Ísafold - 25.04.1900, Síða 1

ISAFOLD.
Reykjavík miðvikudaginn 25. apríl 1900.
Kemnr ut ýmist einn sinni eða
tvisv. i vikn. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis ö kr. eða
l1/8 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram)
XXVII. árg.
I. O O. F. 82548'/».■__________________
Forngripasafnið opið mvd. og id. 11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl u_2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Ókeypis lækning á spítalanum á þriðjud.
og föstud. kl. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning í Hafnarstræti 16
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
xtx xtx„xtx,ixí>,xfx,.xfx,,xtx,.xtx„xtx,,x|x,_xt>, xfx,
75r;v"9ix'xiv' 'xJfK '*i> 'v;v"viv''^iv xix *ix' '^i> "?iv'V;x‘
Varnarlaust land.
Sjálfsagt verður landsyfirréttardóm-
urinn um mök við botnverpinga, er
ekki hafa sýnt heilbrigðisskírteini, sá
er frá er skýrt í þessu blaði ísafoldar,
lesinn af mikilli athygli, ekki sízt þar
sem hann er upp kveðinn einmitt nú,
þegar mönnum er svo ríkt í huga á-
stand landsins frá sjónarmiði sóttvarn-
ar og sýkingarhættu.
Hlutaðeigandi yfirvald hefirúrskurð-
að málshöfðun gegn hinum ákærðu
fyrir brot gegn sóttvarnarlögunum. Hn
tveir dómstólar hafa nú sýknað þá
með öllu. Og litil líkindi eru til þess,
að því máli verði lengra haldið.
|>að er sóttvarnartilskipun frá 1805,
sem ein nær til alþýðu manna hér á
landi, að því er til sóttvarna kemur.
Lögin frá 17. des. 1875 og 24. okt.
1879 skipa aðallega fyrir um, hvernig
skipstjórar skulí haga sér og hverjar
ráðstafanir ráðgjafi Islands og
landshöfðingi skuli gera, þegar sýk-
ingarhætta frá útlöndum sé á ferð-
um. En tilskipunin frá 8. febr. 1805
leggur og hégningu við að fara út í
grunað skip.
Nokkur vafi virðist hafa á því leikið
meðal lögfræðinga, hvort þessi tilskip-
un gildi í raun og veru hér á landi;
að minsta kosti hafa verið töluverðar
misfellur á birting hennar. En hvað
sem um það kann að mega segja, líta
dómstólarnir svo á, sem ekki komi til
nokkurra mála að beita henni, nema
bann hafi verið gefið ut gegn sam-
göngum við skip og birt rækilega, og
það bann sé bygt á vitneskju um
pestkynjaða sjúkdóma, er gangi í þeim
löndum, sem skipin eru frá.
Hugsanlegt er, að stöðugt megi beita
þessari tilskipun á þennan hátt. því
að sóttir ganga alt af i útlöndum.
En hvað sem um það er, er sann-
arlega ástæða til þess að krefjast þess
af landsstjórninni, að hún athugi mál-
ið að hún íhugi, hvort lög þau,
sem til eru, séu haganleg, eða hvort
unt sé að verja landið með því að
beita þeim, og beiti þeim þ^ með
auglýsingum, ef hún telur það hent-
uga aðferð. En að hún leggi að öðr-
um kosti fyrir þingið ný sóttvarnarlög,
sem gagn er að.
|>ví að, eins og bent hefir verið á
áður, liggur landið nú opið og varnar-
laust að kalla má fyrir útlendum sótt-
um. Og það er þeim mun óhyggi-
legra, sem reynslan sýnir, að sóttir,
sem annarsstaðar eru tiltölulega mein-
lausar, verða hér á landi þrásinnis að
voðalegustu manndrápspest.
Engin von er til annars en að sótt-
varnarlöggjöfin verði í meira lagi kák-
kend, ef stjórnin lætur undirbúniug
slíkra mála hlutlausan. þingið á
sannarlega of annríkt þann stutta
tíma, sem því er ætlaður, til þess að
búist verði við, að það eitt gangi frá
jafnvandasömum málum svo vel, sem
þörf er á.
Enda varð og sú raunin á á síðasta
þingi, er það vildi girða fyrir sýking-
arhættuna, sem af botnverpingum
stafar, að steypt var saman við það
öðru atriði, sem er því með öllu ó-
skylt, verzlunarmökunum við botnverp-
inga. Og af því stafar það að líkind-
um, hve örðugt stjórninni hefir gengið
að átta sig á því máli, ekki flóknara
en það þó virðist.
því að hvað mikill stuggur, sem
stjórninni kann að standa af því, að
banna verzlunarmök við botnverpinga
utan löggiltra hafna, annaðhvort af
umönnun fyrir atvinnu landsmanna
eða af ótta við Englendinga, þá er
þess þó sízt til getandi, að hún sé ó-
fáanleg til að veita liðsinni sitt til
þess að sporna við því, að botnverp-
ingar og aðrir útlendingar flytji pest-
kynjaðar sóttir inn í landið.
Og vitanlegá stendur oss það á
miklu meiru en verzlunarmökin,
hverjum augum sem meUn vilja á þau
líta, — hvort sem menn vilja heldur
hlynna að þeim eða spyrna á móti
þeim.
Framfarir mannfélagsins.
Ágrip af »Social Evo!ution«
eftir
Ben. Kidd.
II.
Tvent er það, sem einkum einkenn-
ir manninn, þegar hann er borinn
saman við aðrar lifandi verur á jörð-
unni: skynsemin og hæfileikinn til fé-
lagsmyndunar og félagsstarfsemi.
það er eingöngu með félagsskap við
aðra menn, að maðurinn getur náð
æðstum þroska. Af því Ieiðir, að
þroski hans sem einstaklings er ekki
jafn-mikilvægur eins og þroski hans
sem félagsveru. Auðvitað er mest
vert fyrir hann sjálfan um einstak-
lings-hagsmuni hans; en að hinu leyt-
inu verður ekki hjá því komist, að
þeir hagsmunir lúti í lægra haldi fyr-
ir hagsmunum félagsheildarinnar.
Nú er vafaatriðið þetta, hvernig á
því stendur, að maðurinn skuli hafa
fengist til að leggja einstaklings-hags-
muni sína í sölurnar. Hvernig stend-
ur á því, að skynsemin skuli ekki
hafa verið því til fyrirstöðu?
Hvar sem á lífið er litið, hafafram-
farirnar verið bundnar skilyrðum, sem
andstæð eru velgengni mikils hluta af
einstaklingum' hverrar tegundar. En
hefðu nú þessir einstaklingar getað
hugsað nokkuð og mátt nokkuru ráða,
þá hefði þeim hlotið að þykja ólíkt
meira vert um sína eigin velgengni en
um velgengni kynsins eða nokkurar
framfarir þess, sem voru sjálfum þeim
til meins. Ef þeir hefðu verið skyn-
semi gæddir, hefði mátt búast við þvi,
að þeir hefðu beitt henni til að spyrna
móti framförum, sem ekki gátu orðið
þeim að meinfangalausu,
Svo kemur að lokum til sögunnar lif-
andi vera, sem hefir skynsemi til að í-
huga þetta. þessi vera er maðurinn.
Hann er bundinn sömu framfaraskil-
yrðum sem aðrar lifandi verur — þeim,
að þeir, sem vanmáttugri eru og ó-
vænlegri til frambúðar fyrir kynið, líði
undir lok, að auka kyn sitt fram yfir
það, sem haganlegt er um stundarsak-
ir, og að heyja stöðugan kappleik við
aðra menn með öllum þeim örðug-
leikum, þjáningum og ósigri, sem
þeim kappleik er samfara fyrir fjölda
manna. Framfarir með mönnum eru
jafnvel bundnar því skilyrði, að kapp-
leikur þeirra verði snarpari og örðug-
ari en með öðrum lifandi verum, ein-
mitt fyrir þá sök, að maðurinn getur
ekki náð verulegum þroska nema í fé-
lagsskap við aðra menn.
Hvernig getur nú á því staðið, að
maðurinn, skynsemi gædd vera, skuli
hafa gefið sig undir jafn-óaðgengileg
kjör, skuli hafa verið fáanlegur til að
leggja stöðugt heill einstaklingsins í
sölurnar fyrir framfarir, sem hann
hafði ekki sjálfur neinn hag af?
Sé skynsemin ein tekin til
greina, hefir mjög mikill hluti mann-
kynsins aldrei haft neina ástæðu til
þess að vilja una við þessi framfara-
skilyrði, og hefir það ekki enn.
Meðan hermenskan var undirstaða
mannfélagsskipunarinnar, komu upp
öflugar höfðingjastéttir, sem drotnuðu
yfir þeim, er settir voru skör lægra,
með harðri hendi, sýndu þeim fyrir-
litning og beittn við þá kúgun. Nú
segja menn, að þetta hafi ekki verið
annað en eðlileg rás viðburðanna, því
að ef mannflokkarnir hefðu ekki bund-
ið slíkan félagsskap með sér, þáhefðu
þeir orðið að rýma sess fyrir öðrum
öflugri keppinautum. En þetta er
ekkert svar. því að mönnum, sem
þjakaðir voru og þrælkaðir, hlaut að
liggja í léttlu rúmi, hvað ókomni tím-
inn mundi bera í skauti sér, í saman-
burði við áþjánina, sem þeir urðu við
að búa á yfirstandandi tíma.
Og lítum vér á mannfélagið, eins
og því er nú farið, verður hið sama
uppi á teningnum, þó að kynlegt kunni
að virðast í fyrstu. Enn er kjörum
mikils hluta mannanna svo farið, að
þeir hafa enga skynsamlega á-
stæðu til þess að vilja sæta þessum
framfaraskilyrðum mannkynsins. því
að skynsemin ein út af fyrir sig get-
ur ekki tekið annað til greina en yfir-
standamji tímann; hún ein getur ekki
viðurkent aðra skyldu en þá að færa
sér hann sem bezt f nyt. Hún ein
getur ekki sætt sig við þennan sífelda
kappleik, sem hefir það í för með sér,
að fáeinir menn eiga frjálsa og góða
daga' og að fjöldi manna bíður lægra
hlut og verður að strita og þjást.
Einmitt þessu e r líka haldið fram
af rithöfundum jafnaðarmanna í öllum
Uppsögn (skrifleg) bundin viíl
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
23. blað.
löndum. Og andstæðingar þeirra hafa
aldrei fært sönnur á, að í því efni hafi
þeir ekki rétt að mæla. Hitt hafa
vísindamenn sannað, að sú mannfé-
lagsskipan, sem fyrir jafnaðarmönnum
vakir, mundi ekki fá þrifist til fram-
búðar, og að hver þjóð, sem aðhyltist
hana, mundi að lokum tortímast. En
slík röksemdafærsla er ekki áhrifamik-
il. Mennirnir hafa aldrei látið og
munu aldrei láta á sig fá skoðanir
vísindamanna eða annara vitringa um,
hverjar afleiðingar mundu verða á ó-
komnum öldum af þeim gjörðum þeirra,
sem þeir hyggjast hafa hag af sjálfir.
»Hve margir verkmenn nú á dögum«,
segir rithöfundur einn, »mundu afsala
sér 200 pundum um árið í því skyni
að fá vinnulauniu hækkuð um l°/> á
þrjú þúsund árum? Sannleikurinn er
sá, að vér berum ekki umhyggju fyrir
þremur öldum. Neitar nokkur sérum
eina reku af kolum í því skyni, að
kolanámurnar geti enzt einum manns-
aldri lengur?« það gerir enginn mað-
ur. Vér ætlum ókomna tímanum að
sjá um sig.
Höf. gerir ráð fyrir þeirri mótbáru,
að ekki sé að marka kenningar jafn-
aðarmanna fyrir þá sök, að þeir geri
alt of mikið úr eymd þeirra, sem lak-
ar eiga aðstöðu f mannfélaginu. En
hann sýnir og sannar, að vísinda-
menn, sem bæði eru jafnaðarmönnum
mjög andvígir og fjarri því að láta
tilfinningarnar einar stjórua orðum
sínum, eru jafnaðarmönnum alveg
samdóma um það, að kjör mikils hluta
mannfélagsins séu svo ill, að engin
skynsamleg ástæða sé til þess að vilja
una við þau. Meðal annars kemst
prófessor Huxley að orði á þá leið í
einu riti sínu, að sé ekki nokkur von
um verulegar umbætur á þeim kjör-
um, er meiri hluti mannkynsins
á við að búa, þá mundi hann fagna
þeirri halastjörnu, er kæmi og sópaði
jörðunni burt af braut sinni. »Hvaða
gagn er að því fyrir þennan Próme-
þevs, manninn«, segir Huxley, »að
hann hefir stolið eldinum af himni, og
að andar jarðarinnar og loftsins hlýða
honum, fyrst gammur örbirgðarinnar
slítur innýfli hans sundur látlaust og
heldur honum föstum við klett ógæf-
unnar?«
Enprófessor Huxley og skoðanabræð-
ur hans gera sér ekki von um miklar
umbætur á kjörum smælingjanna.
Hann sér engin veruleg ráð gegn eymd-
inni og genguPað því vísu, að hún hljóti
að fara vaxandi. Og það er ekki ógætinn
æsingamaður, sem ritar á þessa leið,
heldur einn af helztu vísindamönnum
Englands, maður, sem fremur flestum
eða öllum samtíðarmönnum sínum
hefir lagt stund á að líta á hlutina
frá sjónarmiði skynseminnar að eins.
þá eru skýrslur þær, er Booth, yfir-
foringi Hjálpræðishersins, og aðstoðar-
menn hans hafa safnað viðvíkjandi
kjörum manna í Lundúnum. þær
skýrslur hafa sannað, betur en nokk-
uð, sem áður hefir verið ritað, hve
afarmikill hluti Lundúnamanna tiUölu-
lega á við stöðuga örbirgð að búa —
nál. 31°/o eða nærri því þriðjungur alls
borgarlýðsins. I þeim flokki eru þeir
ekki taldir, sem »hafa stöðuga atvinnu
og sæmilegt kaup«. Jpráttfyrir þau af-