Ísafold - 18.12.1897, Blaðsíða 1

Kemurútýmisteinu sinnieða
tvisv.íviku. Yerð 4rg.(90arka
minnst)4kr., erierrdisð kr.eða
l'/ídoli.: borgist tyrir mið.jan
júlí(erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD
Uppsögn (skritieg) bundin v fi
áramót, ógild nema kominsje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXIV. árg*.
Reykjavík, laugardaginn 18. des. 1897-
89. blaö.
Landsbankinn verðurílokaður frá
22. des. 1897 til 5. jan. 1898 að
báðum dögum meðtöldum.
Landsbankimi 17. des. 1897.
pr. Tr. Gunnarsson
Eiríkur Briein.
Nokkrar
breytingar á landshögum.
Agrip af alþýðufyrirlcstri eptir
Indriða Einarsson, revisor.
aðinn. Nii eru í báðum sýslunum árið 1890
7,826 manna. Hefði Kolbeinn boðið út sama
liði og Norðmenn í hlutfalli við maunfjöida
árið 1890 — og það sjest á Þórðar sögu ka-
kala, að hanu vill bjóða út öllum almenningi
— þá heföi liann fengið 1120 manna, eða
miklu meira lið en barðist á Haugsnesi rneð
Brandi Kolbeinssyni, þegar hann fjell. — Mín
œtlan er því, að ekki sjeu fœrri menn í Skaga-
fjarðar og Húnavatus sýsium nú en þar voru
á árunum 1240—50. Af þeirn sýsluni dæmi
jeg svo land, allt.
og hrærist ei.
Það birtir, það syrtir,
þvi máninn veður og marvaðann treður
um skýja sæinu
Hver ber utan bæinn?«.
Skemmtilegra erindi hefir hvorki Matth.
Joclmmsson nje önnur íslenzk'skáld ort en þessa
vísu Grettis, þegar hann rreður af að fara af
fjöllunum:
»Fyrst er að vera frjáls og sýkn
og fagua með góðum vinum,
en svo er bin bezta bót og líkn
að berjast og verjast lúnum«.
Skáldið á enn allt sitt gamla fjör og góðu
kosti, þótt hann sje kominn af blómskeiði
lifsins. Kkki svo að skilja, að öll kvæðin
sjeu jafn-vönduð. Því fer mjög fjarri. Því
miður er kastað höndunum til margs, hjer
og þar miður vandaður rímna-frágangur.
Fæstum, sem kunuugir eru kveðskap Matt-
híasar, kemur slíkt á óvart, og þeim þykir
allt að því jafn-vænt um hann fyrir það.
Um hitt er miklu meira vert, að ekkert
kvæði cr í bókinni, sem ekki ber meira eða
minna merki sníllingsins, »sem hæstum tón-
um nær af landsins so.num«, eins og einu
sinni var um hann kveðið.
Annað mál er það, hvort þessi ljóð hafi
tekizt vel sem heild.
Það er þá fyrst um þetta að ræða: Hver
er grundvallarhugsunin, sem fyrir skáldinu
vakir? Hvers vegna er afreksmaðurinn óláns-
maður? Hvað skilur gæfuna og gervileik-
ann?
Skáldið svarar þessum spuruingum í nœst-
fyrsta kvæðinu, »Vögguspá»:
»Heyir hóltngöngu
í lmga þinum
siðnr sigtíva
og suðurþjóða;
inun þjer það mest
að meini verða
og sefa þínum
sundnr deila«.
Það er þá þessi skipting, sem er óláns-á-
stæða Grettis. Hólmganga heiðninnar og
kristninnar í maunshnganum er aðalyrkisefn-
ið. Margur hefir við það fengizt áður. E|i
það er jafn-veglegt fyrir því og í raun og
veru ótæmandi.
Galliun á Grettisljóðum er sá, að skáldiuu
verður svo lítið úr þessu mikla yrkisefni.
Vitaskuld eru fulltrúar hins forna siðar
hjer og þar á sveimi í bókinni. En það
skýrir svo merkilega lítið aðalhugsunina.
Eimi þeirra cr Glámur. Viðureign hans
við Gretti verður skáldinu að tilefni til þess-
arar, oss liggur við að segja fáráulegu, húg-
leiðingar:
»Svo takast þeir á, —
hreystin og fordæðan forn og grá,
ofurhuginn og heiptin flá,
æskan með hamstola hetjumóð
við lieiðninnar dauða blóð,
íandstrúin nýfædda, blóðug og blind
og bölheima forynjumýnd,
harkan og heimskan,
III Mannfjöldi i fornöld.
Ýmsir halda, að mannfjöldi hafi verið meiri
hjer í fornöld, t. d.áSturlungaöld,heldur en nú.
Vitnað hefir verið í tölu bænda, sem þingfar-
arkaup áttu að gjalda, þegar tíund var tekin
i lög, og tölu skattbæiida síðar. Aruljótur
Olafsson raðar þessum skýrslum á þennan
liátt:
skatt- heimili lands-
ár bcendur (7 manna) búar
1096 . . 4560 . . . 14,549 . . 104,753
1311 . . 3930 . . . 13,206 . . 95,083
1366 . . 3926 . . . 12,526 . . 90,187
1753 . . 2100 . . ,. 6,700 . . 48,430
I þessum reikniugum gætir síra Arnljótur
alls þess hófs, sem við verður búizt af Islend-
ingi, — sem er að tala um fornöldina. Því
að það er örðugt að sjá rjett með þeim forn- j
fræðisgleraugum, sem sumir menn setja |
upp. Þau stœkka allt frá liðnum öldum og !
miunka allt, sem heyrir vorum tímum til, svo
að allur samanburður verður raugur. Jeg'
hygg, að heimilin sjeu of mörg hjá honum. j
Hvar hafa þau verið? Það ættu að sjást rúst- J
ir eptir þau. Þá átti enginn maður heima í !
kanpstað. Verzlunarstaðirnir voru að eins I
moldartóptir, tjaldaðar vaðmáli, þegar kaupskip
lágu hjcr. I Reykjavík eiuni eru nú 4200
manna. Ef öll heimilin væru flutt hjeðati,
hve lengi muudu þá bæirnir, sem nú eru auðn
í Þjórsárdalnum, Langavatnsdal og Skagafjarð-
ardölunum, verða að fyllast af því fólki, sem
þær jarðir gætu borið, og það jafnvel þótt
þær væru kómnar í góða rækt aptur? Jeg
held, að fólkstalan hjer á landi hafi aldrei
farið upp úr 100,000, naumast komizt svo hátt
nokkurn tíma.
I Sturlungu sjest hvað eptir aunað, hvað
Skagfirðingar og Húnvetningar mæta fjölmeun-
ir á þingnm og til orustu. Hverg'i hlýða menn
foriugja sínum á öllu landinu eius og' þeir
hlýddu Kolbeini Arnórssyni uuga. Sýslurnar
'V'orti á síðari árum hans hermannaríki, líkt og
Þýzkaland er nú. Nákvæma vitueskju höfum
■vjer um, hve marga menn hann hafði. Það
voru 720 manna. (Þegar hann ríður til þings
með 1000 eða 1200 manna, hefir hann ávallt
lið frá öðrum höfðingjum, sem veita honum).
Af þessum 720 voru optast 120 heimamenn
hans. Þegar öllnm almenningi er hoðið út í
leiðangur í Noregi, fer 7. hver maður í hern-
tíókmenntir.
Matthías Jocliumsson: Grettis-
Ijóð. Isafjörður. Kostnaðarm.
Skúli Thoroddsen. 1891. 201
bls.
Það er svo sem auðvitað, að öll íslenzka
þjóðin hlustar, þegar Matth. Jochumsson
brýnir röddina. Engu tslenzku skáldi, lifandi
nje látnu, er gert rangt til, þó að sagt sje,
að fjörugri ljóð en þau, er hann hefir kveðið,
hafi þjóð vor ekki eignazt, nje heldur ljóö, er
ríkari sjeu af karlmennsku, mannúð, trú og
kærleika.
Og ekkert skáld vort b.efir verið nje er ís-
lenzkara en hann. Ekki svo að skilja, að
hann hafi átt jafn-mikinn þátt í að syngja
íslenzka náttúrufegurð inn í hug og hjörtu
þjóðarinnar eins og Jónas Hallgrímsson og
Steiugr. Thorsteinsson. Ekki hefir hann held-
ur jafn-glöggt skáldauga fyrir íslenzku sveita-
lífi eins og Jón Thóroddsen. En hjá engu ís-
lenzku skáldi, nema ef vera skyldi Grími
Thomsen, koma fram jafn-augljós áhrif af
lestri fornsagna vorra. eins og Matth. Jochums-
syni -— hvert sem yrkisefni hans er, svo að
segja. Enginn maður heíir í raun og veru
fært oss eins áþreifanlega heim sanninn um það,
hver auðsuppspretta fyrir bókmenntir þjóðar
vorrar enn í dag liggur í fornsögum vorum.
Það má því ganga. að því vísti, að flestum
íslendingum verði óvenjulega hugleikið að
hlusta á Matth. Jochumsson, þegar hann
kveður um Gretti, einn af gáfuðustu og liugð-
næmustu afreksmömmnum, en jafnframt lang-
mesta ólánsmanninn, sem fornsögur vorar
skýra frá.
Og eugum djdjast sprettirnir, sem þessa
bók les. Naumast hefir Mattli. Jochumsson
! nokkru sinni þauið skáldfákinn á hreinni kost-
; um en þar með köflum. Það er freistandi
að stíga niður úr dómarasætinn og prenta í
| stað þessarar greinar nokkur af hinum gull-
fallegu erindum úr Grettisljóðum, eins og t.
d. ávarpið til Noregs á 46. bls. Leitun er og
| í íslenzkum kveðskap á jafn-snilldarlegum
! erindum eins og frásögnimti um Gretti og
Glám, frá því er Glámur gerir vart við sig
og þangað til þeir takast á. Þar er þetta
upphaf að:
»Hann hlustar, bann biður, hann bærist ei,
heldur í feldinn, horfir í eldinn