Ísafold - 25.02.1899, Síða 1

Kemur út ýmist [einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bunam við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
XXVI. ár
Reykjavík, laugardaginn 25. febrúar 1899.
12. blað.
PaolirÉ
skrautútgáfa
(moií r a u S r i u m g e r 8)
og í
skrautbandi
fœst í bókverzlun ísaf.prentsmiðju
(Austurstræti 8)
á 2 kr.
Sómul. ódýrri útgáfa á 1 kr. og 1 kr. 50a.
Passinsálmarnir eru
sungnir í dóinkirkjunni við
föstuprédikanirnar.
Forngripasafn ojiið mvd. og ld. kl.ll—12.
Landsbcinlcinn opinn bvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við 12—2, annar
gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengnr (til kl.S)
md., mvd. og ld. til útlána.
Póstar væntanl: austan þrd. 28. þ. m ,
vestan fsd. 3. marz, norðan md. 6. marz.

Ráðgjafinn á þingi.
Enginn heilvita maður er svo skyni
skertur, að sjá ekki, að það er eyðsla,
gersamlega gagnslaus eyðsla, að fleygja
peningum sínum í sjóinn.
Álíka mikla djúphygni þarf til að
sjá og skilja, að alþingi er að fleygja
peningum í sjóinn, þegar það er að
stagla i málum, sem ekki ná fram að
ganga fyr en seint og síðarmeir, ein-
göngu fyrir það, að ráðgjafann vantar
til viðtals.
Slík mál munu nú orðin alt að 30,
síðan löggjafarþing vort hófst. Af
þessum örstutta, dýrmæta þingtíma
neyðist alþingi sífelt til að eyða svo
og svo miklum hluta í mál, sem það
getur átt á hættu að ónýtt verði fyr-
ir éinhvern lítilfjörlegan formgalla eða
óverulegan skoðanamun, jafnvel þótt
þing og stjórn sé í aðtlatriðunum al-
vel samdóma.
IJm þetta hafa menn alt af verið
að kvarta, ekki að eins á hverju þingi,
heldur og margoft á hverju ári.
Hugsanlegt er, að þeir menn séu
til, sem ekki sjá, hve þetta spillir
þinginu, hve það dregur að sjálfsögðu
úr áhuga þess og ábyrgðartilfinningu.
En enginn getur sá verið, er ekki sjái,
að tíma þingsins og fé þjóðarinnar er
fleygt í sjóinn á þenna hátt. Til
þess er málið of einfalt og auðsætt.
þ>ó að breytingar, sem oss eru hoðn-
ar á sjórnarfari voru, væru í engu öðru
fólgnar en þessu, að þinginu skyldi
gerður kostur á að hafa ráðgjafann alt
af við hendina, svo að það gæti tafar-
laust fengið skýlaus svör um, hvað
öðlast mundi staðfesting og hvað ekki,
þá væri svo mikið fengið, að það væri
hreint og beint fíflsæði að hafna slíku
tilboði. það væri hvorki skammsýni
né barnaskapur, heldur blindni og vit
firring, að geta ekki látið sér skiljast,
að það getur verið og er líka oft ó-
metanlegur hagnaður, að fá slík svör,
þegar þau eiga að koma.
Og vonandi er nú með öllu útrýmt
efanum og óttanum um það, að þau
svör mundu ekki fáanleg, ef vér fengj-
um ráðgjafann á þing.
Eina mótbáran, sem komið hefir
verið með, er sú, að hér á íslandi
mundi ráðgjafinn jafn-ófróður og þing-
ið um það, hvað öðlast geti staðfest-
ingu. Hvert mál sé borið undir at-
kvæði ríkisráðsins, og felli ríkisráðið
mál fyrir ráðgjafa Islands, þá standi
hann uppi alveg ráðalaus, og verði,
hvort sem hann vill eða ekki, að koma
til næsta alþingis, tjá því sínar farir
eigi sléttar og biðja það afsökunar á
því, að þetta mál hafi hann ekkert
getað ráðið við — ríkisráðið hafi felt
það fyrir sér. #
Svo langt erum við áreiðanlega
komnir, þó hægt kunni að miða áfram
stjórnmálavitinu hér á landi, að eng-
inn óvitlaus maður kemur með þann
heilaspuna framar. Nú er það kunn-
ugt hverjum læsumíslendingi, að eng-
in atkvæðagreiðsla fer fram í ríkis-
ráðinu, að ríkisráðið lætur al-íslenzk
mál hlutlaus, og að hver sá ráðgjafi,
er ekki fær samþykki konungs til
stjórnarráðstöfunar, er hann leggur
fyrir konung í ríkisráðinu, verður að
segja af sér.
Enginn þarf því að óttast framar,
að' alþingi geti ekki fengið hjá ráð-
gjafanum svör, sem það gæti reitt sig
á til fulls.
f>ar með væri þá óvissan horfin,
staglið út í bláinn, sem enginn veit,
hvort verður til nokkurs eða einskis,
ásamt áhugaleysinu, ábyrgðarleysinu,
tímaeyðslunni og fjáreyðslunni, sem
þessu er samfara.
Og þó er þetta ekki nema önnur
hliðin á málinu, einmitt að því, er
tíma- og fjáreyðsluna snertir. Og um
hina hliðina er jafnvel meira vert.
f>að er mikilsvert, að þingið þurfi
aldrei að gera neitt út í óvissu, að
því er afskiftum stjórnarinnar við
kemur. En miklu meira greiðir það
fyrir málunum, miklu meiri tíma-
sparnaður er það fyrir þingið og fjár-
sparnaður fyrir þjóðina, að stjórnin
búi málin undir þing á þann hátt,
sem nú tíðkast hvarvetna annarsstaðar,
þar sem löggjafarþingi er ætlað að
vera í samvinnu við umboðsstjórn-
ina.
Og, eins og margsinnis hefir verið
tekið fram, yrði sú breyting óumflýj-
anleg afleiðing af því, að fá sérstakan
íslenzkan ráðgjafa, er sæti á þingi.
Löggjafar-aðferðin yrði þá lang-oft-
ast gersamlega ólík því, sem hún er
nú. Ráðgjafanum yrði þá ætlað að
leggja hlustirnar við vilja þjóðarinnar
og finna ráðin til að koma honum í
framkvæmd, áður en á þing væri kom-
ið, í stað þess sem nú á að hugsa
alt og koma skipulagi á alt þessar
fáu vikur, sem þing er haldið annað-
hvort ár. Vitneskja væri þá við hend-
ina um það, sem þinginu ríður á að
fá að vita í hverju máli. Formstagl-
ið, sem eyðir tíma þingsins svo ó-
hæfilega, hyrfi að mestu eða öllu.
Með öðrum orðum: aðalstarf alþing-
is yrði hið sama og annara löggjafar-
þinga, — ekki að fjalla um óundir-
búin mái, heldur að aðhyllast grund-
vallarskoðanirnar, er ráða afskiftum
stjórnarinnar af landsmálum, eða þá
hafna þeim, og svo að gæta þess, að
stjórnin geti ekki látið nauðsynjamál
þjóðarinnar undir höfuð leggjast.
|>ví kunnugri, sem menn eru alþingi
voru, því ljósara hlýtur það að verða
þeim, hvílíkt djúp er staðfest milli
þe3S fyrirkomulags og hins, er vér
eigum nú við að búa.
Alþjóða-friðurhm.
All-miklar horfur virðast á því, að
Rússakeisara kunni að geta orðið meira
ágengt með sitt mikla áhugamál,
alþjóða-friðinn, en margir munu hafa
gert sér í hugarlund, þegar þeir sáu
fyrst boðskap hans til þjóðanna.
Sumar stórþjóðirnar á meginlandi
Norðurálfunnar eru stöðugt að þreifa
á því betur og betur, hve herbúnaður-
inn mikli stendur þeim fyrir framför-
um. Einkum á þetta sjálfsagt við
þjóðverja og Frakka. Fyrir sakir
landherbúnaðar síns hafa þeir ekkert
bolmagn andspænis Englendingum.
þetta eru þessar þjóðir farnar að sjá,
og það hefir ekki síður áhrif á hugi
þeirra en siðferðilega fegurðin, sem
hugsjón Rússakeisara hefir til að bera.
f>að er þörf þjóðanna á nýlendum,
sem hér ræður einna mestu. Eftir
því sem iðnaðurinn vex, verður sú þörf
æ ríkari og ríkari. Og hiín þrengir
nú mjög að þjóðverjum, sem ef til
vill hafa tekið meiri framförum í iðn-
aðinum en nokkur önnur þjóð á síðustu
tímum. En til þess að eignast öflugar
nýlendur og halda þeim, þarf herskipa-
flota. þær raddir láta að minsta kosti
all-mikið til sín heyra á þýzkalandi, að
þjóðverjum sé um megn að halda á-
fram sínum feykilega landherbúnaði
og svo samhliða honum fiota, sem
teljandi væri í samanburði við Eng-
lendinga.
Frakkar hafa nýlega, í Fashoda-
málinu, rekið sig á það tilfinnanlega,
hverir ofjarlar Englendingar eru þeim
í öðrum heimsálfum, einmitt fyrir það,
að þeir hafa varið kröftum sínum til
þess að búa Iandheriun og geta með
tímanum náð sér aftur niðri á f>jóð-
verjum. Og f>jóðverjar verða fyrir sitt
leyti að láta annað sitja á hakanum
til þess að geta tekið sem snarplegast
móti Frökkum. En meðan þessar við-
sjár eru með þeim nágrönnunum,
leggja Rússar, Englendingar ogBanda-
ríkjamenn ný lönd undir sig, auka
ríki sitt að afar-miklum mun. Sú skoð-
un er, að sögn, orðin all-rík á f>ýzka-
landi, að mun hyggilegra væri, að fá
breytingu á komið í þessu efni.
Ekki mun láta fjarri, að ötulasti
maðurinn í þjónustu alþjóða-friðarins
8é W. T. Stead, hinn nafnkunni rit-
stjóri tímaritsins »Review of Reviews«.
Hann tók sér ferð á hendur um Norð-
urálfuna í haust til þess að ræða málið
við ýmsa stórhöfðingja, þar á meðal
við Rússakeisara, eins og áður hefir
að nokkuru verið frá skýrt hér í
blaðinu.
I Rómaborg bitti Björnstjerne Björn-
son hann og ritar grein um fund þeirra
í norska blaðið »Verdens Gang«. Ekki
leynir það sér, að Björnson hefir
fundist stór-mikið til um hann. þeir
hafa rætt málið vandlega, og Björnson
segir, að Stead búi yfir fyrirætlunum
miklum, en kveðst ekki mega láta þær
uppi, enda sé sumum þeirra svo farið,
að þeirn sé ekki ætlað að koma nokk-
uru sinni fyrir almennings augu.
Ein hlið málsins, er þeir ræddu í
Rómaborg, var sú, hver not smáríkin
ættu að geta af friðarþinginu haft. —
Báðir gera þeir sér ríka von um, að
þau muni geta alveg við ófriðarhætí-
una losnað, að ríkjunum á Balkan-
skaganum einum undanteknum. Fyrir
Björnson vakir, að þetta verði aðal-
árangur friðarþingsins fyrirhugaða. I
þessum smáríkjum eru samtals um 27
miljónir manna.
Sjálfur ritar Stead all-langa grein
um friðarmálið nokkuru síðar í »Verd-
ens Gang«, gerir einkum að umtalsefni,
hvað hafast eigi að af hálfu þjóðanna
sjálfra til þess að láta í ljós áhuga
sinn og ýta undir stjórnendurna. —
Hann segir, að ganga megi að því
vísu, að friðarþingið verði til einkis,
ef þjóðirnar sjálfar, sem fyrir herbún-
aðarþjökuninni verði, láti ekki málið
að raarki til sín taka, og nú þurfi að
nota tímann fram að friðarþinginu til
þess að gera stjórnendunum friðarþrá
þjóðanna sýna og áþreifanlega.
Auðvitað verður hver að ráða því,
segir hann, hverja aðferð hann kýs
til þess að hafa áhrif á þá menn, er
hann um gengst. En hann vill sam-
eina krafta þeirra, er móti ófriðinum
vilja berjast, á þann hátt, að stofna
til nokkurs konar pflagrímsgöngu, er
hefjist á vesturströnd Ameríku, í San
Franciskó, og létti eigi fyr en í Pét-
ursborg á Rússlandi. Honum þykir
bezt fara á því, að það verði lýðveldið
mikla í Vesturheimi, sem gangist fyrir
þessum undirtektum undir boðskapinn
frá einvaldsdrotninum austast i Norð-
urálfunni. Annars telur hann ensku-
mælandi þjóðirnar svo sem eina þjóð-
arheild, að því er þetta mál snertir.
I þessum mánuði (febr.) ætlast hann
til að haldnir verði almennir fundir á
öllum þéttbygðustu stöðum í Banda-
ríkjunum, Canada og Stórbretalandi,
og að á þessum fundum verði lýst yfir
þeirri ósk, að friðarþinginu megi vel
farnast og sömuleiðis nefndir kosnar
til þess að gfeiða fyrir því, að þingið
nái tilgangi síuum. Hver þessara nefnda
á síðan að kjósa einn fulltrúa í frið-
arnefnd enskumælandí þjóðanna. Sú
nefnd á aftur að kjósa fulltrúa, er fari
á fund Rússakeisara.
Aðal-starf þessara fulltrúa á að vera
það, að færa keisaranum, áður en
friðarþingið hefst, þá frétt, að ensku-
mælandi þjóðirnar vilji styðja hann
með sínu geysimikla valdi í þessu
blessunarríka fyrirtæki hans. En jafn-
framt eiga þeir að fara pílagrímsferð
um Norðurálfuna til þess að skora á