Ísafold - 30.03.1898, Side 1

Kcmur ut ymist einu sinni eða
tvisv. i viku. Ver'ft úrg. (SO arka
minnst) 4 kr., erlcndis ö kr. eða
1 */2 doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (sfcriflegy bunam viö
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er í
Austurstrœti 8.
XXV. íirsr
^cykjtivík, niiðvikudag'inn Í50. marz I89S.
17. biað.
Fomgripamf<• opiðmvd.og ld. kl.ll—12.
Landsbankinn opinn hvcrn virkan' dag
kl. 11—2. Bankastjóri við ll'/a— E/a,anii-
ar gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, ög einni stundu lengur (til kl.3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Vesta fer 4. þ. m.
Ráðgjafar á þingi.
Kafli úr þingræðu
eptir
Johan Sverdrup.
[það er nauinast ofhermi, að Johan
Sverdrup hafi að ýmsu leyti verið at-
kvæðamestur og gáfaðaetur stjórn-
málamaður Norðmanna á þessari öld.
|>að var hann, sem framar öllum öðr-
um mönnum skapaði flokk vinstri-
manna í Noregi og vann sigurinn ltí84
eptir lariga og strangá baráttu. Eng-
inn maður hefir setið á þingi Norð-
manna, sem jafnvel hafi verið máli
farinn, og enginn sem glöggvari skiln-
ing hafi haft á stjórnarfan nútíðar-
þjóðanna. .Jafnframt kenningunum,
sem nú er farið að halda að þjóðinni,
um hættuna, sem af því mundi
stafa, að ráðgjafi vor sæti á alþingi,
virðist ekki úrhættis að hafa hliðsjón
á skoðunum þeasa ma,nns. því að
það vill svo til, að Norðmenn þurftu
áratugum saman að berjast fyrir þeirri
rjettarbót, að fá ráðgjafa sína á þing,
göniu rjettarbótinnif Rem oss er nu
boðin, og sumir vitrinear vorir vilja
fyrir hvern mun fá þjóðina til að hafna.
Eæðuna, sem kafli þessi er tekinn úr,
hjelt Sverdrup á stórþinginu 1872.]
Eigi ráðgjafarnir að taka þátt íum-
ræðum stórþingsins, verja þar tillögur
sínar og vera fulltrúar fyrir allri stefnu
stjórnarinnar í þjóðmálum, þá er þar
með fengin mikil, jeg get nærri því
sagt eina áreiðanlega tryggingin fyrir
því, að að eins dugandi menn og að-
tins þeir menn, sem hafa traust þjóð-
arinna.r, verði gerðir að ráðgjöfum.
Engin tílraun til að halda við völdin
mönnum, sem ekki hafa þá hæfileika,
sem þörf er á, eða ekki geta kornið
sjer saman við f: lltrúa þjóðarinnar,
mun takast, og slíkar tilraunir mundu
ekki opt verða gerðar. þetta held
jeg sje eitt af aðalatriðunutn. Sje
nokkmt erobætti, sem ánðandi er að
svo vel sje skipað, sem frainast er
kostur á, þá ættu það að vera em-
bætti ríkisleiðtoganna, ráðherraembætt-
in. Öll þjóðin verður að leggjast á
eitt að fá. þau sem bezt skipuð.
Jafnframt þessu verð jeg að benda
á annað. Hvernig ætti öðruvísiað því
að fara, að fá verulega ráðgjafaábyrgð?
Meðal þeirra íáða, sem vjer nú höf-
um til þöss að fá hennp framgengt,
er fvrst og fremst ríkisrjetturinn. Bn
allir vita, hve mikið vantar á, að sú
stofnun sje hentug. Menn hafa grip-
ið til áskorana og vantrausts-yfirlýs-
inga, meira og minna kröptugra; en
allir vita, hve ófullkomiu áhrifin af
þeim eru. Allir finnum vjer líka, a,ð
það er örðugt að taka sjer fyrirhend-
ur að finna að gerðum ráðgjafauna,
þegar þeir eru ckki viðstaddir og geta
ekki varið sig. því að enn er því svo
farið með oss á þingi: vjer viljum láta
heyja þess konar bardaga augliti til aug-
litis;enginn hefir fundið meira til þess
eu jeg, þegar svo hefir staðið á, að
jeg hefi neyðzt til að fara hörðum
orðurn um ráðgjafa konungsins. Mjer
hefir þótt mjög fvrir því, að mennirnir
hafa ekki verið hjer. Annað mál er
það, hvort þeir hafa haft ástæðu tíl
að kvarta undan því.og jeg efast um það.
Eáðgjafa-ábyrgðin kemi r af sjálfri sjer,
þegar ráðgjafiun verður að gera grein
fyrir athöfnum sínum og embættis-
bræðra sinna á þingi, hvenær sem
þess er krafizt. 011 önnur ráð, sem
revnd hafa verið í þeim löndum, er
stjórnarskrá hafa, til þess að koma í
framkvæmd ráðgjafaábyrgðinni, sem
svo mjög er þráð, en svo sjaldan fæst
til fulls, hafa reynzt ónýt, og öll þjóð-
fjelög með löggjafarþingum hafa látið
sitja við þetta ráð. þar sem það er
ekki komið á, sækjast menn eptir|því
af þessari ástæðu, og jeg hef lagt á-
herzlu á hana af því, að fyrir flestum
er þetta aðalástæðan.
En fjarrifer því, að jeg sje svoejn-
hliða að segja, að hjer sje um það
eitt að ræða, að fá dugandi ráðgjafa
og verulega ráðgjafaábyrgð. Onnurá-
byrgð er til og aðrir hæfileikar, sem
jeg skal benda á, og það er ábyrgð
og hæfileikar þingsins sjúlfs. Nú geta
menn fleygt í þingið frumvarpi, hve-
nær sem vera skal. IJvað er í húfi?
það verður ekki staðfest. það kann
að felast ögrun í því og þess vegna
fást ef til vill nokkrir til að greiða
atkvæði með þvf, og að minnsta kosti
gera menn sjer sjaldan fulla grein
fyrir, hver afleiðingin mundi verða, ef
þeir ættu sjálfir að koma í framkvæmd
þeim ráðstöfunum, sem í því eru fólg-
nar. En hlutdeild ráðgjafanna í um-
ræðum þingsins mundi eðlilega tafar-
laust hafa það í för með sjer, að hver
einasti maður hjer yrði að gera sjer
fulla grein fyrir þessu: Hvernig mundi
fara, ef jeg eða mfnir menn ættu að
sitja við stýrið til þess að koma slík-
um ti’lögum í framkvæmd sem þeim,
er um er að ræða, til þess að koma
inn í löggjöf lands vors eða umboðs-
8tjórn þeim megmreglum, sem tillagan
er grundvölluð á? f>að er þetía, sem
jeg fullyrði að ekki sje unnt að meta
of tnikils. f>að er uppeldi þingsins til
lipurðar, hygginda og virðulegrar fram-
koniu í stjórnmálum.
Jeg get ekki einu sinni látið hjer
staðar nurnið. f>að er til enn þýðing-
armeiri ábyrgð, ábyrgð þjóðarinnar
gagnvart sjálfn sjer og framtíð sinni.
A því augnabliki, þegar allt valdið og
allur krapturinn er saman kominn í
þessum sal til þess að ráða til lykta
æðstu og þýðingarmestu málefnum
þjóðfjelagsitis, þá færist nýtt fjör í
þjóðina, þá er ekki lengur að ræða
ura þá stjórnarstefnu að draga álang-
inn; rjettur augnabliksins lætur til sín
taka; það verður að ráða málunum til
lykta. f>að vekur, það safnar saman,
það fræðir; það veitir þjóðfjelaginu þá
þekking og þann krapt, sem nauðsyn-
legur er til þess, að stjórnarskipunin
geti náð öllum sínum mikilsverðu
markmiðum. Allt, sem þangað dregst,
skerpist og lífgast, og öll þjóðin fær á-
huga. á málunum, vinnur að þeim og
ber ábyrgð á þeim.
Hef jeg sagt of mikið? þingmaður,
sem nú er látinn og naut að mak-
legleikum mikillar virðingar hjer á
þiugi, maður, sem víst er óhætt að
segja að hafi verið fremur íhaldssam-
ur í skoðunum sínum, Motzfeldt
hæstarjettardómari, komst þannig að
orði á þingi 1860 um hlutdeild ráð-
gjafanna í umræðum stórþingsins:
»Vonaudi er það að verða ljósara og
Ijósara í meðvitund hvers einstaks
manns, hvernig hin rjetta þungamiðja
stjórnarlífsins verður ekki þar, sem
hún á að vera, það er að segja á
þingi þjóðarinnar, fyr en all-
ar ráðagerðir, er að þjóðmálum lúta,
eiga þ a r heima, mætast þ a r og eru
leiddar til lykta þar, fyr en þeir
menn, sem umboðsvaldið hafa með
höndum, verða þar, ebkert siður en
þingmennirnir, að gera grein fyrir þeim
rjetti, sem þeir hafa til þess að vera
leiðtogar þjóðarinuar í stjórnmálum
hennar«.
Jeg hef áður sagt, að tilhöguninj
sem hjer er um að ræða, verði ekki
þýðingarminni fyrir stjórnina en þing-
ið, að það sje brýn nauðsyn fyrir
stjórnina að fá þetta fyrirkomulag.
Sannleikurinn er sa: f>að er ekki leng-
ur unnt að stjórna — jeg viðhef orðið
í fyllstu þýðingu þess - það er ekki
lengur unnt að stjórnaán stórþingsins,
það verður að stjórna m e ð stórþing-
inu, og í því felast í rauninnni öll
þau meðmæli, sem fram verða færð
með þessu fyrirkomulagi. Stjórnin á
1 mjög mörgum efnum að vera leiðtog-
inn, og hlýtur líka að vtra það; en
skilyrðið fyrir því er samvinna og
samkomulag við fulltrúa þjóðarinnar,
og það fæst ekki til fulls — það muu
hver maður kannast við — nema með
því, að ráðgjafanir takí þátt í umræð-
um þingsins.
Búnaðarbálkur.
Betra er að vatna en snjóvga.
Snjórinn svalar ekki eins þorstatil-
finningunni og vatnið. Til þess að fá
nægjanlegt vatn úr snjónum, þarf
skepnan að jeta margíalt meira að
fyrirferð af snjó en svarar því vatni,
sem hún þarf að drekka. Verður
skepnunni því kaldara og ónotalegra
á eptir snjóátið. í slæmum veðrum
hefir fje ekki hörku á að jeta nóg af
snjó úti. Bezt er að vatna fje, þegar
mögulegt er, og ekki sjaldnar en
tvisvar á dag; aunars drekkur það of
mikið í einu, en það er því óhollt.
Auk þess getur kind og kind í mörgu
fje orðið út undan, ef ekki er vatnað
nema einu sinni, en síður sama kind-
in í hvorttveggja skiptið, ef tvisvar er
vatnað.
góður áburður á tún; lítið hefir sprott-
ið uudan því; grasið einungis fengið
dökkgrænui lit. Aptur á móti virðist
það gera góðar verkanir í mat-jurta-
görðum, einkum fyrir kartöflur; enda
á þess koDar áburður vel við mat-
jurtir.
Aburðartegund þessi er auðug mjög
af köfnunarefni og fosfórsýru, en í
þeim samböndum, að þau koma ekki
jurtagróðrinum að notum fyr en eptir
nokkuð langan tíma; verkunartími í
jarðveginum talinn erlendis um 3—4
ár. Mun hún því varla vera f’ull-
leyst í ísl. jarðvegi fyr en eptir 4—5
ár.
f>eir, sem hafa hvalmjöl til áburðar,
ættu að leysa það sundur í þynntri
brennistein8sýru. Einnig getur að
miklu leyti dugað að láta áburðinn í
haug á þurra jörð, hella yfir hann
heitu vatni, og þekja síðan hauginn með
þykku moldarlagi. En ekki eru slík
störf á annara færi en búfræðinga.
f>að eru helzt kaupstaðabúar, sem
gott hafa af bvalmjöli til áburðar.
|>að er opt hörgull hjá þeim á öðrum
áburði. En líldegt að sveitabændur
gætu aukið áburð sinn með minni
kostnaði en að kaupa þetta »guano«,
sem er afardýrt.
H^ygjöf er sjaldan svo vel af
hendi leyst, sem skyldi; það er vanda-
verk og ekki öllum íyrir því trúandi.
|>að, sem hver ætti að temja sjer, sem
skammtar hey, er að ganga þrifalega
um, slæða aldrei heyi og sópa daglega
geilar og garða. Mikið ríður á að
hrista allt hey vel, því þá jezt það
betur, og ef ýmsum hevtegundum er
blandað saman, verður að hrista þær
vandlega saman. Eins er það, að
greiða vel í sundur myglað hey og
hrista, tína úr allar ljámýs og annað
því um líkt. Gefa allt af í sama
mund og láta ekki sumar skepnujnar
mæna lengi eptir heyi, á meðan hin-
ar eru farnar að jeta. — A því ríður
mest, að hrista heyið vel, og láta
skepnurnar ekki slæða, því þá jeta
þær það alls ekki á eptir eða að
minnsta kosti illa.
Að spara fóður við skepnur fram-
an af vetrura ætti enginn að gera.
|>egar skepnan er farin að raegrast,
fitan farin úr bandvefnum, þá streym-
ir meiri hiti út frá líkamanum en ella,
en allt hitalát hefir fóðureyðslu í för
með sjer. Hyggilegra er að láta
skepnurnar megrast, þegar út á líður,
ef ekki verður hjá öðru komizt, því
þá er það styttri tími, sem þær
lifa á sjálfum sjer. f>ví styttri sem
megurðartími skepnunnar er, því
minna fóður eyðist til að bæta henni
upp það hitalát, sem hún verður fyrir
vegna megurðarmnar. Að halda skepn-
unum sem leugst í holdum en draga
heldur af þeim, þegar út á líður,
þegar lítið er um hey, er beinn hey-
sparnaður, og auk þess hollara og
betra fyrir skepnurnar sjálfar.
Lofið skepnunum að hafa næði,
því öll óþarfahreyfing og allt ónæði,
sem skepnan verður fyrir, báir henni
að meira eða minna leyti. Varast
umgang í húsum á milli gjafa
Hvalmjöl (hvalguano) þykir ekki