölu, landinu til meiri ó-
hamingju í framtíðinni en flestum mtn vera
ljóst, og einmitt þetta ár, þar sem ekki hef-
ir verið hægt að fá nóg önnur hentug skip
til þessara flutninga. Jeg held því hik-
laust fram, að skipið hefir aldrei þarfari ferð-
ir farið fyrir landið en einmitt þessar ferðir
í haust.
Skipið hefir alls ekki verið laxgt þeim Zöll-
ner og Vídalín. Það hefir farið þessar ferðir
algjörlega fyrir reikning Eimskipaútgerðarinn-
ar. Eimskipaútgerðin borgar leigu af skip-
inu, skipsútgjöld, hafnagjöld, kol o. s. frv. og
tekur farþega og farm íyrir eigin reikning.
Bændur borga tiltekið farmgjald fyrir hverja
kind, og ætli það sje ekki fullt eins rjett að
veita íslenzkum bændum ód/ra fragt á því,
sem þeir purfa að senda, með góðu skipi, eins
og að veita einstökum kaupmönnum ódyra
fragt fyrir alls konar vörur, sem hægt er að
senda með hvaða skipi sem er ?
Ferðaáætlunin fyrir þessar ferðir er auk þess
beinlínis í samræmi við þá ferðaáætlun, sem
samgöngunefndin lagði fram á alþingi 1895,
um leið og hún samdi lögin. Enn íremur var
þetta mál borið undir samgöngumálanefndina
í sumar, og var hún eindregið meðmælt þess-
ari breytingu. Farstjórnin hefir samið þessa
ferðaáætlun og landshöfðingi látið í ljósi, að
hann væri ekki á móti því. Hvernig geta menn
þá heimtað fleiri skilyrði fyrir því að ferðir
aðalskipsins sjeu löglegar?
Nú segja menn, að þegar skipið fari frá Is-
landi til Frakklands, þá fari það ekki kring-
um landið. Þetta er mikið rjett. Það getur
ekki farið hvorttveggja í einu, þótt lands-
skip sje.
Það hefir verið auglyst í tæka tíð, fyrir nál.
4 mánuðum, að aðalskipið fari eJcki þessa ferð
kringum landið. Farstjórnin hefir heimild til
að fella burt einstakar ferðir og láta ekkert
skip koma í staðinn, þegar það er auglýst í
tæka tíð.
Nú hefir þessi ferð samt ekki fallið alveg
burt. Samkvæmt lögunum hefir verið tekið
á leigu aukaskip, og það hefir verið látið
þræða sem næst hina prentuðu ferðaáætlun
fyrir áttundu ferðina. Það getur enginn efi
verið á því, að farstjórnin hafi heimild til að
leigja aukaskip, þegar um 20,000 króna fragt
er að ræða, og það getur enginn haft á móti
því, að aukaskipið fari í kringum landið.
Um stærð og útbúnað á aukaskipinu eru
engin ákvæði í lögunum. En eins og kuun-
ugt er, var leigt hraðslcreitt farþegaskip, og
hefði það komið eins og til stóð, þá hefði sjálf-
sagt ekkert verið fundið að þessari breytingu
á ferðaáætluninni. En samningurinn var rof-
inn, og það var ekki hægt að fá annað skip
en »Hjálmar«. í skjölum skipsins er það
beinlínis tekið fram, að skipið sje ætlað til
Islandsferða með farþega, og við hina opin-
beru skoðunargjörð, sem gerð var á »Hjálm-
ari« þetta ár í Kaupmannahöfn, hefir eigandi
fengið vottorð fyrir því, að skipið fullnægi
skilyrðum þeim, sem sett eru slíku farþega-
skipi í Islandsferðum, bæði hvað skipið sjálft
og maskínuafl þess snertir.
Skipið varð fyrir slysi á leiðinni hingað frá
útlöndum, en það er ekki farstjórninni að
kenna.
D. Thouisen.
Hvort er álitlegra?
»Nýja 01din« fer meðal annars eptirfarandi
orðum um stjórnarskrárbreytingar-frumvarp dr.
Valtýs Guðmundssonar:
»Eins og menn sjá, getur þannig ekki verið
um neina teljandi liót á stjórnarhögum vorum að
ræða, án þess að þetta allt, sem frv. dr. Valtýs
fór fram á, eigi sjer stað.
Hver ein af breytingum þeim, er dr. Vatýr fór
fram á, er þannig í sjálfu sjer og skoðuð út, af
fyrir sig eigi að eins þörf, heldur nauðsynleg
endurhót á stjórnarfari voru.
Þetta hefir vakað fyrir honnm og þeim, sem
honum fylgdu að málum, og því er auðvelt að
skilja afstöðu þeirra til málsins i sumar.
Sjerstaklega lögðu þeir áherzlu á, að nýtur,
duglegnr Islendingur, sem þekkir vel til landsins
hags og mála, hefir áhuga á þeim og getur gefið
sig eingöngu við þeim, getur orðið mjög þarfur
og gefið málunum þann undirbúning undir þing,
er þau þurfa, en fá aldrei nú af stjórnarinnar
hendi; getur sparað fjarskalegan tima fyrir þing-
ið og varnað krapteyðslu til ónýtis.
Og þetta er allt dagsatt. Svona getur þetta
verið«.
Svo þaS er þá óhugsandi, að fá »neina telj-
andi bót á stjórnarhögum vorum« með núver-
andi stjórnarfyrirkomulagi. »Nýja 01din«
viðurkennir, að ef vel sje á haldið af öllum
hlutaðeigendum, geti mikilsverðar umbætur
fengizt með frumvarpi dr. Valtýs Guðmunds-
sonar.
Nú er það engurn manni vitanlegt, að vjer
eigum að sinni kost á öðru en þessu tvennu:
stjúrnarskránni óbreyttri, eða stjórnarskránni
með breytingum dr. V. G.
Hvort er nú skynsamlegra, að aðhyllast það
fyrirkomulag, sem girðir fyrir þessar umbæt-
ur, eða það, sem hefir í sjer fólgna möguleik-
ana fyrir að þær fáist?
Allir þeir, sem á einn eður annan hátt
leitast við aðspilla fyrir stjórnarskrárbreytíng-
trm dr. V. G., vinna að því að halda við því
fj'rirkomulagi, sem nú er. Slíkt ætti að vera
alvarlegt íhugunarefni fyrir annað eins blað
og »Nýju 01dina«, sem veit svo vel, hvernig
ástandið er nú, og skilur svo vel, hve heilla-
vænlegar umbætur geta fengizt með þeim
breytingum, sem blaðið er að spilla fyrir að
komist á.
Ferðapistlar
frá
Einari Helgasyni.
III.
Þegar jeg hafði sjeð það, sem mjer þótti
mest um vert í Jönkaupangi, fór jeg þaðan
með járnbrautarlestinni viðstöðulaust til Stokk-
hólms. Það er fögur leið, um stóran skóg af
barrtrjám og birki. Maður býst við að eim-
lestin með sínum mikla hraða komist fljótt út
úr þessum skógi og á bersvæði, grundir, mýr-
ar eða holt; en það bregzt. Hingað og þang-
að sjer í laglega grasfláka, en þeir hverfa
skjótt og skógurinn tekur aptur við. I vötn
sjest nær alla leið; þegar eitt hverfur, kemur
annað í ljósmál.
Akurlendi eru nokkuð strjál, mest fram með
vötnunum. Víða er jarðvegurinn góður og
þar verða skógarnir að þoka fyrir plógnum.
Þetta sumar eru akrarnir fegurstir á ræktuðu
mýrlendi, og er það af þvi, að þurrviðri gengu
fyrra hluta sumars. Valllendið er afgirt, og
þar gengur nautpeningur laus, en sumstaðar
sjest þó ein og ein kýr tjóðruð ádálítilli gras-
flöt, og eru þær eign smábændanna (kotung-
anna). Þeir hafa ekki svo stórt land til um-
ráða, að þeir geti afgirt það og látið kýr sín-
ar ganga lausar.
Nýbýli eru reist í skógunum, þar sem jarð-
vegurinn er ekki of grýttur. Eru þá trjen
höggvin upp, ræturnar brenndar, grjóti rutt
frá, jarðveginum rótað upp með reku og plógi,
og tekið til að rækta hann. Svo er reist þar
ofurlítið timburhús, og nýbýlingurinn flytúr sig
þangað. Hús þessi líta vel út, þó að ekki
sjeu stór. Flest eru þau rauð á lit, með hvít-
um gluggagrindum og dyrastöfum. Úthýsið,
sem stendur þar rjett hjá, er optast öðru vísi
litt. Húsin eru að innan optast þrifaleg,
tvær eða þrjár stofur, auk matreiðsluherberg-
is.
Þegar dregur norður undir Stokkhólm, ber
enn meira á vötnum og akurlendi. Það hagar
þannig til alstaðar í Svíþjóð, að laridbúnaðurinn
er mestur meðfram vötnunum og ánum.
I Stokkhólmi dvaldist jeg nokkra daga, til
til þess að sjá hina fögru höfuðborg og Norð-
urlandasýninguna, sem þar er haldin í sumar
og mikið orð fer af.
IV.
Hin fyrsta Norðurlandasýning var haldin í
Stokkhólmi 1866. Síðan hafa verið haldnar
tvær ]' Khöfn, 1872 og 1888.
Þessi sýning hefir verið lengi á prjónunum.
Fyrir 17 árum var farið að ráðgera hana í
ræðu og riti. Fyrir 3 árum var veitt fje til
hennar og skipuð framkvæmdarnefnd, oddviti
Gustav konungsefni. Eptir það var unnið að
sýningunni af miklu kappi og fjöri. Nú lofa
hana og víðfrægja útlendir frjettaritarar frá
Rússlandi, Þýzkalandi, Frakklandi, Ameríku og
víðar að.
Sýningunni er skipt í 4 deildir: sænska,
norska, danska og rússnesk-finnska.
Mesta stórhýsið á sýningarsvæðinu er iðn-
aðarhöllin, um 38,000 ferh. álnir á vídd; merk-
isstöngin á hæsta turni hennar nær 150 álnir
upp frá jörðu (50 mannhæðir), og höllin er að
innan 80 álnir undir þak eða um 27 mann-
hæðir.
Þá er henni næst vjelahöllin, um 25,000
ferh. álnir; þá listahöllin, 2500 ferh. áln-
ir.