Ísafold - 17.02.1900, Qupperneq 1

Kemiir út ýmist einu sinni afta
tvis\ . i viku. Yerit árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 l/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema bomin sé til
útgefauda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Aus'turstrœti 8.
XXVII. árg.
Reykjavík, laugardaífinn 17. febr. 1900.
9. blað.
I O. O. P. 813281 II
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12 — 1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12-2 og einni stnndn lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud.
og fiistud. kl. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þríðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning í Hafnarstræti 16
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Póstar fara: vestur 23 þ. m., norður og
austur 24.
X+Xt x+x. ,xf x, ,xtx. .xfx xf x, xfx.. xf x. ,xf X, xfx.xfx. xf >, xtx
*x|x',xíx"xix"xíx 'xix"xix"x;x"xix"xix',x|^"7i,x "x|x‘
Saiuifærinirarleysið.
»Um pólitík talar engitm maður hér
og hugsar víst ekki heldur«.
Sjálfsagt hafa greindir menn og at-
hugulir tekið eftir því, hve oft þessi
ummæli standa í fréttapistlum í blöð-
nnum, eða þá önnur alveg sama efnis.
f>ó vita flestir minst um það, hve oft
þau koma fyrir í bréfum, sem rit-
stjórunum eru skrifuð, án þess að þau
komi á prent.
Óneitanlega er það kynlegt, hve al
gjörlega skiftir í tvö horn með frá-
sagnirnar um stjórnmála áhugann í
sveitunum. Stundum eru fréttirnar á
þá leið, sem allur þorri manna standi
á öndinni af umhyggju fyrir þvi, er
sé blýföst og rótgróin sannfæring
þeirra. Og svo rétt á eftir er botn-
inn dottinn úr öllu saman. f>á ber
öllum sögnum saman um, að enginn
minnist einu orði á þessi blýföstu
sannfæringar-atriði.
Og vitanlega á þögnin og hugsun-
arleysið sér stað að öllum jafnaði.
Ahugastundirnar eru eins og graseyj-
ar í eyðimörk.
Mundi ekki mega af þessu ráða, að
það se einmitt sannfceringuna, sem
vantar?
Sá, sem þetta ritar, átti tal við all-
marga bændur um stjórnarskrármálið á
síðastliðnu sumri. Og sízt ber því að
neita, að nokkurir þeirra töluðu um
málið af verulegri þekkingu og um-
hugsun, eins og greindum og góðum
íslendingum sómdi — höfðu gert sér
verulega grein fyrir þeirri röksemda
viðleitni, Bem komið hafði fram í mál-
inu, og gert sér far um að meta af-
leiðinguna af hverju því spori, sem
stigið væri.
En hjá öðrum — 0g það alt of
mörgum — bar næstum þvf ótrúlega
mikið á ákefð, sem við alls ekkert vit
eða þekkingu hafði að styðjast.
Eitt dæmi er dágott sýnishorn.
Hreppstjóri nokkur, valinkunnur
myndarmaður, af merkum ættum,
var spurður, hvort hann liti ekki svo
á, sem hentugast væri, að öllu íhug-
uðu, að taka nú tilboði stjórnarinnar
í 8tjórnarskrármálinu.
»Eg veit ekki», sagði hreppstjórinn
einstaklega sakleysislega. »Eg hefi
ekki kynt mér neitt stjórnmál; eg
hefi ekkert vit á þeim. En eg er á
móti Valtý«!
Hann hafði enga hugmynd um, að
nokkurt stjórnartilboð hefði komið;
því síður, í hverju það væri fólgið.
Eli hann var »á móti Valtý«!
Vitanlega gat hann enga grein fyrir
því gert, hvað Yaltýr hefði þá fyrir
sér gert, né í hverjum efnum hann
væri bonum andstæður, né hvort
hann væri það í öllum efnum eða
sumum. Hann var bara »á móti
Valtý«!
Og hreppstjórinn gekk ötullega
fram í því, að fá sveitunga sína til að
styðja þessa »sannfæringu« hans á
þingmálafundinum.
Hvxn getur verið fullhörð á skorp-
unni, »sannfæringin« sú. En ekki er
að kynja, þótt yfir henni dofni, þegar
frá líður, fram á haustið kemur og
hitinn er rokinn burt.
Ekki voru allir þeir bændur, er
voru »á móti Valtý«, og áttu tal við
þann, er þetta ritar, jafn-sakleysis-
legir eins og þessi hreppstjóri. En
það er eiður sær, að nokkur þeirra
gæti svarað þeirri spurningu, hvert
gagn þeir ætluðu þjóðinni að hafa af
nokkurri stjórnarbót, hvernig sem
hún væri og hvað vel og afdráttar-
laust sem hún væri úti látin. Né
heldur gátu þeir neina grein fyrir
því gert, hvernig stjórnarbótinni ætti
að vera háttað, til þess að þeir gætu
á hana fallist. Og ekki vildu þeir
heldur við það kannast, að það stjórn-
arfar, sem vér eigum við að búa, væri
happasælt eða jafnvel viðunandi fyrir
land og lýð.
Alt var ein auðn, að því er til-
stjórnmála-sannfæringarinnar kom hjá
þessurn mönnum.
Hægðarleikur er að rekja sögu
þeirrar auðna-.
Mennirnir hafa áður, flestir, haft
blinda,- með öllu órökstudda trú á
stjórnarbót þeirri, sem fólgin hefði
verið í hinni «endurskoðuðu stjórnar-
skrá« alþingis, sem stjórnin hefir
synjað staðfestingar. |>essi trú hefir
staðið óhögguð, meðan engin veruleg
mótspyrna var gegn þeirri stefnu í
stjórnarmálinu. En þegar farið var að
láta í ljósi efa og jafnvel afdráttar-
lau3ar mótbárur gegn því, að sú
stefna yrði affarasæl, þá fór sú trú
þeirra að veikjast, unz hún var með
öllu dauð.
Og svo hefir ekkert komið í staðinn.
Mennirnir hafa ekki haft til að bera
þann myndarskap, það andlega þrek,
sem til þess þarf, að kynna sér mál-
ið samvizkusamlega, komast að ákveð-
inni niðurstöðu, mynda sér rökstudda
sannfæring. Og þar sem blinda trú-
in, sem þeir áður höfðu, hefir reynst
ónýt, þá geta þeir ekki lagt út í að
trúa neinu öðru.
Auðvitað er.aðsumpartfinna þeir það,
sumpart trúa þeir því, að stjórnar-
farið, sem vér eigum við að búa, sé
öfugt og illa sé við það unandi. En
þeir hafa aldrei kynt sér að neinurn
muu, í hverju gallarnir séu fólgnir.
f>ess vegna ei? svo auðvelt að vekja
hjá þeim tortrygni gegn sérhverjum
breytingum, sem fram á er farið, fyr-
ir þá, sem einhverra hluta vegna er
um það ant, að halda öllu í sama
horfinu. Og svo kemst allur þeirra
stjórnmálahugur í auðn, verður að
flagi.
Og því er ver og miður — þetta á
ekki við stjórnarskrármálið eitt.
Hart kann það að þykja, en satt
er það samt, að með raunalega mik-
inn hluta af þjóð vorri er nákvæm-
lega eins ástatt í flestum eða öllum
efnum eins og í stjórnarskrármálinu.
Trúin á svo margt og svo margt í
andlegum og veraldlegum efnum hefir
veikst eða lognast út af með öllu.
Og þjóðina brestur táp til þess að
taka fyrir hugsanir sínar af nýju, og
afla sér nýrrar sannfæringar og nýrr-
ar trúar. Hana brestur með öðrum
orðum tápið, sem til þess þarf, að læra
að elska þær hugsjónir, er
geti hrundið henni áfram svo um
muni, og haldið henni til fulls upp-
réttri og ókúgaðri í andstreyminu.
því að þe8S verða menn vel að
gæta — sem að óllura jafnaði virðist
dyljast 088 Islendingum — að hver
maður þarf á tápi að halda, siðferðis-
legu þreki, til þess að afla sér nokk-
urrar sannfæringar, nokkurrar trxiar,
og læra að unna nokkurri hugsjón.
Ekkert þrek þarf til þess, að láta
blása sig út með vonzku allra snöggv-
ast, né heldur til þess að láta telja
sér trú um, að gott sé að fylgja ein-
hverju máli fram svona dag og dag.
En hitt er framar öllu öðru vilja-at-
riði, að afla sér rökstuddrar, endingar-
góðrar sannfæringar, vekja og efla í
brjósti sínu kærleikann til hugsjón-
anna — hverjar sem þær eru.
Og þetta þrek, þennan vilja má
glæða og styðja hjá þjóðunum.
En það má líka níða hann úr
þeim.
Einmitt þetta er verið að gera hér
á Islandi. |>að er verið að níða tápið,
viljaun, úr þjóðinni, með því að láta
fróðleikshraflið skipa öndvegissætið í
öllum vorum kenslumálum, allri ment-
un þjóðarinnar, en ganga að mestu
leyti með fyrirlitningu fram hjá hin-
um siðferðislegu öflum, sem eru ó-
hjákvæmileg skilyrði fyrir verulegum
þjóðarþroska.
Sannarlega á hún betri meðferð
skilið, þessi litla þjóð, sem staðið hefir
af sór svo miklar hörmungar og sýn:
hefir frá upphafi vega Binna og fram á
þennan dag, að hún hefir miklar
gáfur til að bera. Sannarlega á hún
það skílið, að framfaraþrá hennar sé,
á þessari framfaraöld, svalað með
straumum lifandi vatns, en ekki með
þeirri óhreinu veitu, sem nú er svo
raunalega mikið að henni haldið.
Holdsveikraspítalinn
i Laugarnesi
Árskýrsla 1899
eftir
héraðslækni Guðm. Björnsson,
er hann, sem
er fulltrúi Oddfelloiv-reglunnar í stjórn
spítalans, hefir sent 10. þ. m. yfirmanni
reglunnar í Danmörku, dr. Petrus Beyer.
Svo sem þegar hefir verið frá skýrt,
var spítalinn tekinn til notkunar 1.
október 1898. Fyrstu 2 sjúklingarn-
ir komu 10. s. mán. í lok mánað-
arins var spítalinn alskipaður — 58
sjúklingum. Síðar á árinu kom 1
sjúklingur.
Árið 1899 komu 22 sjúklingar. Til
síðustu ársloka hefir þá spítalinn
veitt 81 8júkling viðtöku. Að meðal-
talihafa verið 59.6 sjúklingar íspftalan-
um dag hvern árið 1899. Hinn 31.
desbr. 1899 voru þeir 62.
Eftirfarandi skrá sýnir aðsóknina frá
hverri sýslu fyrir sig.
Sýsla.
Tala
Sjúkl. liolisv.
komu A Ar. samt. vi<i
Skaftafells .... 1898-99 1 Arsl. 1896. 5
Vestmannaeyja . . í 2
Bangárvalla.... 7 20
Arnes 11 22
Kjósar- og Gullbringu 15 16
Eeykjavfk . . . . 7 7
Borgarfjarðar . . . 5 14
Mýra 0 3
Snæf.n og Hnappad. 9 17
Dala 1 4
Barðastrandar . . 7 10
ísafjarðar . . . . 3 6
Stranda 1 0
Húnavatns . . . . 1 6
Skagafjarðar . . . 1 6
Eyafjarðar . . . . 7 28
þingeyjar . . . . 3 12
Norðurmúla . . . 0 1
Suðurmúla . . . . 1 2
Samt. 81 181
f>að má furðu gegna, að einmitt úr
þeim sýslum, þar sem mest kveður
að holdsveikinni, skuli tiltölulega fáir
sjúklingar hafa komið. Úr Eyjafjarð-
arsýslu hafa þannig ekki komið nema
7 sjúklingar af 28 — fleiri umsóknir
bafa ekki komið úr þeirri sýslu. Ó-
kunuugt er, hvernig á þessu stendur.
Með öllu er áreiðanlegt, að engri
sýslu hefir verið ívilnað öðrum fremur.
Sjúklinga, sem langt eiga að, er
ekki unt að flytja hingað nema sjó-
veg að sumarlagi. Sérstakt farrými,
miðþilja, hefir verið búið út handa
þeirn á strandbátunum. |>að er vand-
lega sótthreinsað að ferðinni lokinni.
Sjúklingar úr Eeykjavík og nærsveit-
unum eru látnir bíða þess, að rýmist
til að vetrinum.
Naumast er þess til getandi, að
holdsveikum mönnum hafi fækkað
hér á landi sfðan 1896. Samkvæmt
holdsveikislögunum frá 4. febr. 1898
eiga héraðslæknarnir að senda skýrsl-
ur um tölu holdsveikra á ári hverju,
í fyrsta sinn við ársbyrjun 1900. f>ess-
ar skýrslur eru enn ókomnar.
í Eeykjavík voru 7 holdsveikir
menn árið 1896. Sjö fóru á spítal-
ann 1898—99. Nú eru hér sjö sjúk-