Ísafold - 20.08.1898, Page 1

Kemnr ut ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (SO ark.
minnst) 4 krv erlendis 5 kr. eða
1 */a doll.; borgist fyrir miðjan
jiilí (erlendis fyrir t'ram).
ISAFOLD.
Uppsögn tskriflegy bunain við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október.
Aigreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
Reykjavík, laugarda^inn 20. ágúst 1898.
52. blað.
XXV. árg.
Forngripasafnopið mvd.og ld. kl.ll—12
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við ll1/*— D/a.ann-
ar gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einr.i stundu lengur (til kl.S)
md., mvd. og id. til útlána.
Gufnb. Skdlholt leggur af stað héðan
þriðjud. 2d. þ. m. vestur og norður fyrir
land.
I»ingvallafund-
urinn sæli
|>að varð nokkuð lítið úr honum,
fúngvallafundinum, sem boðaður var í
vor, auglýsturí öllum landsins blöðum,
með kröftugum áréttingum frá sumum
þeirra.
Oss vitanlega befir ekki nokkurt
kjördœmi á landinu orðið til að sinna
honum — að minsta kosti ekki áþann
hátt, sem til var ætlast. Hraklegri
útreið gat hann ekkimeð nokkurulifandi
móti fengið. Isafold gerði sér aldrei
í hugarlund, að honum mundi verða
tekið með miklum fögnuði. En sann-
ast að segja kom oss ekki til hugar
að óreyndu, að undirtektirnar mundu
verða jafn-átakanlegar og raun hefir á
orðið.
Fyr má nú líka rota en dauðrota.
Sjálfsagt verður mörgum -fyrst fyrir
að draga þá ályktun af þessari óvenju-
legu hrakför, að nú sé stjórnmálafor-
usta Ben. Sveinssonar með öllu um
garö gengin, og það svo áþreifanlega
og augljóslega, að ekki verði lengur
um það atriði deilt. Nokkurt þrek
þyrfti líka til þess að neita þeirri nið-
urstöðu. Leiðtogavaldið fer að verða
fremur lítið, þegar ekkcrt kjördæmið
fæst til fylgis. þegar svo er komið,
er fullt eins vænlegt til framkvæmda
að hafa einhvern yfirlætislítinn titil,
vera kancellíráð t. d., eins og að vera
leiðtogi þings og þjóðar.
Hafi nokkur lifandi maður efast um
það áður, að áhrif Ben. Sveinssonar
meðal þjóðarinnar séu þrotin, þá gerir
hann það naumast lengur. þingvalla-
fundunnn fyrirhugaði og undirtektirn-
ar undir hann hafa tekið af ailan vafa.
Til munu þeir vera, sem ekki er
ant um að lengra sé farið út í þessa
sálma, kæra sig ekki um að íieiri á-
lyktanir seu dregnar af þessari þing-
vallafundar-hrakför. þeir una því
mjög vel, að alþýðu manna fari að
skiljast, að Ben. Sveinsson hafi mist
alt fylgi. En þá. vilja þeir líka láta
þar við sitja. Fútt mundi þeim kaar-
ara en það, að það gæti dulist mönn-
um, að þetta mál hafi nokkra víðtæk-
ari þýðingu.
En slík launung er vita-vonlaus.
Málið er alt of augljóst og alt of merki-
legt til þess að aðalþýðingu þess verði
haldið leyndri.
Hverjir boða þingvallafundinn?
Ekki gerði Ben. Sveinsson það einn.
j?ví hefir reyndar verið haldið fram,
að svo hafi mátt heita; hinir, sem
undir fundarboðið skrifuðu, hafi gert
það »fyrir hann« eingöngu, af mein-
leysis-bónþægni, án þess að kæra sig
nokkuð um fyrirtækið.eða hafa nokkura
verulega von um það.
það er enginn vandi að seyja annað
eins og þetta. Hitt er örðugra, að
trua því.
Sú staðhæfing, að þingmenn, sem
góða greind hafa og sæmilega metn-
aðargirni, fari að gera leik að því að
rita nöfn sín undir ávarp til þjóðarinn-
ar um málefni, sem þeim stendur al-
veg á sama um þótt enginn sinni og
allir hafi að háði og spotti — hún er
svo fráleit, svo draumórafíflsleg, að
það tekur því ekki að deila um hana.
það væri áreitni við mennina, að
ætla þeim jafn-fáránlegan leikaraskap
í, þjóðmálum.
Auðvitað skrifa þeir allir undir fundar-
boðið af jafnmikilli einlægni og með
jafnfullri rænu og bera allir jafn-óskor-
aða ábyrgð á undirskrift sinni.
Og þeir, sem til jpingvallafundarins
ætluðu að stofna, voru forvígismenn
benedikzkunnar og miðlunarinnar frá
’89.
I hverju skyni boðuðu þeir til ping-
valtafundar ?
f>ótt ótrúlegt sé, voru til svo ein-
faldar sálir í vor, að þær ímynduðu
sér, að á þingvallafundi þessum væri
mótstöðumönnum í stjórnarefnum ætl-
að sœttast og koma sér saman um
einhverja þá stjórnmálastefnu, sem
allir Islendingar gerðu sig ánægða
með. Hefðu þessir saklausu einfeldn-
ingar fengið að búa í næði að ímynd-
unum sínum, er vísast að þeir hefðu
farið að vinna að jpingvallafundi eftir
mætti.
En svo fengu þeir það ekki. ísa-
fold á það á sannviskunni að hafa
vakið þá af sættadraumum sínum —
að hafa sýnt og sannað öllum heilvita
mönnum, að sœttirnar voru einhverjir
vitlausustu draumarnir, sem menn hef-
ír dreymt á landi hér.
Auðvitað hefir þeim Ben. Sveinssyni
og Jóni Jónssyni í Múla ekki nokk-
urt augnablik til hugar komið að verða
sáttir og sammála á þingvallafundin-
um. jpeir eru fullorðnir menn, og eng-
in börn.
Hvað vakti þá fyrir þeim með fund-
arboðið?
Um það er engum blöðum að fletta.
Fundurinn átti að samþykkja yfir-
lijsmgar gegn ^valtýskunnu svo kölluðu.
Ekkert annað gat b.onum verið ætl-
að. Benediktssinnar og miðlunarmenn-
irnir frá ’89 gátu ekkert annað satn-
eiginlegt erindi átt á jpingvallafund.
En þetta var alt annað en erindis-
leysa. Hvor flokkurinn um sig veit
að hinn er magnlítill, hættulaus, einn
út af fyrir sig, í Valtýs-flokkinum ein-
utn er nokkur veigur. þ>ess vegna lá
á að sameina um stund krafta sína
gegn honum.
þingvallafundurinn átti að verða það
sama fyrir alt landið, sem Ljósavatns-
fundurinn í vetur þóttist vera fyrir
þingeyjarsýslurnar. f>ar þorðu menn
ekki að halda neinu ákveðnu fram ______
gátu auðvitað ekki komið sér saman
um neitt anuað en að lýsa yfir van-
þóknun sinni á »valtýskunni«.
þetta átti þá að verða verk , Jping-
vallafundarins í ár. Og víst er um
það, að hefði þjóðin tekið nokkurt
mark á — þó ekki hefði verið nema
helmingnum af þeim ókjörum af
níði, sem mótstöðumenn »valtýsk-
»unnar hafa yfir hana ausið, þá hefði
hún tekið fundinum vel.
Viku eftir viku og mánuð eftir mán-
að hafði verið reynt að telja þjóðinni
trú um, að þeir sem sinnavilja stjórn-
artilboðinu frá síðasta þingi séu, ann-
aðhvort af heimsku, eða af illgirni, eða
af eigingirni, að stofna landi og lýð í
hinn ógurlegasta voða — bera sjálf-
stjórnarkröfur þjóðarinnar á óslökkv-
anda eld, ofurselja hana útlendu
valdi.
Gerum ráð fyrir, að þjóðin hafi lát-
ið sér þetta skiljast, eða trúað því.
Mundi hún þá hafa verið ófáanleg til
að senda mann á þingvöll til að mót-
mæla öðru eins háttalagi?
Að ætla henni slíkt — það væri
eitthvert hið svívirðilegasta níð, sem
sagt yrði um hana.
Byrir þá sök, og fyrir þá sök eina,
var hún ófáanleg til að sinna júng-
vallafundi í ár, að hún hefir enga trú
á mótmælunum, sem fram hafa komið
gegn »valtýskunni«.
pað er aðalþýðing málsins, semekki
verður með nokkru móti hjá komist.
Og fagnaðarefni hlýtur það að vera
fyrir hvern mann, sem af einlægni
vill, að þjóðin komist út úr stjórnarmáls-
ógöngunum.
----- m 9 me-----
Höfuðstaður vor.
þ.óðliátiðarræða
héraðsl. Guðm. Björnssonar.
j>ó Reykjavfk sé talin að vera höf-
uðstaður Islands, þá er hún það ekki
— ekki nema að nafninu til.
1 öðrum löndum eru höfuðstaðirnir
augasteinar þjóðanna. Frakkanum þyk-
ir alt ónýtt annað en París; Englend-
ingur segir oft við mann: »Hefirðu
komið til Englands?« en eins oft segir
hann: »Hefurðu komið íLundúnaborg?«
og mér er grunur á því, að honum
þyki lítið koma til þess manns, sem
aldrei hefir séð höfuðstaðinn hans.
Við skulum nú ekki þreyta okkur á
því, að ráfa land úr landi í þessum
erindum, því alstaðar verður hið sama
uppi á teningnum, landsins börn benda
á höfuðból sitb, vísa manni þangað til
þess að sjá stærstu afrek sín í iðnaði,
listum og vísindum.
Hér er þessu annan veg farið með
þjóðviljann okkar, — ég á ekki við
þann »unga«, heldur þann íslenzka, —
ef hann væri spurður að því, hvað
hann mundi gera við bæinn okkar og
okkur bæjarbúana, ef honum væri selt
sjálfdæmi, þá tel ég vafalaust að það
yrði ofan á, að senda okkur karlmenn-
ina upp í sveit í vinnumensku og
kvennfólkið auðvitað sömu leiðina. —
Skólana myndi hann setja sinn á hvert
landshorn og æðstu embættismenn
landsins sinn á hvern landsenda til
þess að gera þá þjóðlegri — því það
er einmitt sökin, sem þeir og við
Reykvíkingar alment erum sakaðir um
— þetta, að við séum svo óþjóðlegir,
að það sé svo mikið útlent bragð að
oss
Góðir hálsar!
Eg fyrir mitt leyti álít þetta ámæli
á ónýtum rökum bygt; en alt um
það-við verðum að hrinda því af okkur.
Við verðum að keppast við að efla
framfarir, til þess að við komumst
sem fyrst í mjúkinn hjá þjóðinni, og
bærinn okkar verði óskabarn hennar.
Við verðum að horfa hátt og hugsa
lengra en upp að Skólavörðu, stöðugt
hafa bæinn fyrir augum, ekki ems og
hann er, heldur eins og við viljum að
hann verði, hugsa okkur, að uppi á
Arnarhól skuli standa risamynd hins
fyrsta Reykvíkings, Ingólfs Arnarsonar,
gerð af íslenzku hugviti og höndum
fyrir fé íslenzku ættjarðarinnar — hugsa
okkur, að hann horfi yfir bæ með
50,000 íbúum og að landsmenn verði
þá orðnir hálf miljón. Við hlæjum að
þess konar hugsjónum; við erum svo
vanir því, að heyra ofan úr dölunum
og utan af skipunum, að Iandið okkar
geti ekki átt neina fagra framtíð fyrir
höndum. SíraJón—sávestasti— segir
jafnvel að landið sé að blása upp.
jpetta er ólánið.
j>að er ekki eldurinn eða ísinn, sem
er óhamingja íslands. Aðalóhamingja
Islands er falin í því, að Iandsins
börn trúa ekki á Iandsins framtíð.
Reykvíkingar!
Við skulum nú ekki hrósa okkur af
því, að við séum að þessu leytinu
betri en aðrir landar okkar; en gleði-
efni hlýtur það að vera okkur í dag,
að þessar árlegu þjóðhátíðir, sem nú
hafa fengið svo mikinn byr, eiga rætur
sfnar að rekja hingað í bæinn. jbær
veita mönnum hvervetna svo ágætt
tækifæri til þess að fagna yfir því,
sem unnið er, og taka saman höndum
til þess að vinna það, sem eftir er
ógert, og hljóta því að teljast til stór-
mikilla framfara.
Við getum líka í dag bent geatun-
um á húsið, sem við erutn að reisa
þarna fyrir austan tjörnina; það er
góðs viti, að við, sem erum ekki nema
rúmar 4000, höfum þor og þrek til þess,
að reisa kensluhús handa börnunum
okkar fyrir 80,000 kr.
|>að sé þá heitasta óskin okkar í dag,
að Reykjavík miði sem skjótast áfram
á framfarabrautinni, og nái sem fljótast
alúðarhylli allrar þjóðarinnar og verði
sann-nefndur höfuðstaður landsins.
Hér bjó fyrsti íslendingurinn, og við
eigum að vera fremstir allra íslend-
inga.
jbað sé okkar mark og mið.
Reykjavík blómgipt og dafni!
Hrossaskipið »Gwent«
fór héðan til Skðtlands á þriðjudag-
inn var. Með því tóku sér far H. Th.
A. Thomsen kaupmaður og Jón Ólafs-
son ritstjóri — ætlar að fara að kaupa
prentsmiðju. Með skipinu sendi hr.
J. Vídalín 500—600 hesta.
Skálholt
kom norðan og vestan 16. þ. m.
með ýmsa farþegja ; þar á meðal voru
Sigurður Sigurðason, læknir Dala-
manna, og síra Eiríkur Gíslason á
Staðarstað.