Ísafold - 26.09.1900, Síða 2

234
Margt má ráða í út af þessum kosn-
ingum og þeim atvikum, sem þar að
liggja, og þar á meöal kom hér Ijóslega
fram það, sem reyndar var fullvel ljóst
áður, hve hróplega stórdónaleg og rang-
lát framkom »Austra« hefir verið gagn-
vart s/slumanni okkar, Jóhannesi, með
tilliti til Garðarsfélagsins, sem »Austri«
hefir haldið fram að hann styddi og
bæri fyrir brjósti sér með réttu og
röngu. Það er óhætt að fullyrða, að
hvergi hér í kjördæminu eiu sjálfstæð-
ari og óháðari menn en í Seyðis-
fjasðarkaupstað og Seyðisfjarðarhreppi
og útvegsbændur yfirleitt hér í fjörð-
unum. Hefði nú sýslumaður unnið
þeim tjón eða sjávarútveginum með
því, að draga um of taum Garðarsfje-
lagsins, ætli þeir mundu þá hafa sótt
kjörfund hér um bil með tölu og kos-
ið hann á þing, eins og þeir nú gerðu?«
Út af kosningunni í Mýrasýslu eða
réttara sagt afskiftum annars blaðs af
henni hefir sýslumaður (kjörstjórnar-
oddvjtinn þar) beðið ísafold fyrir svo-
látandi athugasemd:
»þjóðólfur« flytur 7. þ. m. lesendum
sínum þá fregn, að eg hafi lagt mig
mjög í framkróka til að afla slra
Magnúsi Andréssyni fylgis til þing-
kosningar í Mýrasýslu. þess er ekki
getið, h v a ð eg hafi aðhafst í því skyni;
eneitthvaðverður að hafa kveðið að því,
fyrst aðfarir mínar gefa blaðinu tilefni
til að leggja það til, að sýslumönnum
verði með lögum bannað — að bjóða
sig fram til þingmensku í sínu kjör-
dæmi!! — f>ótt óskandi sé, að löggjaf-
arþingið verði aldrei svo illa skipað,
að það rökstyðji nokkurt nýmæli á
þ e n n a n hátt, þá er samt ekki að
vita, hvað verða kann eftir kosning-
arnar í þessum septembermánuði; og
með því eg vil ekki vera þess vald-
andi, að farið verði að banna sýslu-
mönnum, að sækjast eftir þingmensku,
þá ætla eg að gera hér grein fyrir,
hvað það er, sem eg hefi aðhafst og
gefið hefir ritstjóra »f>jóðólfs« tækifæri
til að koma fram með sýnishorn af
viturlegum og frjálslegum tillög-
um sínum til löggjafarmála á þingi,
ef *injuria temporum« og Símon á
Selfossi skyldu koma honum inn
þangað.
Frá því er síra Magnús var ráðinn
í að bjóða sig fram og til þess er
kosið var, mintist eg á kosninguna og
þingmannaefnin við marga kjósendur,
við flesta munnlega, við fáeina bréflega.
f>að er nú fljótt frá að segja, að a 11 i r,
Bem eg átti tal við, að einum þremur
undanskildum, létu hiklaust í ljós og
án þess nokkurar fortölur kæmu til frá
minni hálfu, að þeir væru síra Magn-
úsi fylgjandi, en hinu þingmanns-
efninu ekki. Tveir menn virtust vera
nokkuð á báðum áttum, og þegar eg
fann það, lét eg þá eiga sig. Hinn
þriðji vildi hvorugt þingmannsefnið og
helzt ekkert alþingi, og með þeirri trú
fór hann frá mér. Eg hefi ekki reynt
til að útvega síra Magnúsi fylgi eins
einasta kjósanda; þess þurfti ekki, því
hann hafði nóg fylgi. Bn hitt er
það, að eg hvatti fylgismenn hans til
sækja kjörfundinn. Hitt liðið hvatti
eg ekki, þegar af þeirri ástæðu, að
óhætt var að treysta því, að þing-
mannsefnið sjálft, síra Einar Friðgeirs-
son, mundi halda því öllu til skila.
f>að er ekki ólíklegt, að það hafi ver-
ið þessum áskorunum mínum að þakka
(eða kenna, frá sjónarmiði »f>jóðólfs«),
að atkvæðamunur varð svo mikill,
sem hann varð; en þó að eg hefði við
engan kjósanda minst á kosninguna,
þá er það með öllu víst, að síra Magn-
ús hefði hlotið meiri bluta atkvæða.
Afskifti mín af kosningunni gefarit-
stjóranum tilefni til að kvarta um, að
sýslumenn vaði nokkuð mikið uppi á
síðustu tímum (líklega nær þetta þó
ekki til sýslumannanna í Snæfellsnes-
og Dalasýslum), og hann vill taka fyr-
ir það með því að fá það tvent leitt í
lög: 1. að enginn sýslumaður megi
bjóða sig fram til þingmensku í sinni
sýslu; og 2. að kosningar um land alt
skuli fara fram á einum og sama
degi (sic!). En þó að sýslumönnum
væri bannað að sækjast eftir þing-
mensku í sinni sýslu, þá væri ekki
þar með loku fyrir skotið, að þeir gætu
haft áhrif á alþingiskosningar! Nær
réttri hugsun (og jafnnærri frelaisand-
anum í »f>jóðólfi«) hefði verið að leggja
það til, að sýslumenn mættu ekki
nokkurn tíraa á undan kjörd9gi, t. d.
í eitt misseri, minnast á alþingískosn-
ingar við nokkurn mann. Jafnsnjöll
fyrri tillögunni er hin síðari; það er
náttúrlega hverjum manni ofvaxið að
skilja, hvernig það ætti að girða fyrir
afskifti sýslumanna af kosningum, þó
að kjördagur væri hinn sami um land
alt!
Blaðið segir, að 2 vestustu hreppar
sýslunnar hafi ráðið úrslitum við kosn-
inguna. f>að er ekki rétt. Úr 4 efstu
hreppunum komu 60 kjósendur, og
af þeim kusu ð9 síra Magnús, en 1
— einn — hitt þingmannsefnið. Úr
Borgarhreppi fekk síra Magnús 4 at-
kvæði, og eru þá komÍD 63 eða meira
en helmingur atkvæða, er greidd voru
á fundinum. f>ótt allir kjósendur,
sem mættu úr 2 vestustu hreppunum,
hefðu kosið síra Einar, þá hefði hann
samt borið lægra hlut.
Arnarholti 17. sept. 1900.
SlGUEÐUE þÓKÐAKSON.
f>á vill hinn nýi 2. þingmaður Isfirð-
inga, H. Hafstein sýslumaður, fá að
taka svo til máls, sem nú segír:
í heiðruðu blaði yðar, herra ritstjóri,
er út kom 22 þ. m., er svo frá skýrt
í kosningafréttum úr ísafjarðarsýslu,
að »tveir heilir hreppar hér um bil«,
Hornstrandahrepparnir, hafi verið tæld-
ir til þess að kjósa hvorki Skúla Thor-
oddsen né síra Sigurð Stefánsson, og
það með því að ljúga að þeim, að
hugmyndin með valtýskunni, er þeir
fylgja, sé að leggja á íslendinga her-
þjónustuskyldu og herskatt! f>ví er
svo bætt v>ð, að þessi kenning hafi
ráðið kosningaúr9litunum, eða að eg
mundi ekki hafa náð kosningu, ef
Hornstrendingar hefðu ekki greittmér
atkvæði þannig uppfræddir.
Af því að þér hafið ekki getið þess,
að saga þessi eigi rót sína að rekja
til hr. Skúla Thoroddsen eóa blaðs
hans, neyðist eg til að biðja yður um
rúm í blaði yðar fyrir eftirfylgjandi at-
hugasemdir, með því að einhver kynni
annars að leggja trúnað á frásögnina,
sem í öllum atriðum er röng.
f>að er þá fyrst að athuga, að því
fer mjög fjarri, að þeir Skúli og síra
Sigurður fengi engin atkvæði úr þess-
um tveim hreppum, er yður hefir þókn-
ast að nefna Hornstrandahreppana.
f>ví miður hefi eg ekki kjörbækurnar
hjá mér, svo að eg get ekki að svo
stöddu tilgreint atkvæðafjöldann með
vissu, en eg má fullyrða, að Skúli
fekk að minsta kosti 25 atkvæði frá
þeim 50—60 kjósendum, sem mættu
á kjörþingi úr þeasum hreppum, og að
síra Sigurður fekk úr Sléttuhreppi til-
tölulega mörg atkvæði, eitthvað milli
10 og 20, svo ekki sé of míkið sagt.
Ýmsir úr þessum hreppum kusu bæði
hr. Skúla Thoroddsen og mig. f>ér
sjáið því, að það nær engri átt, að al-
menningur í hreppum þessum hafi
látið tælast til að kjósa hvorki Skúla
né síra Sigurð.
Söguna um herskattinn og herþjón-
UBtuskylduna, er þér tjáið hafa verið
höfð til að blekkja menn, hefi eg al-
drei heyrt né neitt í þá átt fyr en hr.
Skúli Thoroddsen kom fram með hana
með miklum ofsa og stóryrðum í kjör-
fundarræðu sinni; eg spurði síðar
ýmsa málsmetandi menn að norðan
um það, hvort nokkuð væri hæft í
þessu, og kvaðst enginn til þess vita.
Vitanlega get eg ekki sagt um, hvað
talað kunni að hafa verið manna á
rnilli, og mér þykir sennilegt, að sá
flugufótur kunni að vera fyrir þessu,
að einhverjir, sem lesið hafa »Eimreið-
ina* hafi átt tal um þá skoðun, sem
hr. Valtýr Guðmundsson kvað hafa
látið þar í Ijósi, að heppilegt væri að
íslendingar væru settir á herskip Dana
til æfinga. En hitt þori eg að segja
með vissu, að enginn kjósandi f Isa-
fjarðarsýslu eða kaupstað hefir reynt
að telja öðrum trú um eða trúað því,
að stjórnarskrárfrumvarp það, sem
þeir Skúlí og síra Sigurður hafa fylgt
síðustu árin, og ranglega er kent við
hr. Valtý, hefði þá stefnu eða nug-
mynd, að leggja herskatt og herþjón-
ustn á þjóðina. Svo ómentaðir og
auðtrúa eru Vestfirðingar ekki. Yfir
höfuð lýsi eg því yfir, að eg veit ekki
til að neinum flekunum, rógi eða kúg-
un hafi verið beitt gagnvart kjósend-
um af hálfu þeirra manna, er mína
kosning studdu, og færi betur, að
sumir aðrir hefðu jafn hreinar hendur
í því tilliti.
þótt það skifti litlu, vil egtakaþað
fram, að það er ekki rétt hermt, að
síra Sigurður hafi haft miklu fleiri
atkvæði en eg, áður en kom að Norð-
urhreppunum. jpað mun mega sanna,
að hann hafði á engu stigi kosningar-
innar meira en 2 eða í hæsta lagi 3
atkvæði fram yfir mig. Eg fæ og ekki
skilið, að neitt vit sé í því, að Norð-
urhrepparnir hafi ráðið úrslitum kosn-
ingarinnur frernur 6n önnur bygðarlög,
er fjölmentu á fundinD, og greiddu at-
kvæði eins og þeir. I sambandi við
þetta vil eg geta þess, að þaðermjög
ranglátt að kasta nokkurri rírð áíbúa
Sléttuhrepps og Grunnavíkurhrepps fyr-
ir það, að þeir liggja að Hornströnd-
um, eins og þeir væru eins konar
Bakkabræður, sem trúandi væri til
allrar heimsku. Hið sanna er, að í
þeim sveitum eru fullkomlega eins
margir greindir, mentaðir og dugandi
menn, eins og í skuldaríki Skúla og
sóknum Sigurðar, er þeir höfðu að-
alatkvæðamagn sitt úr.
Loks skal eg geta þess, að það er
ekki rétt hermt, að »hér um bil hver
maður í kjördæmi mínu sé fylgjandi
Bumps-frumvarpinu, er þér nefnið
stjórnarbót. þvert á móti er það al-
kunuugt, að mikill meiri hluti í Vest-
ur-sýsluuni, kaupstaðnum og margir
helztu oggreindustu bændur í Norður-
sýslunni eru mótfallnir því frumvarpi
óbreyttu.
Staddur í Beykjavík, 24. sept. 1900.
H. Hafstein.
* * *
þeir verða að kljástumþað, samþing-
ismennirnir ísfirzku, þeir H. Hafstein
og Skúli Thoroddsen, hvað rétt er eða
ekki rétt í frásögninni um aðfarirnar
við kosningaundirbúninginn þar, —
frásögn Isafoldar auðvitað tekin eftir
þjóðvilj., enda eigi á öðrum skýrslum
völ að svo stöddu; nema hvað miklu
rækilegra er frá sagt í þjóðvilj., og
mörgu slept hér sögulegu, sem þar
stendur, t. d. um framkomu Horn-
strendinga á kjörfundinum, meðferðina
á þeim, eftir að þeir komu ákjörstað-
inn, o. fl. Hrerþingmannanna skarar
væntanlega eld að sinni köku og lofar
sína híru: sitt fylgi. Færi svo, að sann-
leikurinn fyndist miðreitis, mundi frá-
sögn ísafoldar um daginn sízt fjarri
réttu.
það lítið, sem frekara þarf að at-
hugagreinhins nýja2. þingmanns ísfirð-
inga, getur komið næst.
Framfarir mannfélagsins.
Ágrip af >Social Evolution<
eftir
Ben. Kidd.
XIII
(Niðurlag).
Bifjum vér nú það upp fyrir oss, er
sagt er hér á undan, dylst oss það
ekki, að nokkur merkileg, óyggjandi
söguleg sannindi verða óskiljanleg, svo
framarlega sem vér höldum fast við
þá skoðun, að félagsframfarir mann-
kynsins, framfarir, sem valda því, að
nokkurir hlutar mannkynsins. verða
öðrum hlutum þess yfirsterkari, séu
aðallega undir vitsmununum komnar.
Vór höfum séð, að menn, sem eru
einkar-færir til að dæma um það
efni, telja Forngrikki hafa verið
nútíðarþjóðunum fremri að vitsmun-
um.
Vér höfum séð, að þrátt fyrir það
vald, sem menning vestrænu þjóðanna
er að fá yfir veröldinni nú á tímum,
er það engan veginn áreiðanlegt, að
vitsmununum fari fram að sami skapi,
sem félagsþroskinn eflist, og að líkindi
séu jafnvel fyrir því, að menning
vestrænu þjóðanna hætti við að hnekkja
vitsmunaþroskanum.
Vór höfum séð, að hugmyndir
manna, eins og þær alment gerast,
um muninn á vitsmunum vorum og
vitsmunum þeirra þjóðflokka, er
skemmra hafa komist áleiðis. eru mjög
öfgakendar og að miklu leyti fjarri öll-
um sanni.
Og loks höfum vér séð, að í kapp-
leik þeim, er vestrænu þjóðirnar eiga
sjálfar hver við aðra, hefir ekki vits-
munaþroskinn ráðið úrslitunum, að
um aðra eiginleika en vitsmunina er
bersýnilega miklu' meira vert fyrir fé-
lagsheildina, og að séu þeir eiginleik-
ar af skornum skamti, getur mikill
vitsmunaþroski jafnvel veikt félags-
hæfileikana og á þann hátt orðið þjóð
þeirri, er hefir þá til að bera, til tor-
tímÍDgar.
þegar nú alls þessa er gætt, virðist
niðurstaðan hljóta að verða sú, að
framfarastraumur mannkynsins hafi
hætt að stefna að því sem aina aðal-
markmiðinu, að efla vitsmunina —
hafi beygt út af þeirri leið, þegar
meDnirnir fóru að binda félag með sér.
Frá þeim tíma hafa hagsmunir ein-
staklinganna ekki ráðið mestu; þeir
hafa orðið að lúta í lægra haldí fyrir
hagsmunum félagsheildarinnar, sem
einstaklingurinn tilheyrir stutta stund.
Vitaskuld heldur skynsemin sífelt á-
fram að eiga mikilsverðan þátt í því,
að láta heildina fá færi á að njóta
sin í kappleik lífsins. En húnerekki
lengur það atriðið, sem mest er undir
komið. Og henni hættir stöðugt við
að ríða í bág við hin víðtækari fram-
faraöfl, sem með tilstyrk trúarbragð-
anna tryggja það, að stundarhagur ein-
staklinganna lúti í lægra haldi fyrir
framtíðarhag þjóðfélagsins. Saga
mannkynsins virðist bera vitm um
það, að þessi víðtækari öfl eigi ávalt
að lokum sigri að fagna. f>ví verður
ekki neitað, að líkindi eru til þess, að
mannkynið verði æ trúræknara, því
að það eru þeir hlutar þess, sem hafa
það einkenni til að bera, er verðaöðr-
um yfirsterkari.
E» sú breytÍDg, eins og allar þess
konar breytingar, er mjög hægfara.
Hver þjóðflokkurinn eftir annan, hver
menningartegundin eftir aðra verður
að ganga sér til húðar. f>egar vits-
munaþroski einhvers hluta mannfélags-
ins fer að bera siðferðisþroskann ofur-
liði, er sá hluti sýnilega að verða ó-
nýtur og tortímingu undirorpinn.