Ísafold - 30.09.1899, Page 1

A'emur út vmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
V/a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
dtgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXVI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 30. sept. 1899.
65. blað.
Forngripasafn opiðmvd.og ld. kl.ll—12
Landsbankinn «pinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við kl. 11—2
annar gæzlustjóri 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl 12—2 og einni stundu lengnr (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Yesta væntanl. á morgun. Hólar fara þrd.
3. n. m. Norðan-og vestanpóstur fara laugar-
dag 7. okt.
*jr^x".jrjv"xiv"xív"viv‘xiv,‘xiv".viv"x.iv"xiv'viv"viv"xjv’
Nýir kaupendur
að næsta árgangi
„ísaíoldar“,
1900,
fá, auk annara hlunninda,
ókeypis
síðasta ársfjórðung þ.á.
október—desember,
ef þeir borga fyrirfram.
Nýir kaupendur skil-
vísir fá
ókeypis skáldsöguna
W1
dxu .jQijyp. Æk
þegar hún verður fullprentuð.
Vendetta verður 30—40 arkir að
Btærð. Hún er ein af þeím nútíðar-
Bögum, sem alþýða manna hefir mest
sózt eftir, hvervetna þar sem hún
hefir verið gefin út. í Vesturheimi
t. d. seldust af henni
200,000 eintök
á örstuttum tíma.
Bókafregn.
Andvari. Tímarit hins ísl. Þjóðvinafé-
lags; 24. ár.
Hann er töluvert þynnri í roðinu
nú en hann hefir átt vanda til, þriðj-
ungi minni en hann var í fyrra, til
dæmis að taka, rúmar 10 arkir nú,
en rúmar 15 arkir þá.
Dr. Björn M. Ólsen rektor ritar um
Berg Tliorberg landshöfðingja mikið
hlýlega grein. Hann leitast þar við,
meðal annars, að gera grein fyrir því,
er þeim bar á milli, konungkjörna og
þjóðkjörna flokkinum, í hinni fyrri
stjórnarskrárbaráttu vorri, og kemst
að þeirri niðurstöðu, að svo framar-
lega sem menn sóu satndóma um það,
að alþingi hafi farið hyggilega að ráði
sínu 1873, þá hljóti »menn einnig að
játa, að brigslyrði þau, sem menn áð-
ur báru á »hina konungkjörnu«, hafi
verið ómæt og ástæðulaus«.
Dr. |>orv. Thoroddsen lýkur í þess-
um árg. Andvara skýrslunum um ferb-
ir sínar, er hann byrjaði 1881; hefir
nú yfirfarið land alt, bygðir og ó-
bygðir.
þá er vFiskirannsóknir 1898, skýrsla
til landshöfðíngja«, eftir Bjarna Sæ-
mundsson. jpað eru fiskiveiðarnar á
Austurlandi, sem höf. gerir að umtals-
efni í þetta sinn. Meðal annars talar
hann þar allrækilega um gufuskipaút-
gerðina eystra. Niðurstaðan sú, að
efamál sé, hvort útgerð með því fyr-
irkomulagi verði til þess að hrinda
fiskiveiðum vorum í æskilegt horf,
jafnvel þótt þær breytingar komist á,
sem höf. telur sjálfsagðar og óhjá-
kvæmilegar. |>að er til seglskipaút-
gerðarinnar að hann setur von sfna.
Deilur um forntungurnar eftir fræg-
an vísindamann enskan, Alex. Bain,
er fjórða ritgjörðin, og hefir Jón Ól-
afsson þýtt hana.
Nokkuð einkennileg og ekki með
öllu ófróðleg eru tildrögin að því, að
sú ritgjörð var prentuð í Andvara,
enda hafa og spunnist orðahnippingar
út af því. Sannleikurinn er þessi:
pýðandinn sendi Tímarits-nefnd
Bókmentafélagsins ritgjörðina, og í
nefndinni varð ágreiningur um hana.
Tveir nefndarmenn, Dr. Björn M. Ól-
sen, forseti félagsins og Hannes rit-
stjóri |>orstein88on, vildu hafna henni.
prír vildu taka hana: Steingr. Thor-
steinsson yfirkennari, Kristján Jóns-
son yfirdómari og Einar Hjörleifsson.
Með því að mótspyrna forsetans var
óvenjulega ákveðin, ætluðu þessir
þrír að hafa vaðið fyrir neðan sig, og
í því skyni að girða fyrir öll undan-
brögð kröfðust þeir þess að ritgjörðin
væri borin upp til atkvæða í nefnd-
inni með tveimur öðrum ritgjörðum,
sem allir voru sammála um að taka,
létu á þann hátt í ljós þann vilja sinn,
að eitt skyldi yfir þær allar ganga —
annaðhvort skyldi engin þeirra fara
inn í Tímaritið eða þær allar. Forseti
varð við þeirri áskorun; ritgjörðirnar
voru bornar upp til atkvæða á þenn-
an hátt og með þessum skilningi
meira hluta nefndarinnar. En svo
láðist meira hlutanum að krefjast þess
að bókað væri, hvernig þessari at-
kvæðagreiðslu hefði verið háttað; eng-
um mun hafa komið til hugar, aðfor-
seti mundi sækja svo fast að útiloka
ritgjörðina, að hann beitti neinum
undanbrögðum, eftir að vilji meira
hlutans hafði komið jafn-skýrt fram.
En sú varð nú samt raunin á. Einn
nefndarmaðurinn úr meira hlutanum
átti erindi burt úr bænum og á með-
an hann var fjarstaddur lét forseti
lúka prentun Tímaritsins og hefta það,
án þess að láta ritgjörðina birtast þar.
Jafn-fast hefir víst aldrei nokkurt
Bókmentafélags-mál verið sótt eins og
það, að bægja þessari ritgjörð frá
Tímaritinu. Og frá sjónarmiði for-
setans er það skiljanlegt, mannsins,
sem einn heldur nú uppi vörn fyrir
forntungna-áþjáninni í lærða skólan-
um. Honum þótti vænt um liðveizl-
una frá Eiríki meistara Magnússyni,
því »nota flest í nauðum skal«. Meist-
arinn gefur mjög afdráttarlaust í skyn
í Tímarits-ritgjörð sinni, þeirri er
minst var á í Isafold nýlega, að eng-
ir nema norskir bændur og íslenzkir
aular séu forntungna-áþjáninni and-
stæðir. |>að hefði því komið sér illa,
ef sannast hefði í sama Tímarits-heft-
inu, »að Gladstone hefir reynt að af-
nema grísku og latínu sem skilyrði
fyrir stúdents-prófi við Dýflinnar-há-
skóla, að Lundúna-háskóli veitir (og
hefir frá byrjun veitt) aðgang að
students-prófi án þessa skilyrðis og
að baráttu gegn klassisku málunum
hefir verið haldið uppi staðfastlega um
langan aldur af merkum mönnum*.
Alt þetta sannar ritgjörð Bains, eins
og þýðandinn bendir á í ofurlitlum
formála. Og auk þess er forntungna-
hjátrúin tætt þar sundur með ljósum
rökum.
Að Iíkindum þykir mörgum síðasta
ritgjörðin skemtilegust, Verzlunarfrelsi,
verndartollar o. fl. eftir Jón Ölafsson.
Hún er stíluð gegn þeirri skoðun, sem
nokkuð hefir bólað á á síðari tímum,
að þörf sé að fara að vernda hérlendar
vörur með tollum. Eitgjörðin er fjör-
ugt samin og einkar Ijós.
Kristilegi
stúdentafundurinn,
norræni, í Noregi.
Hinn fimti kristilegi fundur stúdenta á
NorSurlöndum, sem áður hefir verið
getið hér íblaðinu, var, eins og til stóð,
haldinn dagana 12.—20. ágústmánaðar í
einhverju lang-fallegasta hóraðinu í öll-
um Noregi, Raumsdalnum framanverð-
um við botninn á Raumsdalsfirði. Fund
þennan sóttu alls 415 stúdentar, yngri
og eldri, og þar á meðal 62 kvenstú-
dentar. Sem eðlilegt er, voru Norðmenn
fjölmennastir á fundinum, eða alls 124,
þá Svíar 119, Danir 110, Finnar 62 og
1 Isléndingur (síra Jón Helgason presta-
skólakennari); auk þess voru þar 3
Ameríkumenn og 1 Þjóðverji. Hór um
bil helmingur allra þeirra, er fundinn
sóttu, voru guðfræðingar, en meðal hinna
voru læknisfræðingar lang-fjölmennastir.
Yfir höfuð að tala virðist hiu kristilega
stúdentahreyfiug nú á dögum telja flesta
áhangendur meðal læknisfræðinganna
(þegar guðfræðingarnir eru undanskild-
ir) og er það harla eftirtektavert og
gleðilegt tímanna teikn. Finnar hafa
ekki sótt stúdentafundi þessa, svo telj-
andi só," fyr en nú, og þegar þess er
gætt, að þessi hreyfiug er svo til ný-
lega komin til Finnlands, má þetta
heita góð byrjun.
Fundarmenn voru helmingi fleiri nú
en á næsta sams konar fundi á undan,
og var hann þó fjölsóttari en þeir fund-
ir, sem áður höfðu verið haldnir. Lang-
flest var og nú, tiltölulega við fundar-
manna-fjöldann, af stúdent.um, sem ekki
hafa lagt stund á guðfræði.
Samkomustaðurinn var heræfingavöll-
ur einn í framanverðum Raumsdal, er
Setnesmoen heitir, og bjuggu fundar-
menn í hermannabúðum þar á vellinum,
alt að því 20 í hverri búð. Tjald eitt,
feikna-stórt, var reist á vellinum milli
búðanna og mötuðust fundarmenn þar
allir í sameiningu. En í sóknarkirkju
einni þar skamt frá voru fundir
haldnir.
Alls stóð fundurinn yfir í 8 daga og
voru að jafnaði haldnir þrír reglulegir
fundir á hverjum degi, en auk þess
ýmsir aukafundir og sérfundir sérstakra
fólaga. Bæði kvelds og morguns var
haldin stutt bænagjörð eða bænasam-
koma, ýmist í tjaldinu eða kirkjunni.
Af málum þeím, er á dagskrá voru
á fundinum, skal hér getið hinna helztu
og lýsa þau um leið stefnu fundarins í
aðal-atriðunum: 1. Kristindómur og si'ð-
ferðileg menning; 2. Kristniboð og
þjóðmenning; 3. Kristindómur og breyti-
þróunarkenningin; 4. Afturverkandi á-
hrif kristniboðsstarfseminnar í heiðnum
löndum; 5. Nauðsyn afturhvarfsins; 6.
Þýðing kristilegrar trúarvissu; 7. Trúar-
legur eldmóður; 8. Kristilegt líferni —
í hverju það er fólgið; 9. Guðsdýrkun
í anda og sannleika; 10. Kristniboðs-
starfssemi nútímans (heiðingjakristniboð,
Gyðingakristniboð). Öll voru mál þessi
hafin með rækilegum fyrirlestrum, sum
þeirra fleiri en einum, og spunnust út
af þeim flestum hinar fjörugustu ura-
ræður. Meðal þeirra, er ræður fluttu á
fundinum, þótti einna mest koma til
hinna dönsku ræðumanna, enda virtust
þeir yfirleitt mælskari menn en bæði
Norðmenn og Svíar, þótt auðvitað hefðu
báðir marga góða menn í sínum hóp.
Sérstaklega urðu mjög snarpar umræð-
ur út af fyrirlestri þeim, er cand. Geis-
mar (danskur) flutti um kristindóm og
breytiþróunarkenninguna. En þótt bæði
þá og oftar kæmu mjög svo frábrugðn-
ar skoðauir í ljós, var allur andinn í
umræðum þessum hinn frjálslyndasti og
var jafnan barist með stillingu og kurt-
eisi hinni mestu, eins og bræðrum sæm-
ir og öðru eins málefni og því, er hér
var jafnan aðalatriðið. Tvívegis hlýddu
fundarmenn á sunnudagsguðsþjónustu
og prédikuðu þeir Fr. Petersen háskóla-
kennari í Kristjaníu við hina fyrri og
Gustav Jensen prestur í Kristjaníu við
hina síðari, en báðir þessir menn eru
taldir í fremstu röð allra kennimanna á
Norðurlöndum á yfirstandandi tíð. Á
eftir síðari guðsþjónustunni voru c. 340
af fundarmönnum til altaris í samein-
ingu.
Síðasta fundardaginn skýrði Kr. Mart.
Eckhoff, prestur í Kristjaníu og hús-
faðir á »stúdentaheimilinu« þar í bæn-
um, en aðalforgöngumaður hinna kristi-
legu fundarhalda meðal stúdenta, frá
þróun hinnar kristilegu hreyfingar og
framtíðarhorfum. Gat hann þess, að
kand. Stub hefði verið sendur til íslands
til þess að draga ísl. stúdenta inn í
hreyfingu þessa og skoraði þar næst á
síra Jón Helgason að halda því starfi
áfram, svo að næsti fundur gæti fengið
að sjá framan í að minsta kosti 3—4
ísl. stúdenta. Því næst skýrði síra Jón
Helgason frá skóla- og stúdentalífi á
Islándi, jafnframt því sem hann rakti
stuttlega sögu hinna íslenzku æðri skóla
alt niður til vorra tíma, og sýndi að
lokum fram á, liversu hinn mikli ferða-
kostnaður og umfram alt það, að ísl.
stúdentar yrðu að sumrinu til að vinná
fyrir sér, til þess að geta stundað nám
að vetrinum, gerði flestum íslenzkum
stúdentum því sem næst ókleift að sækja
þessi kristilegu stúdentafundarhöld,
hversu fegnir sem þeir vildu það. Þá
stóð upp aftur Eckhoff prestur og
taldi það auðvitað fullgilda afsökun í
sjálfu sór, en bætti því við, að þá hvíldi
líka sú skylda á öllum stúdentum Norð-
urlanda, er teldu sig hlynta hinni kristi-