Ísafold - 04.04.1900, Side 2

70
f>að er einmitt fyrir þann frjálslega
mentunaranda, sem í blaðinu ríkir, að
það sætir hörðum ummælum úr ann-
ari átt.
Hér er sem sé farið að bóla á krist-
indómshreyfing, sem er »innri missí-
óninni« allskyld. Ósagt skal látið,
hvort veruleg brögð eru að henni enn;
hitt leynir sér ekki, að hún er farin
að gera vart við sig. Málgagn hennar
er »Fríkirkjan«, og »Frækorn« taka, af
vanefnum miklum, í sama strenginn.
Hún er andstæð skemtunum, sem
annars verður ekki annað um sagt en
að sóu siðsamlegar og virðulegar,
svo sem sjónleikum og samsöngvum.
Hún er andstæð þeirri grein bókment-
anna, sem langmest áhrif hefir haft á
alþýðu manna á síðari hluta þessarar
aldar, skáldsögunum. Hún er afdrátt-
arlaust fjandsamleg vísindalegri rann-
sókn ritningarinnar, svo að úr þeirri
átt hafa menn jafnvel ekki skirst við
að bera útgef. »V. L.« »vantrú« á
brýn fyrir það eitt, að hann hefir í
blaði sínu frætt íslendinga um þær
skoðanir, sem ríkja nú meðal krist-
mna vísindamanna við flesta eða alla
háskóla mótmælenda í menningarlönd-
um veraldarinnar.
Ekki kemur oss til hugar að draga
í efa kristilega einlægni og alvöru
þessara manna. Vitaskuld hafa sést
eftir þá ummæli, sem oss, sannast að
segja, furðar á að þeir skuli hafa
samvizku til að halda að mönnum,
eins og þar sem þeir hafa gefið í skyn,
að prestar hór á landi ættu við óhæfi-
leg sældarkjör að búa, þar sem þó
sannleikurinn því miður er sá, að
margir þeirra verða að sæta þeim ve-
sældarkjörum, að engin von er til
þess að embættisstarf þeirra sé öflug-
lega rekið. En slík ummæli teljum
vér eingöngu sprottin af hugsunarleysi
og ógætni.
£n þó að þeim gangi ekki nema
gott tii, þessum mönnum, er sníða vilja
kristindómi Islendinga svona þröngan
Stakk, þá getum vér ekki bundist þess
að láta í ljósi þá ætlun vora, að það
væri illa farið, ef mikil brögð yrðu að
skoðunum þeirra hér á landi.
f>jóð vor má sannarlega ekki við
því að fá óbeit á mentuninni, né held-
ur á því, er aukið geti gleði hennar og
ánægju á saklausan hátt. þ>ví að af
hvorugu hefir hún of mikið.
Og kristindómur hennar má ekki
heldur við því. Hann er ekki of öfl-
ugur samt, þó að hann sé ekki ein-
angraður frá menta- og ánægjulöngun-
um þjóðarinnar. Hann á ekki of
marga vini fyrir því, þó að hann geri
ekki þau öfl að fjöndum sínum!
Vestinannaeyum 15. marz.
I janúar var mestur lfiti 11. 8,5°, minstur
aðfaranótt 9. -j- 7,3°; úrkoma 189 millí-
metrar. I febrúar var mestur hiti 23. 5,3°,
minstur aðfaranótt 6. — 9,8°, úrkoma 29,5
millimetrar. Allan febrúar var mesta veð-
urbliða, oftast norðanátt með hreinviðri og
hægu frosti, brimlausum eða brimlitlum sjó,
yfir höfuð ómunatið um þann tima árs.
Um 270 manns hefir nú sótt hingað til
sjóróðra af meginlandi, og er það i lang-
flesta lagi um langan tima. 27 skip stærri
og smærri ganga hér nú á vertíðinni; þar
af eru 11 landskip. — Afli er rýr enn sem
komið er. Hæstur hlutur liðugt hundrað,
þar af 2/s þorskur. I gær sáust fyrstu
síldartorfur undir Sandi, og vonast menn
því fastlega eftir, að fiskurinn komi bráð-
lega á eftir.
Kranksamt hefir hér verið i meira lagi,
síðan landmenn komu út; bálsbólga og
lungnabólga hefir stungið sér niður, en
mest hefir kveðið að fremur illkynjaðri nið-
urgangsveiki, sem þjáð hefir margan mann.
Smáþættir um kaupmenn
I 41. tölublaði FjallkonunDar þ. á. má
í grein með fyrirsögninni: »smáþa.ttir
um kaupmenn, eftir Jón Jónsson«, lesa
þessa ósmekklegu klausu, ásamt ýmsu
öðru af líku tægi:
»Einn kapítuh í hinni blóðrituðu
•sögu selstöðuverzlunarinnar bér á
•landi hljóðar um sífeldan skort á
•nauðsynjavörum. f>að hefir verið
•venja þeasara alútlendu kaupmanna
»frá elztu tímum og fram á þenna
»dag, að hafa jafnan til birgðir af skað-
•semdarvörum, sem peir haýa álitið að
ogœtu orðið pjóðinni til tjóns og bölv-
mnar (auðkent af mér: Ó. F. D.), en
»varast að flytja til landsins nema sem
»minst af nauðsynjavörum. f>essar
»Dauðsynjavörur, sem tíðum bafa verið
»af lökustu tegund eða skemdar, hafa
»þeir svo fært upp í geypiverð að haust-
»inu, en þrátt fyrir það hafa þær venju-
»lega verið á þrotum fynr miðjan vet-
»ur, og ekki fáanlegar þriðjung ársins,
»þó nógar birgðir hafi verið af brenni-
»víni og tóbaki alt árið«.
Svo mörg og fögur(!) eru þessi orð
og mörg fleiri, er eg hirði ekki um að
taka upp. Eg veit eigi, hver þessi
Jón Jónsson er, sem treystir sér til að
kveða upp opinberlega þvílíkan dóm
yfir heilli stétt manna, semallsog alls
eigi mun hafa verið né vera óheiðar-
legri en aðrar stéttir. En eg veit það
með vissu, að góðum og sanngjörnum
mönnum á landinu mun ekki virðast
svo, sem hann hafi með því unnið sér
til sóma, né heldur blað það, er dóm-
inn flytur. f>ví skal eigi Deitað, að til
hafi verið og til séu enn þeir kaupmenn,
er svipað verzlunarlag hafi og það, er
höfundurinn lýsir; en eg vil fullyrða,
að þeir finnist þá engu síður á meðal
hinna alinnlendu kaupmanna en á
meðal hinna alútlendu. f>að hefði ver-
ið þarft verk og heiðarlegt af höfund-
inum, að benda með rökum á þessa
kaupmenn; en það er ósæmilegt, að
ausa þvílíkum hrakyrðum yfir heila
stétt og láta alla eiga óskilið mál,
jafnvel þótt í henni kunDÍ að finnast
einstaklingar, sem verðskuldi þau að
meiru eða minnu leyti. f>annig væri
eflaust hægt að taka fyrir sérhverja
stétt í landinu og svívír^a hana með
því, að kveða upp yfir henni sem stétt
þann dóm, sem nokkrir einstaklingar
ef til vill hefðu verðakuldað. En slíka
aðferð við hafa eigi aðrir en þeir, sem
virða sóma sinn vettugi, og er sama
hvort þeir fara með satt mál eða ó-
satt, og allir heiðvirðir menn fordæma
hana að maklegleikum. Eg ætla t. d.
eigi, að nokkurum heiðvirðum manni
mundi þykja það sómasamlegt, ef kom-
ist væri svo að orði um bændastétt
vora: »f>að hefir frá elztu tímum og
fram á þennan dag verið venjabænda
hér á landi, að taka til láns hjá kaup-
mönnum nauðsynjar sínar mót fögrum
loforðum um borgun á réttum tíma,
en færa þeim svo á gjalddaga illa verk-
aðar vörur upp í part af skuld sinni,
eða svíkja þá alveg um borgun«. Og
þó ætla eg, að þessum orðum mætti
finna jafngóðan stað, eins og höfund-
urinn getur fundið dómi sínum um
hina útlendu kaupmenn, ef jafnlítið
væri hirt um að segja sannleika,
eins og hann gerir.
Eg ætla mér eigi að eiga meiri orða-
stað við þenDan Jón Jónsson. f>að er
hvorki nýstárlegt né undarlegt, þótt
einhver uppskafningur, hvort sem hann
heitir Jón eða öðru nafni, verði til
þess að kasta saur á hina útlendu
kaupmenn; slíkt lætur ætíð vel í eyr-
um margra manna. Og vér eigum nú
orðið nóg af mönnum, sem ekkert ær-
legt verk nenna að vinna, eða eru al-
ófærir til þess, en reyna í þess stað
að koma sér inn undir hjá lakara
hlutanum af þjóðinni með því að níða
í ræðum og ritum embættismenn, kaup-
menn og aðra þá menn, sem þessi
hluli þjóðarinnar hefir ímugust á.
Slíkir menn eru varla svara verðir,
og rita og tala oft eins mikið af van-
þekkingu, eins og af Hlgirni, en oftast
af hvorutveggja.
Hitt furðar mig, að nokkurt blað
skuli taka annau eins óhroða og þetta
athugasemdalaust og þar með sama
sem undirskrifa það. f>að er þó kunn-
ugra en frá þurfi að segja, að allur
þorri hinna útlendu kaupmanna hefir
aldrei gert sig sekan í því athæfi,
sem grein þessi ber þeim á brýn, eða
að minsta kosti eigi nú um mjög lang-
an tíma. f>eir hafa flestir birgt verzl-
anir sínar vel að nauðsynjavörum og
þeim óskemdum, en tíðast flutt minna
af tóbaki og brennivíni en viðskifta-
menn þeirra hefðu óskað eftir. Sömu-
leiðis er það kunnugra en frá þurfi
að segja, að það eru einmitt hinir út-
lendu kaupmenn, sem hvað eftir ann-
að hafa bjargað fénaði landsmanna
með kornbirgðum sínum, þá er hann
hefir komist í voða, oft sökum óskyn-
samlegs ásetnings. Eg skal til nefna
það, sem mér er sérstaklega kunnugt,
nokkurar verzlanir á Norður- og Aust-
urlandi, t. d. Gudmanns og Hoépfners
verzlanir á Akureyri, Orum & Wulffs
verzlanir á Húsavík, Vopnafirði og
Berufirði, og Tbostrups og Johansens
verzlanir á Seyðisfirði. Eigendur þess-
ara verzlana eru alútlendir menn; en
þó mun engum góðum dreng, er til
þekkir, detta í hug að segja annað
en að ummæli greinarinnar séu
bein ósannindi, er til þeirra kem-
ur. Eg efast og eigi um, að eins sé
annarsstaðar á landinu, þar sem eg
þekki til.
Vopnafirði 17. desbr. 1899.
Ó. F. DavIðsson.
Skagafirði 6. marz.
Tíðin góð frá byrjun þessa árs. Nú háa
tið einlægar stillur; snjólítið hér i bygð-
arlagi, snjóineira til dala og i útkjálkura
sýslunnar. — 'Enginn nafnkendnr dáið. —
Bráðapestin á sauðfé befur litið drepið í
vetur. Útlit fyrir nægar heybirgðir; skepnu-
höld yfirleitt góð.
N Þingeyjars- (Núpasv.) 10. marz.
Tiðin hefir verið mjög góð hér í sveit-
um fram að þessum tima og nú meira en
hálfan mánuð hefir verið bjartviðri bæði
nótt og dag; aldrei komið föl á jörð.
Heilsufar einnig gott. f>að kemur sér
vel, því ekki er læknir nær en á Húsavík
eða Vopnafirði. f>að er ilt, þegar bráða
sjúkdóma ber að höndum. En við erum
vanir við að vera olnbogabörn með svo
margt hérna norðurskautsbúarnir.
Litið hugsað um landsins gagn og nauð-
synjar norður hér. f>ó hefir nú hingað
borist þingmálafundarboð frá sýslumanni
okkar og tveim mönnum öðjium á Húsavík
— þar á fundurinn að standa á morgun
— Bjarna nokkrum Bjarnasyni kaupfélags-
assistent og Benedikt Sveinssyni veitinga-
húsþjÓDÍ þar. Ekki munu margir lireyfa
sig á fund þennan hér úr norðursýslunni.
Þeir gera það sjálfsagt í suðursýslunni.
Isafold hefir flutt réttast allra blaða frá-
sagnir um viðureign manna i Presthólasökn
við »málaferlaprófastinn«. Vera hans hér
þau 14—15 ár, sem liðin eru síðan hann
kom hingað, hefir haft líkar afleiðingar og
koma Hallgerðar i Fljótshlíð. Munurinn
er sá, að nú er hætt að vegast með vopn-
um; höfð í þess stað svipusköft og hundar
skotnir með hyssum á skömmu færi. Yarla
mundi Skarphéðni hafa fundist mikið til
um það.
Nú rignir óðum yfir oss hér meiðyrða-
dómunum úr landsyfirrétti Þar mun pró-
fastur þykjast eiga fögrum sigri að hrósa.
Birni á Arnarstöðum, bláfátækum manni, lét
hann hirta þegar dóm hans. Sýslumaður
hafði sagt áður hæði honum og öðrum, að
greiða mætti sektir og málskostnað til sín.
Það gerir B. og fekk kvittun fyrir. En er
dómsfresturinn var liðinn, sendir prófastur
þegar til hreppstjóra og heimtar að hann
taki málskostnaðinn lögtaki hjá B., án þess
að hafa leyfi sýslumanns fyrir þvi. Hrepp-
stjóri neitar, nema sýslumannsleyfi komi
til og sendir prófasti um leið eftirrit af
kvittun sýslumanns. Ekki lét prófastur sér
það lynda, heldur sendij enn til hreppstjóra
í sömu erindum sem fyr, en fær enn sama
svar. — Lengra er ekki sögunni komið.
Haltærið á Indlandi.
|>aðan eru voðasögur, sem af því
fara um þessar mundir. Enda Bret-
um óhægt um vik að reisa þar rönd
við; eiga nóg að vinna annarsstaðar.
Uppskera hefir brugðist á Indlandi
á landflæmi, sem er 12 sinnum á við
alt Island, en fólkstalan 75 milj. Af
þeim 75 milj. hafa 4 milj. fengið
vinnu við ýms mannvirki, sem gerð
eru á ríkissjóðs kostnað til þess að
líkna hinum allra-bágstöddustu.
J>etta er í Bombay og miðfylkjum
landsins. Er mælt að aldrei hafi orð-
ið slík brögð að uppskerubresti þar
sem í þetta sinn, og er þá langt til
jafnað. |>ví stórhallæri eru alltíð á
Indlandi. Segja svo landshagsskýrsl-
ur þaðan, enskar, að veturinn 1865—
66 oafi hallæri gengið þar yfir 47 milj.
manna, 1868—69 yfir 44 milj., og 58
milj. árin 1876—78, en 65 milj. 1896
—97.
þ>að eru megn þurrviðri, sem hallær-
um þessum valda; af þeim stafarupp-
skerubresturinn. Sáðlandið er 225
milj. ekrur, en ekki nema örlítið af
því, eða 30 milj. ekrur alls, sem við
verður bjargað í þurkum m9ð áveitu
úr skurðum, brunnum, tjórnum og
ám. Hitt skrælnar alt, þegar rigning-
ar bregðast. Aðalrigningatíminn er
að sumrinu, frá því í júnímánuði fram
í október; þá er hafátt, staðvindur,
sem kallaður er uppskeru-monsún.
Hann brást þar gersamlega í miklum
landsálfum bæði 1896 og 1897. Ann-
ar rigningatími styttri miklu er nokkr-
ar vikur á tímabilinu frá því í nóvem-
ber og fram í janúar. En það er ekki
nema sumstaðar, helzt á suðurströnd
landsins og norðan til. Aðra tíma
árs kemur þar enginn dropi úr lofti.
Fyrir 20 árum, 1880, skipaði stjórn-
in hallærisnefnd. Hún kom sér sam-
an um ýmsar ráðstafanir, er gera
skyldi, hvenær sem hallæri væri í að-
sigi. það er þá helzt, að útvega
þeim vinnu, er til þess eru færir, en
miðla .hinum fjárstyrk, einkum börn-
um og gamalmennum. En slíkur
styrkur getur aldrei orðið nema eins
og dropi í hafið, og sízt er jafnmikil
brögð eru að hallærinu sem nú.
Uppskerutjónið var 1896 — 97 metið
fullar 2000 milj. kr. f>að er viðlíka
mikið og allar ríkistekjur Breta eitt
ár. |>á var varið 350 milj. í hallæris-
styrk. Frjálsum samskotum er og
safnað, þegar við verður komið. f>au
urðu 30 milj. kr. í næsta hallærinu á
undan. Nú eiga Bretar í annað horn
að líta, þar sem er hernaðurinn á
hendum Búum; enda hefir nú ekki
hafst saman nema hálf milj. kr. á
jafnlöngum tíma sem 2 miljónir söfn-
uðust veturinn 1866—97.
f>að þykir gott í hallærissveitunum
á Indlandi, ef hægt er að veita hinum
bjargþrota lýð ofurlitla næring einu
sinni á dag. f>að er að eina til þess
að þeir hjara. Jpeir geta ekkert hand-
arverk gert; hafa engan þrótt til þess,
með svo naumu manneldi. Komi svo
drepsótt, svarti dauði eða því um líkt,
þá hrynur þetta fólk óðara niður sem
hráviði. f>að stenst ekki slíkri sótt
hálfan snúníng, fremur en barn efld-
um jötni. — f>etta er haft eftir blöðum
og tímaritum á Indlandi.
Annars ganga voðalegar sögur af
hag þarlendrar alþýðu á Indlandi,
jafnvel þótt ekki gangi þar hallæri,