Ísafold - 27.05.1899, Qupperneq 1

Kemur ut ýmist einu sinni ecTa
tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.

XXVI. árg. Reykjavík* laugardajíinn 27. maí 1899. 34. blað.
1 0. ö. F. 81629
x*x.xíx..xV,,x+x.x+x.x:x..x+x.. *+>;..x+x..x+x..x+x..xV.
Forngripa.s«/Vi• piö mvd.og ld. kl.ll—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við 12—2, annar
gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Póstar fara norður og vestur fimtudag
1. júni, austur sunnudag 4. júní.
,xfx.xfx.xfX.xfx,lXfx xfx..xfx..xf> xf.,xfx.xfx.,xf*. *
■xix"x;*."xi>,V;x"Vix,'xi>"x*x"xix Vix"xfv >i> >i> '■*>
Sóttyarnarráðstafanir.
|>ér hafið, herra ritstjóri, í grein um
sóttvarnarráðstafanir í síðasta blað1
ísafoldar haft þau ummæli, að af yfir-
valdanna hálfu væri alt of lítil gangskör
að því gjörð að tálma útbreiðslu næmra
sjúkdóma, og að svo virtist, sem þeir
læknar, sem ötulastir væru í þeirri grein,
ættu á hættu, að tilraunir þeirra verði
af engu gjörðar af yfirmönnum þeirra;
og sérstaklega takið þér fram, sem
sönnun fyrir þessu, að útbreiðsla kíg-
hóstans um alt land árið 1896—’97
hafi eigi að all-litlu leyti verið fyrir
handvömm, einsog ummæli héraðslækn-
is Byfirðinga, Guðm. Hannessonar,
bendi á. Læknir þessi hafði í árs-
byrjun 1897 gefið út eins konar bráða-
birgða-samgöngubann, sem síðar var
afnumið af landshöfðingja samkvæmt
tillögum mínum.
Eg ber auðvitað ábyrgð á þessari
ráðstöfun, og skal því leyfa mér að
gjöra grein fyrir, á hvaða ástæðum hún
var bygð.
Samkvæmt skýrslu Guðm. Hannes-
sonar sjálfs kom veikin fyrst 31. ág.
1896 upp á einum bæ (Kjarna) inni í
Eyjafirðinum og samtímis á tvo aðra
bæi í Arnarneshreppi (Möðruvöllum og
Arnarnesi); hefði þá verið reynandi að
hefta útbreiðslu veikinnar með því
að einangra þessa bæi; en það var
ekki gjört, og afleiðingin var sú, að
veikin útbreiddist á næstu 4 mánuðum
um Arnarnes- og Glæsibæjarhreppa án
þe88 að læknir leitaði aðstoðar lög-
reglustjóra til að hefta útbreiðslu
hennar, og um áramótin ’96—’97 var
veikin útbreidd »um alt Möðruvalla-
pláss, fram í Oxnadal og Hörgárdal
fremst, fram í Eyjafjörð og inn á Ak
ureyrin. Voru þá eftir skýrslu læknis-
ins, dags. 11. apríl 1897, 27 bæir
sýktir í þessum hreppum, sem lækn-
irinn vissi um, auk Akureyrar. þá
fyrst gjörir laeknirinn ráðstöfun til að
banna samgöngur og skrifar landshöfð-
ingja um samþykki til þessa. jþegar
bréf héraðslæknisins kom hingað, var
mér kunnugt um af skýrslu frá auka-
lækni Sig. Hjörleifssyni, að hann hafði
haft mörg tilfelli af kíghósta úr nyrðri
hluta umdæmis Guðm. Hannessonar,
sem eg fmyndaði mér, að Guðm.
Hannessyni hefði ekki verið kunnugt
um.
þar sem veikin var orðin svo út-
breidd, áleit eg ekki vera til neins að
reyna að hefta hana framar með sam-
göngubanni og sízt með svo ófullkomnu
samgöngubanni, eins og það var, sem
héraðslæknirinn hafði útgefið, sem eg
fyrií mitt leyti gat alls ekki álitið
tryggilegt, þar sem það var aðeins
fólgið í því að leggja bann tvið ótak-
mörkuðum samgöngum« og nmátti f rem_
ur heita samgönquaðgœzla en samgöngu-
bannt (orð læknisins); þar að auki vissi
eg, að veikin var þá í útbreiðslu hérog
hvar um alt land.
Af þessum ástæðum lagði eg það
til við landshöfðingja, að samgöngu-
bannið væri afnumið.
Að því er snertir hettusóttina, hefir
láðst að geta þess í skýrslu minni, að
síðasta nóvember 1897 komu fyrir 4
tilfelli í sama húsi hór í bænum, og
fór þegar að bera víðar á henni hér í
1. umdæmi, en var ofur-væg, og álít-
ur hjeraðslæknirinn að veikin muni
hafa borist að sunnan, þar sem henn-
ar fyrst varð vart; útbreiddist sóttin
svo 1898.
Jafnframt leyfi eg mér að bera það
af læknunum, sem þér gefið í skyn eftir
*flugufregnum«, að sumir þeirra sýni
raunalegt skeytingarleysi í því, að
hefta útbreiðslu sjúkdóma; mér er alls-
endis ókunnugt um þetta, og ættuð
þér ekki að bera slíkar þungar getsak-
ir á læknastétt vora, nema þér þektuð
allar ástæður og gætuð fært fullar
sannanir fyrir ummælum yðar; hjá
hinu, sem þér takið fram þessu til
sönnunar, verður ekki komist, að lækn-
ar geti stundum flutt manna á milli
landfarsóttir. |>að Éiefir margoft borið
við, að læknir veikist af sjúklingi, sem
hann vitjar, og að svo aðrir, einkum
þeir, sem stunda sjúklinginn, veikist
af honum, og þarf þar engri vangæzlu
að vera til að dreifa; þetta hljótið þér
að viðurkenna satt að vera.
J. Jónassen.
Aths. ritstj.
Aðalatriðið í ofanprentaðri grein hr.
landlæknisins er mótmæli gegn um-
mælum Guðm. héraðslæknis Hannes-
sonar í heilbrigðisskýrslunni. G. H.
telur auðsjáanlega útbreiðslu kíghóst-
ans 1897 í sínu héraði að allmiklu
leyti því að kenna, að samgönguba'Sm
það var af numið, er hann hafði gefið
út. Landlæknirinn kemst að þeirri
niðurstöðu, að héraðslæknirinn vaði
reyk í þessu efni.
Isafold telnr sér ekki skylt að ger-
ast dómari þeirra í milli. En á hitt
leyfum vér oss að benda, að ísafold
hafði alt til þessa svo góða ástæðu
til að taka gild ummæli héraðslæknis-
ins, sem heimtuð verður með nokk-
urri sanngirni. því að þau voru ekki
að eins skrásett af mjög mikilsvirtum
og góðum lækni, heldur eru þau og
gefin út athugasemdalaust í Stjórnar-
tíðindum landsins af landlækninum
sjálfum. Áreiðanlegriheimildmundi ekki
vera á hverju strái.
í niðurlaginu á grein landlæknisins
getur oss ekki betur virst en hann
misskilji orð vor í síðustu ísafold; og
oss furðar því meira á því, sem vér
hugðum þau vera nokkurn veginÍÉ ljós
°g g^einileg. Honum farast svo orð,
sem vér byggjum það eingöngu á
fiugufregnum, að of lítil gangskör sé að
því gerð að hefta útbreiðslu sjúkdóma
hér á landi.
Sá skilningur á orðum vorum er
fjarri öllum sanni. Vér bygðum þá
skoðun á skýrslu landlœknis, eins og
vér líka tókum fram afdráttarlaust.
Flugufregnirnar voru að eins nefndar
sem aukaatriði, — eúgu fram haldið um
áreiðanleik þeirra. En hinni hugsan-
inni gátum vér ekki og getum vér
ekki varist, að þær styrkist mjög af
þessari umræddu skýrslu, — svo fram-
arlega sem nokkurt mark sé á henni
tekið.
Vér látum ósagt, hvern lærdóm
læknisfróðir menn kunna að geta út
úr henni fengið. En hitt þorum vér
að fullyrða, að menn, sem ekki hafa
lagt stund á læknisfræði, eiga mjög
örðugt með að fá út úr henni nokk-
urn annan lærdóm en þann, sem Isa-
fold hefir þegar bent á.
Sé ekkert að marka þau ummæli í
skýrslunni, sem stefna í þá átt, þá er
oss, í hreinskilni að segja, með öllu
óljóst, í hverju skyni hún er gefin út
í Stjórnartíðindunum.
Stjórnin og fossarnir.
Mjög mikil líkindi eru til þess, að
í fossunum séu vor mestu framtíðar-
auðæfi fólgin. Fossar eru þegar orðn-
ir sumum [menningarþjóðunum að ó-
grynnum fjár. Og þó munu allir gera
sér í hugarlund, að |enn sé [ekki að
ræða um annað en lítilfjörlega, byrjun
í því efni, í samanburði við það sem
í vændum sé — svo framarlega sem
ekki finst eitthvert nýtt afl, enn ódýr-
araog auðveldara viðfangs.
Til þess að benda á, hve afarmiklar
og glæsilegar vonir menn gera sér um
fossana nú á dögum, þarf ekki annað
\en minna á orð Júlíus Thomsens
prófessors, eins af helztu vísindamönu-
um Dana, í fyrirlestri, er »Eimreiðin»
flutti í vor — þau ummæli, að iðn-
aðurinn muni smámsaman
flytjastf frá kolalöndunum
til fjallalandanna, sem hafa
nóg vatnsafl.
Ekki er nema eðlilegt, að mörgum ís-
lendingi veiti örðugt að gera sér fulla
grein fyrir mikilvægi þeirrar breyt-
ingar. Vér höfum svo lítið haft af iðn-
aðinum að segja vor á meðah
En eitt getur oss öllum skilist:
að einmitt eftir iðnaðarhorfunum nú
á dögum, getur svo farið, að ísland
verði eitt af auðlöndum veraldarinnar
fyrir fossa sína, á sinn hátt eins og
England hefir orðið það fyrir kol
8Ín.
Eftir því sem málið horfir nú við,
virðist það ekki vera neinar ýkjur,
þó að sagt sé, að mestu líkur séu til
að eitthvað af fossum vorum mætti
nú þegar fara að nota til stórkostlegs
hagnaðar fyrir þjóð vora, og alt ann-
að en ólíklegt, að þeir geti orðið henni
svo mikil auðsuppspretta með tím-
anum, að hún geti jafnvel komist
framarlega í röð Norðurálfuþjóðanna,
að því er snertir auðsæld og vel-
gengni.
Væri það nú tfl of mikils ætlast af
stjórn vorri, að hún léti sig annað eins
mál og þetta nokkuru skifta?
Hér virðist óneitanlega vera um
þrefalt afar-mikilsvert verkefni að ræða
fyrir stjórnina. Fyrst er að gera ráð-
stafanir til að rannsaka, hvert gagn
oss gæti nú þegar að fossunum orðið.
Annað er að koma á fót fyrirtækjum
til þess að færa sér í nyt væntanlega
niðurstöðu þeirra rannsókna. priðja
er að tryggja þjóð vorri framtíðararð-
inn af fossunum, girða fyrir það, að
hann renni allur í vasa útlendra auð-
kýfinga.
Ekkert af þessu hefir stjórn vorri
hugkvæmst. Hún virðist ekki hafa
nokkurt veður af því, að útlendir auð
menn eru að ágirnast fossa vora.
Mjög vafasamt jafnvel, hvort hún
hefir hugmynd um, að nokkur foss
eða nokkurt vatnsfall sé til hér á
landi.
Auðvitað furðar sig ekki á þessu
nokkur maður, sem athugað hefir
það stjórnarástand, sem vér eigum
við að búa. þetta er í fyllsta sam-
ræmi við alt forgönguleysið, alla van-
ræksluna á þeim stjórnarstörfum, sem
menningarþjóðum nútímans þykir
langmest um vert og þurfa langmest
á að halda.
011 sú vanræksla er hrapalleg.
Henni er það að kenna, öllu öðru
fremur, hve þjóð vor á við örðugan
hag að búa og hve hægt henni mið-
ar áfram á menningarbrautinni-
Hitt væri þó enn h^apallegra, ef
stjórnartómlætið væri búið að svæfa
svo þjóðina, að hún væri farin að
láta sér tómlætið í létturúmi liggja — ef
hún væri að missa sjónar á því ómet-
anlega tjóni, sem núverandi stjórnar-
ástand bakar henni og þeim ómetan-
lega hag, sem hún hefði af því að fá
stjórnarhögum sínum komið í gott
horf — ef hún, með öðrum orðum,
væri farin að aðhyllast kenningar aft-
urhaldsblaðanna, trúa því, að »leitun
sé á betra stjórnarástandi« en vér eig-
um við að búa og hræðast það, að
þingið fengi nokkurt tangarhald á ráð-
gjafa vorum.
|>á væri þjóð vor ekki á framfara-
braut, heldur á fleygiferð ofan í vesal-
dóminn og aumingjaskapinn.
jpað sýnir sig nú á þingmálafund-
unum í vor, á hvaða leið hún er.
Biflíuþýðingin nýja.
Fyrsta bók Móse
(Gene8Ís). I nýTri
þýðingu eftir frum-
textanum. (íefin út
af hinu íslenzka Bifliu-
félagi. Rvík 1899.
YIII+88 bls.
Bók þessi er sýnishorn af hinni
nýju útlegging biblíunnar, sem Biblíu-
félagið hefir ráðist í að efna til.
Um hina íslenzku þýðing Gamla
Testamentisíns, er nú höfum vér, far-
ast herra biskupinum orð á þá leið í
formála fyrir bókinni, að hún beri
»þess glögg merki, þá er hún er ná-
kvæmlega athuguð, að hún er hvergi
nærri svo frumleg, sem vera ber: að
hún er miklu fremur samin og löguð
eftir ýmsum þýðingum á þýzku, latínu
og dönsku, heldur en eftir sjálfum
frumtextanum, sem fæstir af þýðend-
unum hafa verið færir um að hagnýta
sér til nokkurrar hlítar«.