Ísafold - 10.09.1898, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l*/s (loll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fiam).
ISAFOLD.
Uppsögn (skriflegj bunain. við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
XXV. árg,
Reykjavík, laugardaginn 10. september 1898.
55. blað.
Forngripasafn opið mvd. og ld. kl.ll—12
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við ll’/a—l1/^,ann-
ar gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lepgur (til kl S)
md., mvd. og ld. til útlána.
Bending
um þjóðarmerki vort.
|>að er mjiig illa farið, að eitt eða
íieiri af Eeykjavíkurblöðunum hafa
orðið til að kasta hnjóðsyrðum á kapt.
Daníel Bruun fyrir það, að hann fór
burt af jóingvöllura, 20. þ. m., á und-
an húsvígslunni, af því hann sá, að
danska merkið var ekki dregið þar upp
ásamt hinu íalenzka. Bn setjum oss í
hans spor: Ekkert var eðlilegra en
að hann vonaðist eftir að sjá, að við
gistihússvígsluna væri sýndur vottur
um brœðraþdið til bróðurþjóðarinnar
með því að draga upp beggja merki;
ekkert var eðlilegra en að honum virt-
ist, þegar þetta var ekki gert, að það
bæri vott um, að vér værum mjög
skamt komnir, og ekkert c r eðlilegra en
að honum, sem er einlægur Islands vin-
ur, þætti þetta leiðinlegt og vildi ekki
horfa á það. ÍJt í þetta hefðu blöðin
átt að hugsa, áður en þau ruku til að
hnjóða ágætan íslandsvin, og þannig
gera titt til að spilla fyrir landi voru
og þjóð.
Staddur í Bvík 27. ág. 1898.
Brynjúlfur Jvnsson.
Aths. ritst.
Vér getum ekki stilt oss um að taka
í sama strenginn eins og hr. Br. J.
jpað er kynleg vitsmuna-fyrirmunun,
er gengið hefir að þeim blöðunum hér
í bænum, sem hafa hrósað happi út
af því, að dannebrogsfáninn var ekki á
jpingvelli við húsvígsluna þar. Eðlileg-
ast og enda sjálfsagt er að líta á það,
að flaggið vantaði, sem gleymsku af
hálfu þeirra manna, sem til hátíðar-
haldsins stofnuðu, og því ekki ástæða
til að vera að áfellast þá neitt.
ísafold hefði ekki dottið í hugaðgera
það að umræðuefni, ef önnur blöð
hefðu ekki farið að stæra sig af þessu
fyrir samkomunnar hönd.
J>ví að vér göngum að því vísu, að
þeir sem fyrir samkomunni stóðu skilji
betur en alment gerist, hvernig vér
eigum að líta á dannebrogsfánann. Sá
3kilningur mun víða vera mjög lítill
hér á landi, ekki síður en hjá þessum
blöðum, sem nú hafa óneitanlega gert
hálfgildings-hneyksli..
J>að kvað svo ramt að á undirbún-
ingsfundum undir þjóðminningardaginn
hér í fyrra, að þar þurftu að fara fram
ræðuhöld til þess að afstýra því, að for-
stöðunefndin léti undir höfuð leggjast
að draga dannebrogsfánann upp.
Hjá Vestur-íslendingum kom einu
sinni sams konar hneyksli fyrir. Mörg
hundruð manna komu í einum hóp til
Winnipeg. Umboðsmanni Canada-
stjórnar þar, sem taka átti á móti
innflytjendunum, fanst svo mikið um
þennan atburð, að hann dró danne-
brogsfánann upp á innflytjendahúsið.
Honum þótti sérstök ástæða til bera
að sýna þessum manngrúa eitthvert
virðingarmerki, oghonum hugkvæmd-
ist ekki annað ráð, sem beinna lægi
við, en að flagga með fánanum þeirra.
Hvernig tóka nú Islendingar þess-
ari kurteisi ?
f>eir urðu öskuvondir, óðu inn til
umboðsmannsins með skömmum fyrir
það, að hann væri að svívirða íslenzkt
þjóðerni með því að fagna íslending-
um með dönskum fána. Hvort hann
vissi ekki, að þeir væru Islendingar!
Jú, umboðsmaðurinn vissi það. En
honum hafði skilist svo, sem danne-
brog væn þeirra ríkismerki.
Alls ekki! Ðannebrog er danskt
merki.
»Hvaða fána hafið þið þá, íslend-
ingar? Undir hvaða fána siglið þið
um sjóinn ? Hvaða fána dragið þið
upp, þegar alþingi er sett ?«
Landanum Varð ógreitt um svör.
»Vitaskuld — ef ykkur þykir skömm
að því, að lára fagna ykkur með þeim
fána, sem þið siglið undir, einajdnanum,
sem þið eigið, þá get ég tekið hann
ofan.«
Islendingar urðu náttúrlega til at-
hlægis út af gauraganginum.
J>essa sama misskilnings kennir víst
allvíða hér á landi. í dannebrogsfán-
anum sjá menn ekki annað en merki
danskrar yfirdrotnunar. Hinu gleyma
menn, eða láta sér ekki skiljast, að
hann er wrímerki, alveg eins og hann
er merki Dana. Meðan vér eignumst
ekki neitt annað merki, er svo sem sjálf-
sagt að nota það og virða á sama hátt
eins og allar siðaðar þjóðir nota og
virða sín þjóðarmerki.
Og þá liggur það í augum uppi, að
við aðra eins athöfn eins og þá, sem
fram fór á fúngvelli 20. f. m. — þeg-
ar hátíðlega var vígt hús, sem að
nokkuru hefir reist verið fyrir þjóðar-
innar fé — þar átti við að draga upp
merki þjóðarinnar.
Hitt er ekkert annað en misskiln-
ingur og bláber heimska, að stæra sig
af því að hafa ekki gert það.
Hallæpismálið
Sýslumaður og sendinefnd.
Sýslunmður vor, Fr. Siemsen, hefir
í 51. tbl. ísafoldar 8. ágúst þ. á. farið
nokkrum orðum um hallærislánsbeiðni
hreppsnefndarinnar í Vatnsl.strandar-
hreppi, sem kom fyrir sýslunefndina á
síðasta fundi hennar.
Af orðum greinárinnar og. öðrum ráð-
stöfunum sýslumannsins má ráða, að
hann álítur að hreppsnefndin hér hafi
að þarflausu borið sig upp, og að hún
hafi ætlað að »ginna« sýslunefndina til
að taka þá ráðstöfun, »sem nú hefir
reynst að hún með engu móti hefði
getað forsvarað gagnvart öðrum hrepp-
um sýslunnar.« Af því mér virðast
þessi orð og ýmislegt fleira í greininni
vera villandi, vil ég leitast við að sýna
hina hlið málsins, svo almenningi gef-
ist kostur á að skoða það á báðar
hliðar.
Fyrverandi hreppsnefndaroddviti,
Klemens Egilsson, biður um hallæris-
lán (eins og sýslumaður segir), ekki
hallærisstyrk — af því honum og öðr-
um þóttu þá fyrirsjáanleg þau vand-
ræði, sem aflaleysið þessa 5. vetrar-
vertíð mundi hafa í för með sér.
Sýslunefndin neitar um lánið, en
samþykkir þó, að rita amtsráðinu
nokkurs konar aðvörunarbréf um yfir-
vofandi vandræði í 5 suðurhreppum
sýslunnar (þar á meðal í Vatnsl.str,-
hreppi), sem hún ekki sjái sér fært að
bæta úr. þætta stendur þannig orð-
rétt í hinni prentuðu fundargjörð sýslu-
nefndarinnar: »Enn fremur samþykti
sýslunefndin að aðvara amtsráðið nú
þegar um, að út af hinu langvinna
aflaleysi í suðurhluta sýslunnar geti
að því rekið, að það (amtsráðið) verði
á næsta hausti að taka lán upp á
amtið, tíl að afstýra hallæri í 5 hrepp-
um sýslunnar.«
Hér játar sýslunefndin vandræði
þau, sem yfir vofi, en vill þó sjálf
ekkert gjöra til að afstýra þeim í ein-
um einasta hreppi, sem kvartað hafði
við hana.
Hvernig á að samrýma þetta ? Ég
skil það ekki vel.
Mér finst það lítill heiður vera fyrir
sýslunefndina, að játa vandræðin, en
vilja þó enga tilraun gjöra til að bæta
úr þeim. þ>ví ekki þurfti sýslunefndin
að Iáta Vatnsl.strandarhrepp gjalda
þess, að hann hefði staðið í vanskil-
um fyrir eldri hallærislán. f>au eru
að fullu endurgoldin með áföllnum
vöxtum, réttum og röngum.
Eg skal játa það, að ég hélt því
ekki fastlega fram á sýslufundinum,
að hið umbeðna 2000 kr. lán væri þá
þegar veitt, einungis ef vér mættum
eiga það víst, að geta fengið það síðar,
ef hreppurinn þá þyrfti þess með.
Kom það af þeim ástæðum, að mér
þótti þá ekki fyllilega útsóð um afla-
brögð á vetrarvertíðinni, og því síður
sást þá, hvernig vorafli mundi verða;
því vorafli hefir oft hin undanförnu
ár bætt mikið úr aflaleysi á vetrar-
vertíðinni; enda taldi ég tvísýnt, að
lán þetta mundinokkuru sinni verða
endurborgað, þó hreppurinn fengi það.
f>egar svo komið var fram yfir miðj-
an júní og allur vorafli hafði svo að
segja gjörsamlega brugðist, þá þótti
bæði mér og meðnefndarmönnum mín-
um ekki mega lengur bíða, að lýsa út-
litinu hér í hreppi, Var það á auka-
hreppsnefndarfundi hinn 17. júní síð-
astliðinn samþykt og undirskrifað af
öllum hreppsnefndarmönnum, að rita
amtsráðinu og lýsa fyrir því ástandinu
og útlitinu hér í hreppi. Bréfið var
svo ritað hinn 20. s. m. og sent amts-
ráðinu. Að senda bréfið til sýslunefnd-
ar kom mér ekki til hugar, því þá
var, mér vitanlega, engmn sýslunefnd-
arfundur væntanlegur, enda hafði mál-
ið áður verið sent þá leið, og eru nú
almenningi orðnar kunnar undirtektir
hennar. Sýslumaður getur ekki sagt
með réttu, að hreppsnefndin hafi farið
»á bak við sýslunefndina,« þar sem hún
hafði samþykt að rita amtsráðinu um
þetta mál, af þvi hún tjáði sig ekki
færa um að hjálpa, þegar hennar var
leitað. Að líkindum hefir oddvita
sýslunefndarinnar verið ætlað að rita
amtsráðinu, en þó ‘’hann þykist kunn-
ugur efnahag sumra Strandarmanna,
þá hygg ég, að hreppsnefndin sé kunn-
ugri ástæðum og efnahag hinua fátæk-
ari í hreppnum. Enda gat ástandið
nokkuð breytst frá því sýslufundur var
afstaðinn og til amtsráðsfundar, eins
og það líka gjörði, því það versnaði
til muna á því tímabili, og það gat
sýslumaður ekki vitað eins vel og
hreppsnefndin.
Ég kannast ekki við, að lýsing mín
á ástandinu hér í hreppi sé í nokkru
ýkt í bréfi því, er ég rítaði amtsráð-
inu, og er sýslumanni velkomið að fá
af því eftirrit hjá mér fyrir næsta
sýslufund. Hver veit nema afleiðing-
arnar af aflaleysinu verði þá betur
farnar að sýna sig, svo að ekki þurfi
að bregða hreppsnefndinni um ginn-
ingar ?
Bréf vort til amtsráðsins hafði þann
árangur að sýslum. útnefudi 3 utan-
hreppsmenn til að grenslast eftir á-
stæðum hreppsmanna, og útbjó hann
þessa sendinefnd með skattskrá hrepps-
ins og önnur skjöl, sem áttu að upp-
lýsa hana um eignir og tekjur manna.
En sýslumanni gleymdist að gefa
sendinefndinni upplýsingar um sk'uld-
irnar, sem á eignunum hvíla. Ná-
kvæmari hugmynd hefði hann þó get-
að gefið sendinefndinni um fjárhags-
ástæður hreppsbúa, ef hann hefði flett
upp veðmálabók sýslunnar og sýnt
henni yfirlitið yfir hin þinglesnu veð-
skuldabréf hér í Jireppi 5 síðustu árin.
Ef hann svo hefði útvegað að eins hjá
Hafnarfjarðarkaupmönnum skýrslu yfir
hinar óþinglýstu kaupstaðarskuldir þar,
sem hvíla á hreppsmönnurh hér, þá
hefði þó sendinefndin komist að enn
nákvæmari niðurstöðu að því er fjár-
haginn snerti.
Sendinefndin kom hér að vísu á 4
eða 5 heimili í hreppnum, en ekkert
þöirra mun enn sem komið er álítast
hjálpar þurfandi. Að nefndin ekki
kom á hin fátækari heimilin kom af
þeirri ástæðu, að mór fanst sendimenn
að öllu leyti trúa lýsingu vorri á á-
standinu. Vér buðum að fylgja þeim
á nokkur bjargþrota heimili, en þeir
kváðust ekki rengja framburð vorn
um ástand þeirra.
Bækur hreppsins og reikninga skoð-
uðu þeir, og kemst sendinefndin að
þeirri niðurstöðu af pappírunum, »að
hreppsbúar sjálfir hafi næga getu til
að afstýra vandræðum þessum.« Já,
á pappírnum standa nú fremur glæsi-
legar tölur. »Skattskyldar tekjur,« en
skuldir engar. »Gjaldskyld lausafjár-
hundruð,« þar í talin fúin skip og
einkis nýtir bátar, ef það að eins hefir
flotið einn eða tvo róðra, 110 gjald-
endur, sem borið hafa síðasta ár rúm-
lega 2300 kr. útsvör, en af þessum 110
gjaldendum efast ég um að fleiri en
15, í mesta lagi 20, húsfeður geti feng-
ið hinar nauðsynlegustu vörur til heim-
ila sinna ; svo miklð er víst, að eng-
inn einn þeirra fær þær án þess að
skerða höfuðstól sinn eða skulda fyrir
nokkuð af þeim. Og svo eiga nú þessir
15—20 húsfeður að bæta því á sig, að
styrkja hina 90—95 og bera öll önnur
útgjöld hreppsins, og líklega borga á-
fallnar skuldir, sem sendinefndin segir
»muni vera um 1000 kr.« En skuldir
hreppsins eru fast að 2000 kr. eftir
þvf sem ég get næst komist. Eignir
hjá hreppsbúum eru taldar 5229 kr.
og af þessari upphæð er sagt að hrepps-
nefndin hafi »talið fáanlegar fullar
1000 kr.« Vér buðum sendimönnunum
þessar 1000 kr. fyrir helming verðs,
500 kr.; vér töldum þær svona vissar,
en enginn af þremenningunum vildi
þiggja boðið. Hvernig skyldi standa
á því? Hinar 4229 kr., sem eru úti-
standandi hjá hreppsbúum, er saman
dreginn margra ára sveitarstyrkur lijá
öreigum, sem aldrei geta borgað neitt,
og mundi enginn hér í hreppi vilja
kaupa þá upphæð fyrir 40 kr., því
síður meira.
Að síðustu endar sendinefndin skýrslu
sína með því að segja, að hreppsnefnd-
in ætli sér að bjarga sveitarfélaginu á
þann hátt, að eignamenn hreppsins