Ísafold - 06.05.1899, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í vikn. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1.*/» doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bunam við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstræti 8.
XXVI. ársr.
Reykjavík, Laugardaginn 6. maí 1899.
29. blað
I. 0. 0. F. 8I5I281/S.2'7.
Forngripasafnopiðmvd.og ld, kl.ll—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við 12—2, annar
gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Póstar fara: vestur 9., norður 10, austur
12. þ. m.
rFTtTTrWTYT'FTrrTTTFTFfTTTT',
Grildi stöðulaganna.
Eétt í þessari svipan, eftir að póst-
skipið er lagt af stað til íslands,
hefir mér borist »ísafold«- XXVI, 23
með grein eftir »Lögfrœðing* urn »Stöðu-
lögin og landsréttindi vor«, þar sem
hafin eru mótmæli gegn kenningu
minni í síðasta hefti »Eimreiðarinnar«
um gildi stöðulaganna og alríkislag-
anna fyrir ísland. J>au mótmæli
komu reyndar ekkert flatt upp á
mig, því eg átti fylllilega von á
þeim. En bæði bjóst eg við, að þau
mundu fyrst koma 'úr annari átt, og
eins hinu, að þau mundu verða dá-
lítið veigameiri, þegar þau kæmu. Eg
fæ sem sé ekki séð, að í þeirri grein
hafi tekist að hrekja neitt í röksemda-
leiðslu minni, því þar er ekki komið
fram með eina einustu nýja sönnun
gegn kenningu minni, heldur að eins
endurteknar sömu fullyrðingarnar,
sem stjórnmálamenn vorir hafa hingað
til bygt á, en sem eg þykist bæði
hafa sýnt og geta sýnt enn betur, að
séu ekki á réttum rökum bygðar.
En að sannanir mínar í jafn-alvarlegu
málij séu ekki teknar gildar þegar í
stað, þykir mér ósköp eðlilegt.
Kenningin um, að stöðulögin ekki
séu bindandi fyririr ísland og alríkis-
lögin þvf líka ógild fyrir það, er orð-
in svo rótgróin hjá mönnum, að það
er engin von til, að henni verði koll-
varpað 1 einni svipan. Eg á því hægra
með að skilja í því, þegar eg lít á,
í hve mikilli baráttu eg hefi orðið að
eiga við sjálfan mig, til þess að kom-
ast að réttri niðurstöðu. Eg get því
vorkent öllum öðrum, þó þeir breyti
ekki skoðun sinni í þessu efni, jafn-
skjótt og einhver annar kemur fram
með gagnstæða skoðun og álít meira
að segja ekki heppilegt, að þeir gerðu
það. Engum getur verið það kærara
en mér, að fá að heyra allar þær
röksemdir, sem hægt er fram að færa
gegn kenningu minni, því hún er í
rauninni ekki svo gleðileg fyrir lands-
réttindi vor, að ástæða sé til að
óska, að hún sé rétt. j?að mundi
því vera mér sem sönnum Islendingi
hin mesta fróun, ef unt væri með
fullgildum rökum að sanna, að hún
væri röng. En því rniður hefi eg
enga von um, að það takisn, enda
benda þær ástæður, er »Lögfræðingur«
hefir fram að færa, ekki í þá átt.
f>að væri ekki neitt vandaverk, að
sýna fram á, að allar röksemdir hans
gegn kenningu minni eru svo létt-
vægar, að þær engu hagga í henni.
En eg ætla þó ekki að hreyfa við
þeim að sinni, og ber margt- til þess.
Fyrst og fremst þyrfti eg að skrifa
nokkuð langt mál, til þess að gera
það glögglega, en þess er nú ekki
kostur, þar sem eg verð að skrifa
mjög stutt, ef þessar línur eiga að
geta náð póstskipinu í Skotlandi. í
annan stað get eg innan skamms
búist við að fá tækifæri til að ræða
málið á alþingi, þar sem búast má
við, að spurningunni verði hreyft
undir meðferð stjórnarskrármálsins
þar. í þriðja lagi finst mér ekkert
á liggja að gera út um þennan ágrein-
ing, þar sem þessi kenning— eins og
bæði »ísafold« og »Lögfræðingur« hafa
tekið fram — hefir engin áhrif á
gildi þeirrar stjórnmálastefnu, sem eg
og samflokk8menn mínir eru nú að
berjast fyrir í stjórnarskrármálinu.
þjóðin getur óhikað hvort sera er að-
hylst eða hafnað þeirri stefnu án
alls tillits til þess, hvort þessi kenn-
ing um gildi stöðulaganna og alríkis-
laganna er rétt eða ekki rétt. því
að í þeim breytingum, sem farið er
fram á, að alþingi samþykki á stjórn-
arsbránni, er ekkert hreyft við þeirri
spurningu. Eg er því »Lögfræðingi«
fyllilega samdóma um, að við getum
gert annað þarfara nú sem stendur,
en að vera»að deila um þessa kenn-
ingu, og mun haga mér samkvæmt
því.
En þar sem »Lögfræðingur« tekur
það fram, að sér sé óskiljanlegt, hvað
mér hafi gengið til að fara*að birta
þessa kenningu mína fyrir almennin^i,
þá verð eg að svara því stuttlegá.
jpað, sem einkum fyrir mér vakti,
var það, að ef kenning mín væri rétt,
þá væri auðsætt, að allar Leiðir, sem
hingað til hefir verið bent á í stjórn-
arskrármálinu, aðrar en frumvarps-
leiðin frá 1897, væru ógengar, því þar
sem þær kæmu allar í bága við al-
ríkislögin, þá væri ómögulegt að kom-
ast áfram á þeim, hver stjórn sem
kynni að sitja að völdurn í Danmörku.
Skilyrðið fyrir þeim væri breyting á
alríkislögunum, en breyting á þeim
væri ekki komin uudir alþingi, heldur
ríkisþingi Dana. J>egar eg eftir langa
og rækilega rannsókn á málinu
var orðinn fyllilega sannfærður um
þetta, áleit eg ekki rétt að fara í
neina launkofa með þessa sannfæring,
heldur láta hana koma fram opinber-
lega. jþví sízt vildi eg, að mér yrði
með réttu brugðið um, að halda öðru
fram í opinberum málum en sann-
færing minni hreinni og ómeingaðri.
Eg hugsaði og sem svo, að ef menn
könnuðust við, að kenning mín væri
rétt, þjí mundi það hljóta að greiða
fyrir heppilegum úrslitum ’í stjórnar-
skrármálinu í bráðina, með því að
mönnum yröi þá ljóst að allar aðrar
leiðir væru ómögulegar fyrst um sinn
en einmitt sú, sem eg og samflokks-
menn mínir ,væru að berjast fyrir.
En væri kenningin röng, þá mundi
hun verða hrakin, og eg þannig fá að
vita, í hverju villan lægi hjá mér.
SuJjniðurstaðan var mér engu ókær-
ari en hin, heldur þvert á móti. En
um hana gat eg ekki gert mér neina
von, nema með því að birta kenningu
mína. |>á að eins gátu röksemdirnar
gegn henni komið fram og eg lá,tið
sannfærast. En því miður virðist,
eftir þessari grein «Lögfræðings« að
dæma, ekki mikið útlit fyrir, að sú
ætli að verða niðurstaðan; því rök-
semdir hans hafa engu haggað í sann-
færing minni.
Mér var það fullljóst, þegar eg setti
fram þessa kenningu mína í »Eim-
reiðinnú, að eg mundi með henni
ríða í bága við marga eða jafnvel
flesta og máske alla samflokksmenn
mína. En eg Iét það ekki á mér
festa. Mér fanst samt rétt að koma
fram með hana sem mína persónulegu
skoðun, auðvitað í þeirri von, að mér
tækist að sannfæra aðra um, að hún
væri rétt. Og það vona eg að mér
takist, um það lýkur. Eg hefi reynslu
fyrir því, að ekki fellur tré við fyrsta
högg, og fellur þó á endanum. Hins
vegar þóttist eg þess fullviss, að eg
og samflokksmenn mínir getum unnið
alveg eins saman að framgangi stjórn-
arskrármálsins, eins og það uú horfir
við, fyrir því, hvort sem þeir féllust
á kenningu mína um gildi stöðulag-
anna og alríkislaganna eða ekki.
Kaupmannahöfn 25. apríl 1899.
Valtýr Guðmundsson.
Aths. ritstj.
Með því að dr. V. G. gerir ekki
minstu tilraun í ofanprentaðri grein til
þess að færa frekari rök að kenningu
sinni um áhrif stöðulaganna á lands-
réttindi vor en hann þegar hefir gert
f »Eimreiðinni», þá er engin ástæða til
að fjölyrða um þetta mál.
því að vitanlega skiftir það minstu,
þó að hann finni ekki neina nýja sönn-
un í grein Lögfræðings hér í blaðinu.
þ>að er ekkert áhlaupaverk að koma
með nýjar sannanir fyrir því, sem
fullsannað er.
Um hitt er meira vert, að undan-
tekningarlaust hver maður, löglærður
jafnt og ólöglærður, sem vér höfum
haft spurnir af, hafnar afdráttarlaust
kenningum V. G. um áhrif stöðulag-
anna. Landsréttindum vorurn getur
því ekki staðið hætta af þeírri uppgjöf
á réttarkröfum vorum, sem annars
væri ómótmælanlega um að ræða.
Hér er ekki að ræða um annað en
skoðun eins einstaks manns, og á henni
ber enginn ábvrgð, nema sjálfur hann.
En ekki getum vér dulist þess, að
088 virðist dr. V. G. gera fremur slæ-
lega grein fyrir því, hvað honum hafi
gengið til þess að fara að telja þjóð-
inni þessa nýju trú viðvíkjandi lands-
réttindum hennar.
Að því leyti, sem það, efiþir hans
eigin frásögn, hefir fyrir honum vakað,
að fá að heyra andmæli gegn kenn-
ingu sinni, þá voru fleiri leiðir til þess
heldur en sú, að birta kenninguna á
prenti. Hann hefði ekki þurft annað
en að spyrjast bréflega fyrir hjá nokkur-
um þeirra manna, er hann ber bezt
traust til, að því er skarpleik snertir.
Hann getur reitt sig á, að þeir hefðu
svarað honum á líkan hátt og ísafold
hefir gert.
Og jafnvíst er hitt, að ekki er þörf
á ímyndunum hans um skerðing lands-
réttinda vorra til þess að sannfæra
þjóðina um, að hvorki benedizkan né
miðlunin frá 1889 séu sigurvænlegar
leiðir í stjórnarbótarmáli voru. |>á
sannfæring hefir pjóðin pegar fengið.
j?ess hafa sést óræk merki nú upp
á síðkastið. Og enn ótvíræðlegar mun
það þó koma í ljós bæði við þing-
mannskosninguna í Eangárvallasýslu í
næsta mánuði og á þingmálafundun-
um í vor.
Hvaladráp og fiskigöngur.
Eftir
Bjarna Sæmundsson.
VI.
Samkvæmt verzlunarskýrslunum hefir
verið árin 1876—1897 fluttur út
fiskur frá Eyjafirði og Siglufirði sem
hér segir (síld talin í tunnum, annar
fiskur í þúsundum punda):
Þorsk- Harð- Ýsa og
Ar. ur. fiskur. smáf. Síld.
1876 13 31 1 43
77 270 59 35 14
78 478 142 128 82
79 391 58 233 16
80 548 38 63 2613
81 245 40 229 82021
82 370 » 363 12879
83 609 1 660 275
84 242 » 566 807
85 231 14 235 987
86 280 7 242 1724
87 169 5 201 1043
88 384 1 273 342
89 128 » 363 1729
90 183 » 388 1010
91 463 » 329 1452
92 430 » 192 913
93 556 » 384 47
94 340 » 463 498
95 417 » 858 24213
96 521 » 768 17371
97 745 » 989 1253
þessi skýrsla ber ekki vott um mikla
afturför í aflabrögðum í Eyjafjarðar-
sýslu á þessu tímabili, en sýnir, að
síldarveiðarnar eru mjög upp og niður
og verulega góð síldarár fremur fá.
Á Austfjörðum hafa komið 3 góðir
síldarafla-kaflar síðan 1866: 1866—69,
1878—85 og 1890—95.
VII.
|>að er íróðlegt í þessu sambandi að
líta á, hvernig síldarafla hefir verið
farið í Noregi og Svíþjóð síðari hluta
þessarar aldar.
I Noregi má skifta síldarveiðunum
í þrent: stórsíldarveiðar, spiksíldar-
veiðar (Fedsild) og vorsíldarveiðar.
Stórsíldarveiðin í Norrlands- og
Tromsö-ömtum (Hálogalandi og Finn-
mörk) á haustum skifcist í stutt afla-
tímabil og þá löng aflaleysistímabil.
Síðasta aflatímabilið var 1866—1874.
Vorsíldarveiði er stunduð frá Líðand-
andisnesi að Stað, í febr. og marz.
Árin 1851 til 1870 var góður afli, en
síðan lítill. Var þverrandi í byrjun
aldarinnar, en jókst svo aftur eftir
1810.
Spiksíldarveiðin er stunduð síðari
hluta sumars og á haustum frá Staf-
angri norður í Tromsö. Hún hefir
verið við sama síðan 1865; góð og
slæm aflaár á víxl. Bezt 1875, 1883,
1886—89, 1892—93 og 1895; lökust
1872, 1882, 1884, 1890 og 1894. .