Ísafold - 07.11.1900, Blaðsíða 2

270
in sé illa þokkuð hjá kjósendum.
þeir hafa þá kosið þá síra Ólaf Ól-
afsson og Björn Kristjánsaon í því
skyni að mótmæla stjórnarbótinni.
Sé svo, mun þjóðólfur komast að raun
um, að þau mótmæli hafa tekist nokk-
uð ófímlega.
Enn frémur á það, eftir því sem
tekið er fram skýrum orðum í J>jóð-
ólfi, að vera ljós sönnun þess, hve
harðsnúin þjóðin er gegn stjórnarbót-
inni, að hún skuli hafa kosið þá Ein-
ar Jónsson (en ekki Jón lækni Jóns-
8on) og |>órð Guðmundsson (en hvorki
Eggert Pálsson né Tómas Sigurðsson)
— að hún skuli, með öðrum orðum,
hafa h a f n a ð ákveðnum andstæðing-
um stjórnarbótarinnar, en k o s i ð
heldur menn, sem stjórnarbótina vilja!
Ekki er það furða, þó þeir verði all-
vel að sér, kjósendurnir, sem lesa
f>jóðólf einan, eins og t. d. vitringur-
inn, sem sagði frá því, hvernig sitt
kjördæmi hefði ætlað að sporna
við þvf, að Vídalín yrði ráðgjafi!
Grein sú, er ísafold hefir gert fyrir
stjórnarbótarliðinu á næsta þingi, er
gersamlega óyggjandi. Helmingur
þjóðkjörinna þingmanna, 15 talsins,
greiðir atkvæði með tilboði stjórnar-
innar frá 1897 með skilyrðum, sem
stjórnin gengur að.
Á hinu getur nokkur vafi leikið,
hverjir bætast kunna í þann flokk.
»f>jóðviljinn« telur engan vafa á því, að
f>órður Guðmundsson verði stjórnar-
bótarinnar megin. Vel getur líka
verið, að það sé áreiðanlegt; um það
getum vér ekkert sagt, aí né á, með
því að oss er ókunnugt um samninga-
skilyrði hans. Til flokksleysingja og
hugsanlegra fylgismanna stjórnarbót-
srinnar telur hann og þá Björn Bjarn-
arson sýslumann og Guttorm Vigfús-
son, en Hannes Hafstein ákveðinn
stjórnarbótaróvin. f>ar brestur oss
sömuleiðis kunnugleik til að fullyrða
nokkuð.
En aðalatriðið er líka hitt, að hvern-
ig sem afturhaldsmálgagnið misþyrmir
sannleikanum og vitinu, er ekki nokk-
ur vegur fyrir það til að hnekkja því,
að ekki að eins hefir þingflokkur
•tjórnarbótarinnar vaxið við kosning-
arnar nýafstöðnu, heldur er nú og að
minsta koBti helmingur þjóðkjörinna
þingmanna henni sinnandi. En allar
líkur til, að þeir reynist fleiri, þegar á
þing er komið.
Vaðallinn f afturhaldsmálgagninu
um ósigurinn, er stjórnarbótin hafi
beðið við kosningarnar í heild sinni,
er því alveg af sama tæginu eins og
annað í því blaði, jafn-áreiðanlegur
eins og önnur fræðsla, sem það blað
veitir þjóð sinni.
Druknanir.
Hinn 8. f. mác. (okt.) fórst báturá
Gjögri í Strandasýslu í fiskiróðri; voru
á honum 2 menn: Jón f>orsteinsson
Sigurðssonar á Gjögri og Guðm. Guð-
mundsson í Veiðileysu; þeir voru báð-
ir giftir og áttu eitt barn hvor. Var
þá eigi mjög hvast, en ákaflega úfinn
sjór. — f>á týndist og 1. þ. mán.
bátur úr Grindavík með 3 mönnum,
Nánara ófrétt.
Sakamálið
gegn Einari Finnssyni vegfræðing
var dæmt í yfirrétti f fyrra dag og
staðfestur héraðsdómurinn að
öllu leyti, að viðbættum málskostnaði
við yfirréttinn. — Hegningin var 14
daga einf. fangelsi, auk málskostnað-
ar.
Hví standa svo margir
iðjulausir á torginu?
Á sama tfma, sem háróma umkvart-
anir heyrast um skort á vinnukrafti,
standa margir iðjulausir á torginu.
Sveitabændumil kvarta um vinnufólks
leysi; vinnufólkið í sjávarsveitunum —
sjálfsmenskufólk og lausafólk — gengur
tfmunum saman iðjulaust; segist jafn-
vel lifa við skort vegna atvinnuleysis.
f>etta mein mætti virðast auðlækn-
að: reka þennan iðjulausa sjávarlýð
uþp í sveit og láta hann fara að yrkja
jarðírnar.
Slíkar og þvllíkar mundu verða til-
lögur margra, sem telja mestalt
seinni ára búskaparböl sveitabóndans
stafa af of miklum mannflutningum
til sjávarsveitanna.
En fyrst og fremst er nú ómögu-
legt að reka fólk þaðan, sem það vill
vera, þangað sem það vill ekki vera;
og í öðru lagi mundi þetta vera óráð,
þó að það væri framkvæmanlegt.
Hér skal ekki farið út í þá sálma,
hver ráð mundu hyggilegust til þess
að auka vinnuaflið í sveituuum; held-
ur var áformið hitt, að hugleiða, hverj-
ar mundu orsakirnar til þess, að svo
margir ganga mánuðum saman á
hverju ári iðjulausir í sjávarsveitun-
um.
Ókunnugum yrði líklega fyrst fyrir
að svara: fólkið nennir ekki að vinna.
Kunnugir munu ekki svara svo.
Fólkið í sjávarsveitunum er ekki lat-
ara en aðrir menn. En það kann
ekkert verk að vinna. f>að er að
vísu of mikið sagt að því er marga
snertir. En verkleg vankunnátta er
þó langtum almennari orsök til iðju-
leysisins, heldur en letin. Fólkið hef-
ir að kalla má ekki lært né uppalist
við að beita höndunum til nokkurs
skapaðs hlutar. Hvað á sjómaður,
sem ekkert hefir lært til handanna
annað en að róa og draga fisk —
hvað á hann að gera við hendurnar
á sér, þegar hann verður að vera á
landi — annað en að stinga þeim í
vasana? Til hvers er að fara til þess-
ara manna, þar sem þeir standa iðju-
lausir á torginu, og segja við þá: far-
ið þið heim, góðir menn, og takið
ykkur verk í hönd? f>eir svara blátt
áfram: ÓmÖgulegt! við kunnum ekk-
ert verk að vinna!
Enginn getur með sanni sagt, að
sjómenn, sem stunda fiskiveiðar á
opnum bátum, vinni alment verk sitt
slælega; sama er að segja um fiskilið
okkar á þilskipum — þann tímann,
sem þeir eru við þessa vinnu. En
mikill fjöldi fiskimannanna gengur
iðjulaus alt að því helming ársins.
f>að er til of mikils mælst, að þeim
vinnulýð vegni vel, sem ekki vinnur
nema hálfan vinnutímann. f>ó að
ekkert tillit sé tekið til þess, hvílíkt
böl það er fyrir menn að lifa í
iðjuleysi, hvílíkt andlegt og líkamlegt
niðurdrep það er, að hafa ekkert fyr-
ir stafni, þá sér hver maður, að það
mætti vera meira en meðallagi fjár-
uppgrip á helmingi ársins, sem nægðu
til þess, að allur almenningur geti lif-
að af þeirri vinnu a 11 árið, og lifað
góðu lífi.
Nú, sem stendur, verður einmitt
allur almenningur að lifa alt árið á
því, sem aflað er á hálfu ári. f>að
eru að eins örfáar undanteknÍDgar, að
sjómenn kunni að vinna nokkura
landvinnu. Orsakanna til þessa al
menna kunnáttuleysis er auðvitað að
leita í uppeldi unglinganna. f>eira er
ekkert kent til handanna. Um heim-
ilisiðnað er varla lengur að ræða.
Unglingarnir sjá ekkert þess háttar
fyrir sér, sjá ekkert fyrir sér — á alt
of mörgum heimilum — annað en
iðjuleysið.
f>að er svo sem auðvitað, hverjar
afleiðingarnar muni verða. Ungling-
arnir láta sér ekki lengi nægja það,
að hafast ekkert að. Einmitt þeir,
sem að ýmsu leyti væru líklegastir til
að verða að manni, líklegastir til að
vinna eittthvað gott og gagnlegt, —
taka sér oft eitthvað misjafnt fyrir
hendur. Úr þessum stóra hóp meira
og minna mannvænlegra unglinga
verður ein slæpingasveit með misjöfnu
orðbragði, oft og einatt dýrslegu lát-
bragði, og athafnirnar oft öðrum til
meins. Tjón og slys eru oft afleiðing-
arnar af starfsemi illa vandra ung-
linga. Eftir því sem sjóþorpin eða
kaupstaðirnir eru stærri, eftir því ber
eðlilega meir á misbresti á góðu upp-
eldi unglinga. Reglulegur »götu-
skrílla er ekki til nema í stórborgun-
um.
En þó að hann sé ekki til hjá oss,
þá eru, því miður, til margir ungling-
ar, sem þyrftu að fá betra uppeldi en
þeir fá; og bezta ráðið til þess mundi
það, að fá þeim meira að vinna, venja
þá sem fyrst við iðjusemi. f á mundu
þeir ekki una því á fullorðins-árun-
um, að standa iðjulausir á torginu.
f>yki þetta nokkru máli skifta, þá
er *ð gera tilraun til lagfæringar.
Hvar væri ciltækilegast að gera hina
fyrstu tilraun? Sjálfsagt í Reykjavík!
f>ar er alt fyrir hendi: unglingarnir,
— og peningarnir til að gera tilraun-
ina með.
Það sem parý að gera er pað, að
koma upp vinnustofu lianda unglingum,
og jceri hezt á pví, að haja hana í
sambandi við barnaskólann.
f>að þykir líklega djarft að fara
fram á að Reykjavík bæti handavinnu
við barnaskólann sinn, svo stórkost-
legt fé sem hann hefir kostað. En ó-
metanlegt gagn mundi með því unnið
— ekki einungis Reykjavíkurbæ, held-
ur öllu landinu.
Óþarft er að benda á, hvaða vinnu
ætti að kenna; nóg er til um að velja.
Enda kemur ekki svo mjög uDdir því,
hvaða vinna er kend; aðalatriðið er
það, að unglingarnir séu vandir við
starfsemi, en ekki iðjuleysi, og að
þeim sé kent að brúka hendurnar.
Væri öllum unglingum kent það, þá
stæðu færri fullorðnir iðjulausir á torg-
inu.
En eru nokkurar líkur til, að ungling-
ar eða síðar meir fullorðnir menn hefðu
nokkurt gagn af þessari kunnáttu
sinni, þannig að þeir fengju vinnu
sína borgaða? Vitanlega! Yrði
stofnað til verulegs beimilisiðnaðar, þá
er ekki einungis það á unnið, sem
áður var á vikið, að forða unglingum
frá iðjuleysi, og þar af leiðandi freist-
ingum til þess, sem miður skyldi,
heldur yrði tími, sem nú fer alveg for-
görðum, gerður að peningum.
Thorvaldsensfélagið hefir rutt hér
brautina með því að stofna til hins
mjög þarflega fyrirtækis: Útsölu á ís-
lenzkum munum. f>ar ar markaður
fyrir alla þá muni, sem heimili ung-
linganna þurfa ekki á að halda; þar
er markaður fyrir alla þá muni, sem
þeir byggju til í tómstundum sínum, er
lært hefðu þá list að nota hendurnar
til þarfiegrar viunu, í stað þess að
geyma þær í vösum sínum. Thor-
valdsensfélagið hefir með þessari soin-
ustu, þarflegu framkvæmd sinni gefið
sterka hvöt til þess að koma á fót
heimilisiðnaði í landinu. f>essa góðu
áminningu og hvöt ættu igóðir menn
ekki að láta afskiftalausa.
Jón Þórarinsson.
Mannfallið þjóðólfska.
Afturhaldsmálgagnið fagnar mjög
yfir því, að nokkur þingmannaefni,
sem ísafold hefir mælt með, náðu
ekki kosningu.
Geta má nærri, hver fögnuðurinn
hefði orðið, ef öll þingmannaefni mál-
gagnsins hefðu verið send á bing.
Sumir kapparnir, sem »f>jóðólfur«
vildi fyrir hvern mun fá kosna, hafa
sem se fallið í valinn, sumir jafnvel
áður en til kosDÍnganna kom. Hér
eru nokkurir þeirra stjórnmálamanna,
sem þjoðólfi tókst ekki að gera að
þingmönnum í þetta skifti:
í Au8tur-Skaftafellssý8lu: Eyvindur
Arnason í Dilksnesi.
— Vestur-Skaftafellssýslu: dr. Jón f>or-
kelsson.
— Raugárvallasýslu: síra Eggert Páls-
son.
— Vestmanneyjum: Sigurður Sigur-
finnsson.
— Árnessýslu: Pétur Guðmundsson.
— Gullbr.- og Kjósarsýslu: Gísli f>or-
bjarnarson.
Mýrasýslu: síra Einar Friðgeirsson.
B irðastrandarsýslu: síra Guðmund-
ur Guðmundsaon.
ísafjarðarsýslu: síra f>orvaldur
Jónsson.
— Norður-Múlasýslu: Ólafur Davíðs-
son og Jón læknir Jónsson.
Auðvitað er það kinnroði mikill
fyrir ísafold, að hafa, jandspænis þess-
um görpum, verið að mæla með slík-
um mönnum sem Jóni Jenssyni, f>ór-
halli Bjarnarsyni, Sigurði Stefánsyng
Magnúsi Helgasyni, Jóni þórarin-
syni o. s. frv. Og vitaskuld sér hver
maður, hvílíkt happ það. hefði verið
fyrir þjóðina, ef þjóðólfur’hefði getað
komið öllum sínum skörungum inn á
þingið.
En óneitanlega væri samt sem áður
ástæða til þess fyrir málgagnið, að
minnast þess í öllum BÍnum fagnaðar-
látum, að þessir ofantöldu garpar hafa
enn ekki 'náð kosningu, þrátt fyrir
fylgi þess, og að mannfallið í haust
var ekki eingöngu öðrumegin.
Heiðursminning.
Hinn 22. f. m. (okt.) varð Sigurð-
ur dbrm. Magnússon á Skúm-
stöðum níræður. Til þess að gjöra
þennan dag sem minnilegastan fyrir
gamla manninum og sýna honum
þakklætisvott og vinarhót fyrir hans
langa og mikla starf, gestrisnina og
höfðingsskapinn, sem jafuan hefir fylgt
þeim göfuga bændaöðlingi, fluttu nokk-
urir vinir hans honum að gjöf silfur-
bikar og silfurdósir, hvorttveggja hinn
prýðilegasta grip, og var um leið
sungið kvæði til hans eftir síra Valdi-
mar Briem, lipurt og vel ort að vanda.
Jafnframt var hinni mikilhæfu konu
hans, Ragnhildi Magnúsdóttur, færður
gullhringur, einkar-vandaður.
Sigurður gamli heldur enn höfðings-
skap sínum og er ern og hress til
sálar og líkama, nerna hvað honum er
orðið nokkuð stirt um ferðalög —hef-
ir þó til þessa jafnan sótt manntals-
þingin. Búskapur hans stendur með
góðum blóma og þar er enginn gamal-
bragur á. Hefir hann nýlega reist sér
tvíloftað hús, einna vandaðast þar í
sýslu, og gjört brú heim að bæ sín-
um, er kostað hefir mörg hundruð
krónur. Sáttasemjari er hann enn og
tekst prýðilega, og yfir höfuð má heita