Ísafold - 21.01.1899, Síða 1

Tiemnr ut ýmist [einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bunam við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
XXVI.
Reykjavík,
laugardaginn 21. janúar 1899.
3. blað.
I. 0 0. F. 801278'/,.
Blaðamannafélagsfundur í kveld kl. H1/4
hjá V. A.
ELDAVÉLAR og M AGASI NOFNA
s elu r
Kristján Þorgrímsson
fyrir innkaupsverð, að viðbættri fragt.
Pantanir afgreiddar fjótt og nákvæmlega.
byrja eftirleiðis kl. 5.
Forngripasafit opið mvd.og ld. kl.ll—12.
Landsbankinn opinn bvcrn virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við 12—2, annar
gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.fl)
md., mvd. og Id. til útlána.
Hverju treystum vér?
Hverju treystum vér, sem komast
viljum út úr stjórnarógöngunum og
þiggja tilboðið frá síðasta þingi?
Sjálfsagt treysta flestir af oss lang-
mest góðum málstað, gera sér í
hugarlund, að þjóðin h 1 j ó t i að geta
gert greinarmun á einföldum, ómót-
mælanlegum rökum, og staðlausum
stóryrðum eða flækjum og vaðli, segja
öruggir með skáldinu: »Sigur mun
um síðir vinna sannleikurinn*.
Já, vitaskuld — »um síðir«! En
jafnáreiðanlegt er hitt, að reynsla
mannkynsins sýnir og sannar, að menn
verða að bíða tilfinnanlega eftir þeim
sigri, svo framarlega sem þeir vinna
ekki af alefli að þvf, að fá honum
framgengt.
f>á eru og vafalaust margir, sem
treysta töluvert á sundrungu mót-
8töðumannanna.
þ>að er orðin venja að tala um
m a r g a flokka í stjórnarmáli voru.
Menn festa augun á það, að þegar
kemur út fyrir þann flokkinn, sem
þiggja vill tilboð stjónarinnar, er hver
höndin uppi á móti annari, hve nær
sem á nokkurar ákveðnar umbætur
er miust. Einn kannast við, að hann
telji allar breytingar á stjórnarfarinu
óþarfar. Annar þykist ekki geta sætt
sig við annsð en algerðan aðskilnað
mála vorra frá ríkisráðinu danska.
í>riðji vill leggja síðustu úrslit mála
vorra undir danskan ráðgiafa, sem ekki
hefir einu sinni að nafninu til ábyrgð
á nokkurum sköpuðum hlut gagnvart
alþingi, ef vér að eins verðum þeirra
hlunninda aðnjótandi, að mega standa
straum af jarli og ráðgjöfum í landinu
ajálfu. Og hver veit, hvað skoðanirn-
&r ern margar, fáránlegar og óhugsan-
legar til samkomulags ?
Samt sem áður er mönnum óhætt
að reiða sig á það, að flokkarnir verða
ekki netna tveir, þegar á á að- herða,
eru f raun og veru alls ekki nema
tveir nú — 8á flokkurinn, sem v i 11
stjórnarbót, og sá flokkurinn, sem
■e k k i vill hana.
Engin hætta er á því, að þeir bút-
arnir skríði ekki saman, sem saman
eiga — alveg eins og draugurinn í
mörgu pörtunum í þjóðsögunum. Ein-
initt af því, að bútarnir eru svo ör-
smáir, að þeir eiga sér enga sigurs
von hver út af fyrir sig, er óhugsandi
annað en að þeir renni saman.
Hvernig fór ekki á síðasta þingi ?
Urðu ekki svæsnustu æsingamenn og
afturheldnustu embættisvalds-dýrkend-
ur að einni samfeldri klessu? Hvern-
ig var ekki Ljósavatnsfunduriun! Var
ekki mótspyrnan gegn stjórnarbótar-
vonum þjóðarinnar eina nauðsynjamál-
ið, sem þar var ymprað á, eini sam-
komulag8-grundvöllurinn þar ? Eða
þá þingvallafundarboðið sæla! Er nokk-
urum manni kunnugt um, að þeir,
sem undir það rituðu, komi sér sam-
an um nokkurn skapaðan hlut annan
en þann, að spilla fyrir þeirri einu
stjórnarbót, sem þjóðin á kost á? I
því skyni, og í því skyni einu, ætluðu
þeir bændum að ríða á jpingvöll um
hásláttinn úr öllum heruðum landsins.
Flokkarnir e r u ekki nema tveir :
mennirnir, sem vilja stjórnarbót, og
mennirnir, sem ekki vilja hana. Og
þeir v e r ð a ekki nema tveir, þangað
til stjórnarbótarmál þjóðarinnar er til
lykta leitt.
f>ess vegna er ekki nærri því eins
mikið á sundrungu mótstöðumannanna
að treysta eins og sumum kann að
virðast.
|>á eru enn einhverjir að líkindum,
sem treysta á aðstoð stjórnar-
i n n a r í málinu, búast við, að hún
leggi stjórnarskrárbreytingar-frumvarp
fyrir næsta þing og greiði á fleiri vega
fyrir málinu af alúð og röggsemi.
|>að má mikið vera, ef slíkar vonir
eru á sérlega miklu bygðar.
Hvernig hefir verið og er nú ástatt
í Danmörku, að því er stjórnarbótar-
mál vort snertir?
|>eir menn, sem þar ráða lögum og
lofum, hafa alt af haldið því fram, að
það stjórnarfyrirkomulag, sem vér feng-
um 1874, sé fullgott handa oss. Eng-
in vitneskja hefir um það fengist, að
nein breyting hafi á því orðið — önn-
ur en sú, að e i n n maður, Islands-
ráðgjafinn, sem nú er, hefir látið sann-
færast ura, að það mundi verða þjóð
vorri til góðs, að fá sérstakan ráðgjafa,
íslenzkan mann, er mætti á alþingi og
bæri fyrir því ábyrgð allrar stjórnar-
athafnarinnar. Embættismenhirnir, sem
næstir honum standa í íslenzku stjórn-
ardeildinni, er haft fyrir satt að vinni
af alefli gegn því, að þjóðin fái þessar
umbætur. Og héðan af landi hafa
borist svæsnustu óp og óhljóð gegn
þessum réttarbótum, auk þess sem
meir en helmingur þingsins greiddi
atkvæði móti þeim.
Er nú veruleg ástæða til að búast
við að ráðgjafinn hefjist handa, með-
an svona er ástatt ? Er ekki fult eins
trúlegt, að hann segi við Islendinga
eitthvað á þessa leið: »Ekki er mín
þægðin, blessaðir verið þið; — ef þ i ð
getið beðið eftir stjórnarbót, þá get é g
það sannarlega líka«. Eru þess nokk-
ur dæmi í mannkynssögunni, að út-
lent vald hafi troðið upp á nokkura
þjóð réttarbótum í sjálfstjórnaráttina?
Ekki svo vér minnumst.
Nei. það er lítil von um beina að-
stoð frá stjórnarinnar hálfu — lang-
líklegast, að hún geri sér litla sam-
vizku af að lofa oss að þreifa á þeirri
glópsku, að þiggja ekki tilboðið tafar-
laust —, lofi oss að minsta kosti að
hafa fyrir því hjálparlaust, að komasc
að niður8töðu um það vandamál(i),
hvort vér viljum heldur hafa ráðgjaf-
ann ábyrgðarlausan, útlendan og í
nokkur hundruð mílna fjarlægð við
þingið, heldur en íslenzkan, með fullri
ábyrgð og sitjandi á þinginu.
Fjarri sé það oss, að gera lítið úr
því, hvé gott vér eigum aðstöðu. það
er 8iður en ekki lítils virði að eiga
góðan málstað, hafa vitið og velferð
þjóðarinnar á sínu bandi. Ekki er
heldur lítils um það vert, að með öllu
er óhugsanlegt, að mótstöðumenn vorir
geti fengið framgengt nokkurum sköp-
uðurn hlut í breytingaáttina. Og hverj-
um skynsömum mauni liggur að sjálf-
sögðu í augum uppi, hvé afarmikill
styrkur að því er, að geta fullyrt, að
þær breytingar séu fáanlegar, sem vór
höldum fram.
En engu að síður ríður á að hafa
það hugfast, að þetta er ekki einhlítt
til sigurs, því má með engu móti
treysta um of. Jafnvel þótt málstað-
ur vor sé svo augljós, að engin mót-
bára hafi komið fram gegn honum svo,
að hún hafi ekki verið marghrakin
með órækum röksemdum, og jafnvel
þótt engum manni hafi tekist að benda
á nokkura leið aðra út úr stjórnaró-
göngunum, þá er ekki alt fengið með
því. Jafnvel þótt mótstöðumenn vor-
ir geti ekki komið sér saman um
nokkura breytingu, geta þeir bundist
samtökum um að spyrna móti sjálfs-
stjórn íslendinga. Og jafnvel þótt
stjórnin taki ekki aftur tilboð sitt, get-
ur hún látið undir höfuð leggjast að
halda því að oss á nokkurn hátt —
og gerir það að öllum líkindum.
f>að, sem verður að ríða bagga-
muninn, er alvara og manndáð þeirra,
sem vilja Btjórnarbót. Sú alvara og
manndáð verður nú að koma fram á
þingmálafundunum í vor. það yrði
fyrir handvömm eina, ef þeir fundir
sýndu ekki ótvíræðlega, að íslenzka
þjóðin vill út úr stjórnarógöngunum.
Uppvakningur
af »íslandi« kvað vera væntanlegur
í dag, sumir segja með öðru nafni þó;
— nafnið veðsett, hvað þá heldur
annað. Læzt eiga að verða hálfs-
mánaðarblað, í sama broti og Isafold,
en verður fráleitt nema örfá tölublöð,
eins og spáð var hér í bl. um daginn,
rétt til þess meðal annars, að látast
ekki vera alveg af baki dottið, and
spænis kaupenduuum, sem eru þó
auðvitað alls eigi bundnir við áskrift
sína framar.
Um gufuskip
til fiskiveiða.
Eftir
M. F. Bjarnason skólastjóra.
II.
Eggetvel ímyndað mér, að þeir menii,
sem halda fram botnvörpuveiðum til
saltfisksverkunar, hafi ekki gert sér
nægilega ljósa hugmynd um, hversu
botnvörpufiekur er vel fallinn til að
verða góð markaðsvara.
Samkvæmt þeirri þekkingu, sera ég
hefi á saltfiski og þeirri reynslu, sem
ég hefi fengið á botnvörpufiski Eng-
lendinga, þá verð ég að álíta, að meiri
parturinn af þeim fiski, sem aflast í
botnvörpur, geti aldrei orðið góð verzl-
unarvara á útlendum markaði, því að
fiskurinn er meira og minna marinn
og skemdur óg meiri hlutinn ónýt
vara, þegar hann er tekinn úr vörp-
uuni. Ljósast dæmi fyrir því, að þetta
er sannleikur, er sá fiskur, sem keypt-
ur hefir verið hér til matar af Eng-
lendingum, nýveiddur; hann er lítt
ætur fyrir óbragði, af því að hann er
gallsprengdur og er að öðru leyti eins
og heili; nú þegar fiskurinn getur tæp-
ast heitið ætur ný-tilreiddur, þá má
nærri geta, hvaða vara hann væri úr
salti, eins og verkun á fiski í salt nú
gerist, eða jafnvel hversu vel sem
hann væri verkaður, með því að
menn munu hafa látið fremur illa við
þeim fiski, sem menn hafa hirt hér
úr botnvörpum og gert saltfisk úr, og
þó er hreint og beint synd að segja,
að kaupmenn hér séu vandlátir á fisk,
því þeir gera sér flest að góðu, sem
saltfiskur heitir og það stundum at-
hugasemdalaust.
Eg hefi orðið þess var, að sumir
menn vilja ekki kannast við það, að
botnvörpufiskur sé skemdur, einkan-
lega þeir, sem hafa haft nokkur not
af veiðum þessum.
Ef sú reynsla, sem vér höfum af
því að matbúa botnvörpufisk nýjan,
nægir ekki til að sýna, að sá fi-kur
er yfirleitt ónýt vara, þá er hæat að
sanna það á annan hátt. Vér skulum
láta nokkra bráðlifandi fiska í þunn-
an poka, og draga þá fram og aftur
hérna eftir grandanum, milli Orfiriseyj-
ar og lands, í kringum 2 stundir hér
um bil, eins hratt eins og hestur fer
vanalega á brokki, og sjá svo, hvernig
þeir líta út að því búnu.
Ég get ekki hugsað að nokkurum
manni dytti í hug að álíta, að fiskur-
inn væri jafngóður eftir það þjak,
eins og áður, enda mundu líka fáir
verða til að kaupa hann með sama
verði eins og óskemdan fisk. En
sömu útreið fær nú botnvörpu-fiskur-
inn og svo bætist sjóþunginn við.
Mér hefir oft staðið stuggtir af því,
hversu menn eru yfirleitt skaytingar-
lausir um að vanda fiskverkun í salt-
ið, en vöndun á fiski í salt er þó
eina og fyrsta skilyrðið til að fá reglu-
lega góðan fisk, eins og ég hefi inarg-
sinnis áður bent á, og það er hörmu-
legt að sjá, hvernig fiskurinn lítur út-
hjá all-flestum skipstjórum hér sunnan-
lands, þegar hann er fluttur á land*.
og enn þá hörmulegra er það, að þessi
óhlutvendni í fiskiverkun skuli vera
svo rótgróin, að menn skuli
»*<