Ísafold - 27.10.1900, Blaðsíða 2

262
hefir sú breyting á orðið, að áður
fylgdi meiri hluti þings og þjóðar
frumvarpi JBenedikts, en á 2 síðustu
þingum lét engin rödd til sín heyra,
er héldi því fram, og enn í dag veit eg
þess enga von, að því muni sigurs auð-
ið, ekki einu sinni innanlands. Af
stjórnarinnar hálfu er breytingin sú,
að áður kvað hún þvert nei við öllum
breytingum á stjórnarskránni, en nú
hefir hún tjúð sig fúsa til samkomu-
lags um nokkur atriði, sem eg álít
mikils um vert. Meðan stjórnin gaf
ekki kost á neinu samkomulagi, sá eg
enga ástæðu til að vera að miðla mál-
um, hsldur halda beint fram því, sem
vér vildum hafa og töldum oss hafa
rétt til að fá; en þegar svo stjórnin
skiftir um skáp og býðst til samn-
inga og samkomulags, þá finst mér
fásinna að hafna því boði, því að eg
veit enga aðra leið fyrir oss til að ná
bótum á stjórnarskránni en samkomu-
lagsleiðina; eða geta andmælendur
mínir bent á nokkra aðra? Meðan öll
Bund eru lokuð, ligg eg til lags við
það sundið, sem mér þykir bezt og
beinast, en komi svo lag á öðru sundi,
verð eg feginn að nota það, jafnvel
þó að það liggi ekki eins beint heim.
þeir geta kallað slíkt stefnuleysi, sem
vilja; eg tel það heilbrigða skynsemi.
Eða sýnist mönnum betur fara, að
fylgja dæmi rollunnar (í kvæði eftir
Erynjólf frá Minnanúpi), sem var að
reyna að hlaupa upp á moldarbakk-
ann, þangað til hún varð afvelta og
hrafninn át úr henni augun, en vildi
ekki renna um skarðið í bakkanum,
þar sem hitt féð fór, af því að húu
hafði byrjað á því að hlaupa á bakk-
ann? Slíkt geta þeir kallað stefnu-
festu, sem vilja; eg kalla það sauð-
þráa. Stefnufestan getur orðið of mik-
il. f>að er þjóðsaga þarna l uþpsveit-
unum um mann, sem var svo stefnu-
fastur, að hann fór yfir eldhússtrompa
á bæjum, heldur en að víkja út af
þeirtri stefnu, sem bann hefði einu
sinni tekið. Ef Árnesingar heimta
sams konar stefnufestu í stjórnmálum
af þingmanni sínum, þá er þeim ráð,
að kjósa einbvern annan en mig, því
að eg á hana ekki til í eigu minni, og
vil ekki eiga*........
Eg ætla ekkert að afsaka þessi orð.
það vita allir, hver stillingarskepna
þjóðólfur er og orðvar í garð sinna
andstæðinga; en samt held eg, að
hann hafi einhvern tíma haft alt að
því svona ljótt í munninum. En hafi
það verið einhver önnur orð en þessi,
sem ritstjórinn byggir dóm sinn á, þá
er óþarft minna vegna að hlífast við,
að hafa þau eftir. f>rátt fyrir alla
mína »furðulegu vanstillingu* á fund-
inum er eg búinn til að standa við
hvert orð, sem eg talaði þar.
Eg get ekki ímyndað mér, að rit-
stjórinn reikni mér það til vanstilling-
ar, að eg lauk máli mínu með þvf
að skora á hann sjálfan, aðkveðaupp
skýlaust, hvað hann vildi láta þingið
gjöra í stjórnarskrármálinu, og þegar
hann svo hafði lýst því yfir eftir nokk-
um vafning, að hann vildi láta hætta
við málið, leggja árar í bát um óá-
kveðinn tfma, þá undraðist eg og varð
að orði: Og þetta er maðurinn, sem
brigzlar okkur hinum um hringsnún-
ing og stefnuléysi!
Fyrst eg á annað borð tók til
máls, má það ekki minna vera en að
eg þakki Jíka ritstjóranum fyrir, hvað
ant hann lætur sér um að fræða les-
endur sína um það, hvaðan þau at-
vik voru og hvernig undir komin,
sem eg fekk á kjörfundinum. Ekki
dettur mér í hug að taka til þess, þó
að hann gefi það í skyn um leið, að
þau hafi ekki verið gefin af sannfær-
ingu, heldur fyrir »smalamensku«,
•mægðir og frændsemi*. Ritstjórinn
hefir eðlilega ekki getað hugsað sér
aðrar orsakir til þess, að þau at-
kvæðin fóru fram hjá honum. En
það þykir mér næstum því of mikil
hógværð af honum, að hann skuli
ekkert geta um, hvaðan hann hafði
sjálfur mestan atkvæðafjöldann; það
var líka svo handhægt þá um leið að
bæta við i svigum fáeinum tilhlýði-
legnm lofsorðum um kjósendur sína,
skifta t. a. m. á milli okkar svona:
Síra Magnús: Hreppamenn (ósjálf-
stæði, smalamenska, tengdir og frænd-
semi); Hannes ritstjóri: Neðri hluta
Flóamanna (engin smölun, óbifandi
sjálfstæði, brennandi sannfæring).
þetta hefði ekki farið svo illa á prenti
í þjóðólfi! Eg skil ekki annað en að
Hreppamenn hefðu orðið niðurlútir og
öfundað kjósendur ritstjórans, þegar
þeir hefðu lesið þetta. En þjóðólfur
er alt af svo frásneiddur sjálfshól-
inu!
f>að var líka eðlilegt, að ritstjórinn
tæki það fram, hversu fá atkvæði eg
fekk úr mínu prestakalli; það sýndi
svo vel, hver maður eg er, að þeir,
sem ættu að þekkja mig bezt, skyldu
ekki hafa betra traust til mín en þetta.
Ókunnugir lesendur hafa auðvitað ekki
af því að segja, hvernig árnar voru
þá yfirferðar, sem umgirða Tungurn-
ar, né að fundarstaðurinn er neðar-
lega í Flóa. En ritstjóranum var
aldrei ætlað að kenna mönnum landa-
fræði.
Ef ritstjórann skyldi langa til að
minnast einu sinni enn á sigurinn að
Selfossi, þá þætti mér vænt um, að
hann vildi um leið skýra fyrir mér
eitt atriði í frásögn sinni frá fundin-
um. f>að er um ágreining okkar Sig-
urðar Sigurðssonar í stjórnarskrármál-
inu. Við Sigurður vitum hvorugur af
honum. Eg talaði fyr á fundinum en
Sigurður, og svo vitnaði hann í ræðu
sinni til þess, sem eg hafði talað um
stjórnarskrármálið, og sagðist ekki
vilja orðlengja um það mál, því að
skoðanir okkar færu þar saman. Eg
vona líka að ritstjórinn muni, að við
Sigurður mótmæltum báðir þeirristað-
hæfingu hans, að höfuðatriði þeirrar
stjórnarbreytingar, sem nú er um að
ræða, sé breytingin á 61. gr. og að
sú breyting sé skýlaust skilyrði af
stjórnarinnar hálfu fyrir því, að nokk
ur önnur breyting fáist. Báðir tókum
við það líka skýrt fram, að við vild-
um róa að því öllum árum, að sam-
komulag næðist um málið á næsta
þingi. Báðir sögðumst við vilja gjöra
miðlunarmál um 61. gr., en hvorugur
fór út í önnur einstök samkomulags-
atriði. Út úr þessu hefir svo ritstjór-
inn fengið það, að eg væri mjög *ramm-
valtýskur*, en Sigurður »miklu nær
hinum flokknum*. f>að lítur helzt út
fyrir, að annaðhvort hafi hér verið
misskift milli mín og ritstjórans skiln-
ingnum, heyrninni eða þá kannske
stillingunni.
Magnús Helgason.
Grátt leiknir kjósendur.
Skrifað er ísafold úr Borgarfirði
nýlega af skilorðum manni:
•Maður kom hér á bæ núna um
réttirnar »norðan yfir dalinn*. Nýkomn-
ar voru kosningarfréttir úr sýslu þeirri,
er hann var úr, og höfðu stjórnar-
bótarfjendur borið þar hærra hlut og
kosið Vídalínsliða á þing. Komumað-
ur var einn af kjósendum og bárust
kosningarnar brátt í tal. «Eruð þið
nú ánægðir með þessa kosningu?»
spurði húsfreyja. »Var það þetta,
sem þið vilduð?« »Já«, sagði komu-
maður nokkuð drýgindalega yfir því,
hve vel hann væri inni í stjórnmál-
unum. »Já, það var þetta, sem við
vildum. Við fylgjum pólitík Jóna
Sigurðssonar og lesum ekkert annað
en f>jóðólf. Ráðgjafa viljum við
ekki, því það yrði sjálfsagt hann Ví-
dalín, og hann viljum við ekki sjá!«
— Hann hafði þá kosið Vídalínsliða,
þessi, til þes3 að Vídalín skuli e k k i
verða ráðgjafi*.
f>etta er eitt af hinum mýmörgu
dæmum þess, hvornig leikið hefir ver-
ið á hinn fáfróðari hluta þjóðarinnar
við kosningarnar í haust.
Fyrst er hin réttmæta óvild almenn-
ings gegn atförum kaupfélagahöfðingj-
ans við landsmenn notuð — notuð á
þann hátt, að telja fáráðlingunum trú
um jafnhlægilega fjarstæðu og það,
að afleiðing stjórnarbótarinnar verði
sú, að Vídalín konsúll verði ráðgjafi.
Og til þess að aftra því eru þeir
svo gintir til þess að senda ákveðinn
Vídalínsliða á þing!
Sagan sú arna er svo sem ekki eins
dæmi. Úr öllum áttum berast sögur
af sama tæginu — sögur, sem sýna,
hve ótrúlegum blekkiugum beitt hefir
verið við kosningarnar til þess að
koma stjórnarbótinni fyrir kattarnef,
og að eina sigurvon afturhaldsliðsins
hefir verið sú, að lýðurinn botnaði
ekki minstu vitund í því, sem um var
rætt.
Veg var verið að leggja í sumar í
einu kjördæminu fyrir landssjóðs fé.
Mikilsvirtur kennimaður var að afla
sér kjörfylgis þar í kjördæminu. í því
skyni átti hann tal við aldraðan kjós-
anda, sem ekki var sem bezt heima í
landsmálum. »Verði eg ekki kosinn,
læt eg hætta við veginn*, sagði klerk-
ur. f>að hreif, að því er þann kjós-
anda snerti. Hann vildi ekki fyrir
nokkurn mun missa af jafnþörfu fyr-
irtæki fyrir sveit sína eins og vegar-
lagningunni.
Ekki er síður einkennileg og eftir-
tektarverð stjórnmálafræðslan, sem
haldið hefir verið að kjósendum á
Horn8tröndum — sá skilningur á
stjórnarbótinni fyrirhuguðu, að hún
ætti að verða í því fólgin aÖ neyða
ísleudinga í herþjónustu. Sýslumað-
ur Isfirðinga hefir vefengt þá sögu í
ísafold. En mjög skilorður maðurþar
í kjördæminu, sem hefir skrifað oss
nýlega, og engin minsta ástæða er tíl
að rengja, fullyrðir afdráttarlaust, að
hún só alveg sönn. Jafnframt tekur
hann það fram, að hún sé fráleitt frá
sýslumanni runnin, enda hefir, oss vit-
anlega, enginn maður haldið þvífram.
f>á hefir embættisbróðir hans á
Snæfellsnesinu verið alt röskari.
Hann kinnokar sér ekki við á sjálfum
kjörfundinura, í 200—300 manna við-
urvist, að lýsa yfir því í embættis-
nafni, að annar stjórnmálaflokkur
landsins vilji eyða landið, sólunda fé
landsins í glæfrafyrirtæki og bitlinga og
tæla menn af landi burt með Vestur-
heims-giuningum. Hann hefir djörf-
ung til þess í þingmannsefnisræðu
sinni, að neita því, að ráðgjafanum,
sem oss stendur til boða, sé ætlað að
vera íslendingur, jafnvel þótt sá ráð-
gjafi, er stjórnarbótar-tilboðið kom fyrst
frá, hafi lýst yfir því í bréfi til lands-
höfðingja, að íslendingur hlyti bann
að verða, og látið prenta þau ummæli
sín. Hann hefir enn fremur, valds-
maðurinn á Snæfellsnesínu, þrek til
þess að telja bændum trú um það á
kjördegi, að ráðgjafanum sé ekki
ætlað að koma á þing eftir stjórnar-
tilboðinu. Jafnframt segir hann þeim,
að ráðgjafanum sé algerlega heimilt
að mæta á alþingi eftir þeirri stjórn-
arskrá, er vér nú höfum, og það stafi
eingönga af fáfræði, að öll blöðin hafi
ekki viðurkent þetta, sem allir lög-
fræðingar viti. Hann skirrist ekki
við að segja kjósendum sinum, að
peningar Landsbankaus hafi aukist um
1,200,000 kr. við stofnun veðdeildar-
innar. Né heldur þykir honum það
ósamboðið virðingu sinni, að telja þeim
trú um, að hlutafélagsbankanum fyrir-
hugaða sé ætlað að taka 4°/» vexti um
mánuðinn af peningalánum. |>egar
annað eins og þetta er sagt í heyr-
anda hljóði, frammi fyrir áheyrendum,
sem skifta hundruðum, þá væri óneit-
anlega fróðlegt að fá að vita, hve mik-
illi samvizku8emi muni vera beitt við
menn í einrúmi og vottalaust!
En það er svo sem óþarfi að vera
að seilast á útkjálkana. Aðfarir aft-
urhaldsliðsins hérísjálfum höfuðstaðn-
um eru svo skýr og dæmi, sem
framast verður á kosið.
FyrBt eru valdir fyrir atkvæðasmala
handa þingmannsefni þess menn, sem
óhætt er að treysta, að ekki muni
Iáta sér nein smáræði fyrir brjósti
brenna. Ög svo kemur ósannindahríð-
in eins og örfadrífa.
Kjósendum er talin trú um, að
bankastjórinn ætli að segja af sér
bankastjórninni, ef hann nái kosniugu,
—að hann hafi verið öflugasti styrktar-
maður hlutafélagsbankamálsino á þingi,
— að það hafi verið Jóni Jenssyni að
kenna, að hlutafélagsbankamálið hafi
verið f e 11 á alþingi, — að banka-
stjórinn hafi gert út mann á bankans
kostnað til þess að útvega fjármarkað
og hrossa á Englandi, — að banka-
stjórinn ætli sér, enda sé innaDhand-
ar, ef hann yrði kosinn, að útvega
landsjóðsfé til þess að að hlaða upp
Orfíriseyjargrandann, vitanlega ekki í
þeim tilgangi að bæta höfnina hér,
því að öllum mönnum er kunnugt, að
slíkt væri hinn mesti voði fyrir skip
hér á höfninni, heldur til þess að
útvega fátæklingum hér í bænum at-
vinnu.
Runan sú arna gæti orðið nokkuð
löng, ef alt væri til tínt, og í sumra
augum allskemtileg. Til dæmis að
taka var einn af kjósendum banka-
stjórans raunamæddur mjög að kosn-
ingunni nýafstaðinni. Hann sagði, sór
hefði verið talin trú um, að Jón Jens-
son og þeir, sem honum fylgdu að
málum, vildu ráða landið undan kóng-
inum; það hefði sér litist illa á, og
þess vegna hefði hann greitt atkvæði
móti honum. En nú væri hann búinn
að fá áreiðanlega vitneskju um það, að
skrökvað hefði verið að sér og hann
hefði verið gintur.
Útsýnið, sem lýkst upp fyrir manni
við allar þessar aðfarir, er fremur ægi-
legt. |>eir eru heldur grátt leiknir,
vesalings-kjósendurnir.
Sjálfsagt verður mörgum fyrst að
býsnast yfir fáfræðinni, sem komið
hefir svo greypilega i ljós. Og sízt
ber því að neita að hún er hræðileg,
Én með öllu væri rangt að kveða
upp harðan áfellÍBdóm yfir mönn-
um fyrir það, að þeir eru illa að
sér i landsmálum. Sú fáfræði, sem
hér á sér stað í þeim efnum, er ekk-