Ísafold - 30.06.1900, Page 2

166
Um Vestmanneyinga sagður enginn
vafi, að þeir geri sér sóma og þinginu
og landinu gagn að sama skapi með
því að endurkjósa dr. Valtý Guð-
mundsson. þar mun og enginn bjóða
sig annar, að mælt er.
Árnésingar haía orðið fyrir því ó-
happi, að báðir þeirra þingmenn hafa
snúist í móti þeirri stefnu í stjórnar-
skrármálinu, sem þeir aðhyllast al-
ment, auk þess sem annar þeirra er
mótdrægur tveim öðrum aðalframfara-
málum þjóðarinnar og þeirra áhuga-
málum. |>eir hljóta því að skifta um
þingmenn. Og er það þá mikil hepni,
að þeir eiga nú loks kost á til þing-
farar manni, er þeir hafa lengi fegnir
viljað raunar láta taka að sér sér-
hvert trúnaðarstarf fyrir sig í almenn-
ings-þarfir. það er síra Ma'jnús Helga-
son á Torfastöðum, og á hann fyllilega
viðlíka vitnisburð skilið sem nafni
hans og náfrændi á Gilshakka.
|>á er hinn þingmaðurinn fyrir það
kjördæmi. f>ar munu stjórnarbótar-
vinir og framfaramenn hafa alment
augastað á Sigurði búfræðing Sigurðs-
syni frá Langbolti. Hann er bænda-
Stéttar-maður, þar upprunninn, en hef-
ir aflað sér þeim mun meiri fíóðleiks
en alment gjörist í þeirra atvinnugrein,
að Lands-búnaðarfélagið hefir kjöríð
hann í hina nýstofnuðu ráðanauts-
sýslan hjá sér. Mikinn áhuga hefir
hann og sýnt á landsmálum og góða
greind og þekkingu.
Umsjón með yegamálum.
Um fátt mun mönnum tíðræddara
sem stendur, að minsta kosti sum-
staðar á landinu, en um agnúa þá, er
séu á vegagjörðarmálum vorum, sér-
staklega á meðferð þess mikla fjár,
er til vegabóta er veitt af landsfé.
Tilefnið til þess umtals nú er vitan-
lega öðru fremur málshöfðunin gegn
einum vegabótaverkstjóra landssjóðs,
sem nýlega hefir verið dæmdur sekur
af undirrétti fyrir eina af yfirsjónum
þeim, er hann var sakaður um. En
annars verður ekki sagt, að óánægjan
með fyrirkomulag og rekstur vega-
bótamálanna sé með öllu ný bóla.
Yfirskoðunarmenn landsreikningsins
gerðu á síðasta ári þá athugasemd við
ávísun vegabótafjárins úr jarðabókar-
sjóði, að hún hafi »farið þannig fram,
að það má heita ókleift með öllu að
finna samræmi milli sundurliðunar
vegakos tnaðarins í j arðabókarsj óðsreikn-
ingnum og í landsreikningnum, og þó
er það alveg nauðsynlegt og að okkar
skilningi vel framkvæmanlegt, að jarð-
abókarsjóðsreikningurinn beri með sér
og sé sarnhljóða landsreikningnum í
því, til hvers hverri útborgaðrí upp-
hæð hafi verið varið, en það yrðimeð
því, að ávísanir landshöfðingja upp á
féð væru ávalt glögt og rétt orðaðar í
þessu tilliti. Við höfum áður í lands-
reikninga-athugasemdum okkar tek-
ið þetta sama fram, en þó er eigi
sízt ástæða til þess nú við þennan
reikningx.
Af svari landshöfðingja má ráða,
að hann hefir talið þessa athugasemd
eða aðfinslu á rökum bygða.
í þingræðum komu og fram í fyrra
nokkuð alvarlegar athugasemdir við-
víkjandi þessu máli. Meðal annars
þótti það ísjárvert, að allmikið fé
væri fengið í hendur einstökum mönn-
um, sem naumast hefðu næga þekk-
ingu, surnir hverjir, til þess að gera
góð reikningsskil, enda væru þau ó-
glögg hjá þeim og ilt að átta sig á
þeim. Verkstjórar sýni ekki næg rök
fyrir því, að féð gangi í raun og veru
alt til þess, sem ætlað er.
þá var og kvartað undan því, að
kostnaðurinn við vegabótarvinnu mundi
vera óþarflega hár. Verkstjórar legðu
til alla hestana og fengju fyrir þá 70
—80 kr. um sumarið, sem væri of há
leiga, þar sem góða vagnhesta mætti
fá keypta fyrir um 80 kr. Stundum
fengju og verkstjórar hesta ieigða hjá
bændum, en það kæmi hvergi fram,
hvort leigan, sem tilfærð væri ílands-
reikningnum, væri hin sama og leigan,
er bændur fengju.
Agnúar þóttu og á ráðningu verka-
manna; oft veldust til vegabótavinn-
unnar slæpingar og flækingar, sem
enga vinnu mundu fá hjá bændum,
og í þjónustu landstjórnarinnar fengju
þeir hærra kaup en bændur annars
gæfu sínum nýtustu mönnum. All-
mikilsverð árétting þessarar hliðar á
málinu kemur og fram í dómi þeím
sem áður er um getið, þar sem dóm-
arinn kemst svo að orði:
»J>að hefir tíðkast all-mikið, eftir því
sem upplýst er, að ýmsir menn hafa
ráðið verkamenn til ákærða, ekki að
eins vinnumenn sína, heldur og aðra,
sem þeir hafa tekið einungis til þess
að koma þeim í vinnuna; hafa menn
þessir tekið til sín vegavinnulaunin,
en goldið verkamanninum umsamið
kaup, og hirt sjálfir mismuninn. Á-
kærða var kunnugt um, að slíkar
mannaráðningar áttu sér stað, enda
áleit hann þacr leyfilegar, ef verka-
mönnum væri eigi greidd hærri dag-
laun en ætla mætti að þeir ynnu fyr-
ir, og hugði jafnvel, að sér væri sjálf-
um heimilt að ráða verkamenn á
þennan hátt fyrir sinn eigin reikning«.
Athugasemdum þeim, sem fram
komu f þessu máli á þingbekkjunum,
og hér hefir verið frá skýrt, var alls
engu svarað af landsstjórnarinnar hálfu,
svo vér munum. Enda virtist óg gengið
aðþvívísu, að með því fyrirkomulagi,
sem nú ætti sér stað, mundi landstjórn-
inni um megn að hafa nægilegt eftirlit
með þessum málum.
Sjálfsagt er því líka svo farið. J>ví
fer mjög fjarri, að ástæða sé til að
ætla annað en að landsstjórnin vilji
forða landssjóði frá því, að nokkur
eyrir sé ranglega af honum hafður.
En sannleikurinn virðist vera sá, að
fyrirkomulagið er miðað við það, er
fjárveitingar til vegabótar voru marg-
falt minni en þær eru nú orðnar. Áin
þarf vitanlega víðari farveg, þegar
vatnsmegnið í henni hefir sjöfaldast
eða tífaldast. Vegabæturnar þurfa að
sjálfsögðu víðtækari umsjón og eftir-
litið verður örðugra, þegar farið er að
veita til þeirra 80—90 þúsundir á
ári, en meðan menn létu sér nægja
svo sem 10 þúsundir, eins og átti sér
stað fyrir tiltölulega fáum árum.
Að hinu leytinu liggur í augum uppi,
að svo búið má ekki standa. Engin
von er til þess, að þjóðin uni því að
hún sé féflett árlega og það í þeim
efnum, sem hún getur sjálf þreifað á.
Margir þeir, sem ekki láta sér skilj-
ast, að stjórn vor sé neitt vítaverð
fyrir það að baka oss tjón, sem num-
ið getur og numið hefir hundruðum
þúsunda, taka sér það að sjálfsögðu
nærri, ef sumarleiga, sem landssjóður
greiðir eftir eina bikkju, er eitthvað
of há, eða ef iandsmenn hafa lands-
sjóð á einhvern annau hátt aðféþúfu.
Og síður en ekki er það ámælisvert,
að þeir gera sér rellu út af því tjóni,
sem þeir láta sér skiljast, þó að hins
væri jafnframt óskandi, að skilningur
þeirra á landsmálum væri víðtækari.
Vandinn er þá þessi, hvernig við
lekanum verður séð. Flestir virðast
ganga að því vísu, sem vér höfum
heyrt á málið minnast, að ekki sé til
þess ætlandi af landshöfðingja, aðhann
geti haft svo nákvæma umsjón með
þessum málum, sem þörf er á.
Miklu eðlilegra virðist og fyrir ýmsra
hluta sakir, að setja slíka umsjón í
samband við störf landsverkfræðings-
ins. Ekkert verulegt virðist því til
fyrirstöðu, að haldið sé opinni skrif-
stofu hans hér, þó að hann sé sjálfur
í ferðalögum. Sá eða þeir, sem þar
yrðu skipaðir, ættu þá, undir yfirstjórn
hans, að gera tillögur um vegabætur,
að því leyti, sem þær eru á lands-
stjórnarinnar valdi, og hafa umsjón
með mannaráðningum, hesta- og á-
haldaútvegunum og fjárgreiðslum öll-
um. Sjálfsagt væri, að hafa verk-
stjórana að ýmsu leyti í ráðum með.
En á þennan hátt ætti að vera unt
að tryggja landsjóð gegn flestum eða
öllum þeim misfellum, sem hingað til
hefir verið kvartað undan. Að svo
rniklu leyti, sem skrifstofa þessi gæti
ekki til náð, fjarlægðar vegna, mundi
hún leita samvinnu hjá þeim yfir-
völdum, sem hentugast væri við að eiga,
líkt og póstmeistari gerir.
Auðvitað mundi þessi breyting ekki
verða kostnaðarlaus. En öll líkindi
eru til þess, að landssjóður hafi þeg-
ar orðið fyrir miklu meiri halla en
sem kostnaðaraukanum nemur, fyrir
illa meðferð á vegabótafénu og of
lítið eftirlit. Vel getur og verið, að
ráða megi bót á misfellunum á ein-
hvern annan hátt en hér er á íninst.
En hætt er við, að það verði aldrei
gert til hlítar nema með einhverjum
kostnaðarauka.
Amtsráðsfundur
í
• suðuramtinu.
Hann var haldinn hér í bænum
dagana 25.—27. þ. m. og fjöldi mála
ræddur og afgreiddur. Hér að eins
getið hins helzta.
Eftir skýrslum sýslumanna hafði
fremur lítið borið á fjárkláða umliðið
ár, en þó nokkuð sumstaðar, t. d.
fundist 162 kindur alls með kláða í
Mýrasýslu og 49 í Hörðudalshreppi í
Dalasýslu og fáeínar annarsstaðar
hingað og þangað. Slælega fylgt sum-
staðar fyrirskipunum um baðanir og
jafnvel mótþrói gert vart við sig í
Mýrasýslu hingað og þangað; skipað
að höfða rannsókn út af því. Hins
vegar tekið fram sérstaklega um f>órð
hreppstjóra á Hálsi í Kjós, að hann
hafi sýnt venjulega röggsemi í því að
halda sínum hreppsbúum til að baða.
Amtsráðið ályktaði, að fyrirskipa
skyldi almennar skoðanir í haust, er
fé kæmi af fjalli, og lækningar þá við-
hafðar og aðskilnaður á sjúku fé og
heilbrigðu eftir þörfum; í þeim hrepp-
um, þar sem kláði fyndist, skyldi
baða alt fé eða viðhafa tóbakssósuí-
burð.
Dýralæknir hafði bólusett í haust
við bráðapest 750 fjár, með góðum á-
rangri. Enn fremur hafði hann skýrt
svo frá, að flestir þeir, er hann hafði
kent að bólusetja haustið 1898, hefðu
fengið hjá sérbóluefni, og margarþús-
undir kinda verið bólusettar.
Samþykt var 2000 króna lántöku-
heimild fyrir Borgarfjarðarsýslu til
vegagerðar um Leirársveit. Sömuleið-
is 300 kr. lántökuleyfi til 5 ára handa
sýslunefnd Gullbringu- og Kjósarsýslu
til vegagerðar frá Hafnarfirði áleiðis
að Görðum. Enn fremur samþykt, að
sama sýslunefnd mætti ganga í sjálfs-
skuldarábyrgð hreppsnefnd Bessastaða-
hrepps til handa fyrir greiðslu kaup-
verðsins á 2/3 pörtum úr jörðinni Skóg-
tjörn, en hreppsnefndin gæfi aftur
sýslunefndinni 1. veðrétt í jörðinni
fyrir andvirðinu, 1800 kr.
Út af áskorun frá sýslunefnd Árnes-
sýsluum, að amtsráðið heimti tillögur
allra sýslunefnda í amtinu um reglur
fyrir rekstrum á sauðfé og semji síð-
an reglugjörð um þaö efni fyrir aít
amtið, lýsti amtsráðið yfir því, aðþað
hvorki hefði heimild til að setja regl-
ur um það efni né heldur væri auðið
að setja hagfeld og framkvæmanleg
fyrirmæli þar að lútandi nema með
lagaboði. J>á synjaði og amtsráðið
vegna lagaheimildarleysis staðfestingar
á reglugerð um eftirlit með sauðfjár-
rekstrum yfir Yestur-Skaftafellssýslu,
er sýslunefndin þar hafði samið á
fundi í vetur.
Amtsráðið lagði með málaleitun frá
sýslunefnd Árnesinga um, að vegurinn
frá Svínahrauni niður að Lækjarbotn-
um yrði sem fyrst varðaður og sömu-
leiðis að Mosfellsheiðarvegur yrði all-
ur varðaður milli bygða.
Sama sýslunefnd vildi og fá gert við
verstu torfærur yfir Grindaskörð. En
amtsráðinu þótti vanta kostnaðaráætl-
un og beiðni um tiltekinn fjárstyrk.
Guðna þorbergssyni, sæluhúsverði á
Kolviðarhóli, veittur 150 kr. styrkur.
Samþykt var, að sýsluvegurinn i
Landmannahreppi og Holtahreppi
skyldi liggja eftirleiðis frá Gömlu-
Lækjarbotnum fyrir austan Holtsmúla
og Köldukinn suður Maiteinstungu-
snasir hjá Bjálmholti og þaðan beina
leið á þjóðveginn vestanvert við Mold-
artungu; en að gamli sýsluvegurinn frá
Lækjarbotnum að Hjallanesi út að
Króki legðist niður.
Kvennaskólanum í Eeykjavík veitt-
ur 100 kr. styrkur úr jafnaðarsjóði.
Amt8ráðið hvarf fiá fyrirætlun um>
að lengja námstímann við Hvanneyr-
arskóla, með því að amtsráðin fyrir
norðan og austan höfðu ekki treyst-
sér til að lengja hann við búnaðar-
skólana þar.
Út af beiðni frá sýslunefnd Gull-
bringu- og Kjósarsýslu um að mega
taka alt að því 5000 kr. lán til að
fullgera jarðabætur, sem verið er að
vinna að f sýslunni og eru skilyrði
fyrir 10,000 kr. styrkveiting úr lands-
sjóði í því skyni, fól amtsráðið forseta
sínum að veita slíkt leyfi, að fengnum
nauðsynlegum frekari skýringum þar
að lútandi og með því skilyrði, að
landssjóðsstyrkurinn yrði notaður til
að borga lánið, jafnskjótt og hann
fengist.
Fram lagðar skýrslur og reikningar
viðvíkjandi búnaðarskólanum á Hvann-
eyri. Sjö höfðu verið námsveinar í
skólanum árið sem leið og 3 útskrifast.
Skýrt var sérstaklega frá jarðabóta-
störfum og húsabótum. |>á varsamin
áætlun skólans þetta fardagaár. Tekj-
ur: landssjóðsstyrkur (1901) 2500 +
gjald úr jafnaðarsjóði (1900) 840 +
leigutekjur búnaðarskólasjóðs (1900)
500 + jafnaðarsjóðstillag 3000 + úr
innstæðu Búnaðarskólasjóðsins 2020