Ísafold - 21.11.1900, Page 2

282
því liðug 13 þúsund pund og er inn-
kaupsverð á því 33 a. fyrir pundið.
Kaupmannafélagið á miklar þakkir
skilið fyrir áhuga sinn í þessu efni,
fyrirhöfn og fjárframlög, að ógleymd-
um landbúnaðarháskólanum danska og
dýralækniugaráðinu.
f>etta stingur sérstaklega í stáf við
aðgjörðir alþingis. Árið 1897 samþykti
þingið lög um málið, sem stjórnin gat
ekki staðfest vegna formgalla, auk þess
sem þau bættu ekki úr þeim aðal-
galla laga þeirra, er nú höfum vér, að
þau fela aðalframkvæmdina í sveitum
á hendur mönnum, sem margir hverj-
ir hafa hvorki né geta haft neína
þekkingu á því máli, sem þeim er á
hendur falið. Árið 1899 feldi alþingi
málið algjörlega, og ekki veitti það
einn eyri til ráðstafana gegn sýkinni.
Br því svo að sjá, sem fulltrúar þjóð-
arinnar hafi verið fremur kærulitlir
um einn aðalbjargræðisveg landsmanna.
það er vonandi, að næsta alþingi tak-
ist betur og að það sýni í verki, að
því sé verulega ant um velferð lands-
ins.
Bíkisþing Dana veitti 1859—60 til
útrýmingar fjárkláðanum hér 80 þús.
kr. og virðist nærri því að búast hefði
mátt við, að fulltrúar þjóðarinnar
vilji bera bjargræðisveg landsins fyrir
brjósti eigi síður en menn í öðru landi.
*En ekki má sköpum renna«, kann
einhver að segja. »f>að virðast vera
forlög þessa lands, að aðalbjargræðis-
vegum þess sé lítið sint. En þegar
þeir eru ekki studdir, þá er ekki furða,
þó að þjóðin komist á vonarvöl, ef
nokkuð ber út af. Ef ís liggur fyrir
landi, þá liggur við að landsmenn
verði hungurmorða, og siðuðu þjóð-
irnar verða að halda lífinu í Islend-
ingum, og ef landsskjálfta ber að hönd-
um, þá eru þeir ekki heldur sjálf-
bjarga«.
Ejárkláðinu ræðst á sauðféð, en
berklaveikin á nautgripi. Berklaveik-
in hefir læðst inn í landið með sið-
menningunni „g fer hægt og bítandi.
Til allrar hamingju er veikin í byrjun
hér á laudi, og þess vegna stöndum
vér miklu betur að vígien aðrar þjóð-
ir. En vafamál er, hvort vér höfum
manndóm til að gera þær ráðstafanir,
sem nauðsynlegar eru í þessu efni.
Búnaðarfélagið hefir þegar tekið þetta
málefni í sínar hendur og sent dýra-
lækninn til þess að rannsaka berkla-
veiki í Múlasýslum. þetta er rétt
byrjun. |>að eru rannsóknir, sem
þurfa að ganga á undan, og svo koma
ráðstafanirnar til að vernda nautgrip-
ina fyrir þessari veiki, sem eigi er
síður hættuleg fyrir mannfólkið.
Enn hefir ekkert fé verið lagt til
þessa beint úr landssjóði; en Búnaðar-
félagið verður að heimta nægileg fjár-
framlög í þessu efni.
|>á er að minnast á aðra fénaðar-
veiki, sem hefir ekki leynst inn í land-
ið eíns og berklaveikin, heldur kom
hún með miklum gauragangi. þegar
hún kom hér fyrst, sýndi alþýðan
ljóslega, hvernig þekkingunni var var-
ið, því að hún trúði því fastlega, að
hún stafaði af göldrum. Englending-
ur átti að hafa heitast við bóndann í
Miðdal, að mig minnir, og sendi hon-
um mórauða tík, sem drap kýrnar í
fjósinu. Síðan hefir miltisbruni gert
vart við sig hvað eftir annað hér á
landi, án þess að nokkurar alvarlegar
ráðstafanir hafi gerðar verið gegn
þeirri veiki. Og þetta er þeim mun
Iakara sem þessi veiki er ekki orð-
in innlend enn. Verði hún það, sem
allar líkur eru til, sé ekkert að gert,
þá verður örðugra viðfangs fyrir niðja
vora. Nú vitum vér, að veikin kem-
ur inn í landið með útlendum, ósút-
uðum húðum. Ef hægt er að sótt-
hreinsa húðirnar, þá sýnist enginn
hlutur liggja nær, en að tolla húðirn-
ar og láta tollinn ganga til sóttvarna.
En ef það er ekki hægt, þá verður
Búnaðarfélagið að heimta, að bannað
sé að flytja þær til landsins. Og þá
verða Islendingar að sætta sig við, að
ganga á skóm úr sútuðu leðri, eins
og siðaðar þjóðir gera.
ísland er víst hið eina siðaða land
í heimi, sem hefir engiu almenn lög
um veikindi í skepnum. Danir hafa
nákvæm lög um það efni frá 14. apríl
1893, og eru þau mjög ströng um
miltisbruna, fjárkláða, berklav.;iki o.
s. frv. Eg læt nægja að vísa til þeirra
í Lögfræðingi 1. árg., bls. 144—145.
Auk þess sem lögin er nákvæm og
tryggileg, veita Danir mikið fé til að
verjast búpeningssóttum.
I fjárlögum Dana um fjárhagsárið
1900—1901 eru veittar til varnar gegn
berklaveiki á nautgripum 140 þús. kr.,
og til varnar gegn öðrum búpenings-
sóttum 100 þús. kr. þetta er áætluð
fjárhæð, en greiðslan er samkvæm lög-
unum og getur orðið miklu hærri.
Ejárhagsárið 1896—97 var kostnaður
til að verjast búpeningssóttum 161,064
kr. 56 a. J>etta samsvarar því, að
vér ættum að veita 12,000 kr. á ári í
sama skyni. Búnaðarfélag íslands
virðist. ekki geta komist hjá að heimta,
að sett verði sams konar lög hér á
landi, og að lagt verði fram nægilegt
fé til þess að gera fulltryggjandi ráð-
stafanir gegn búpeningsveikindum.
Útlendingahatur Kínverja.
I.
Geo. B. Smyth heitir maður, sem
ritaði ljósa og að því er virðist óhlut-
dræga grein í sumar í North Amer.
Beview um orsakirnar til útlendinga-
haturs Kínverja. Hann hefir um 20
ár staðið fyrir ensk-kínverskum há-
skóla í Eutsjou, en kom upphafiega
til Ki'na sem trúboði.
Kínverjar hafa ekki ávalt verið út-
lendingum fjandsamlegir. Áður en
Mansjúar lögðu Kína undir sig á 17.
öld, áttu Kínverjar stöðug mök við
ýmsar þjóðir í Austurálfunni. Verzl-
unarmenn frá Arabalandi, Persalandi
og Indlandi voru tíðir gestir í kín-
verskum höfnum og fóru inn í landið,
án þess nokkur tálmi væri á Ieið þeirra
lagður. |>egar á 8. öld komu kristnir
trúboðar til Kína og þá er Marco
Polo, farmaðurinn nafnfrægí, kom þang-
að á 13. öld, fekk hann hinar beztu
viðtökur. J>á var kristnum mönuum
leyft að syngja tíðir í Peking og í
Kína var jafnvel kristinn erkibiskup.
Alt þangað til hin fyrri konungsætt
var rekin frá völdum (1644) var trú-
boðum kristmunka ávalt vel tekið í
höfuðborg Kínverja.
En þegar Mansjúar voru komnir til
valda á fyrra helmingi 17. aldar, breytt-
ist atferli Kínverja við útlendinga, og
er ^ðlilegt, að menn leiði af því þá
ályktun, að útlendingahatur Kínverja
stafi af stjórnarstefnu keisaraættarinn-
ar, sem síðan hefir setið að völdum.
J>ví verður ekki heldur neitað að Man-
sjúar hafa gert alt, sem í þeirra valdi
hefir staðið til þess að bægja útlend-
ingum frá landinu. Af því að þeir
voru svo fáir í samanburði við þá Kín-
verja, sem fyrir voru í landinu, gátu
þeir ekki haldið stjórnartaumunum
nema með því að beita strangieik, og
þeir voru hræddir um, að útlendingar
mundu hrífa berfangið úr höndum sér.
Mansjúa-keisaraættin hefir þvílagt hið
ríkasta kapp á að girða fyrir öll vín-
gjarnleg viðskifti við vesturlönd, og
vestrænu þjóðirnar hafa aldrei fengið
nokkurri tilhliðrun framgengt, nema
með því að beita valdi eða hóta að
gera það. J>að var ekki fyr en eftir
ófrið, er Kfnverjar höfðu farið halloka
í, að útlendingum var leyfð verzlun á
fyrstu höfnunum, Kanton, Amoy, Fout-
sjou, Ningpo og Shanghai, og verzl-
unarleyfið á höfnunum við Jangtse-
fljót var veitt í skaðabótaskyni fyrir
víg eusks manns í konsúlsþjonustu
1874. Oðrum höfnum hefir verið lok-
ið upp fyrir ógnanir stórveldanna og
enn öðrum eftir ófriðinn við Japan.
Valdi hefir og orðið að beita til þess
að fá komið á stjórnarerindarekstri
milli Kínverja og vesturþjóðanna; út-
lendir sendiherrar fengu ekki leyfi til
að hafast við í Peking, fyr en eftir
styrjaldir, er Kínverjar báru lægra
hlut í. J>ennan fjandskap Mansjúa við
útlendinga hafa mandarínarnir stutt og
eflt svikalaust, því að þeir sjá sér hag í
því, að stjórnarfyrirkomulag það,sem nú
er, haldist, með allri þeirri spilling og
óráðvendni, sem því er samfara. J>eir
hafa einskis látið ófreistað til þess að
gera útlendingum dvölina í Kína sem
örðugasta og óviðfeldnasta og jafn-
framt lagt kapp á að vekja fjandskap
með þjóðinni og útlendingum. Ástand-
ið í Norður-Kína, jafn-voðalegt og það
er, er ekki annað eu eðlileg afleiðing
af þessari stjórnarstefnu. Mansjúar
og mandarínar eru að taka til síðustu
örþrifaráðanna til þess að reka vest-
urlandamenn og alt það, sem þeir eru
fulltrúar fyrir, úr landi. J>eir sjá fram
á það, að breytingar þær, er stafa af
áhrifum útlendinga, muni steypa valdi
þeirra til fulls og alls og eru að berj-
ast fyrir þeim réttindum sfnum að
mega beita óstjórn og fékúgun við þá
þjóð, sem þeir hafa undir sig lagt.
J>ví miður skilur þjóðin ekki, hvað
þeim gengur til í raun og verjj, og
stjórnendunum hefir tekist að koma
inn hjá henni nokkuru af því útlend-
ingahatri, sem er svo ríkt með þeim
sjálfum.
En útlendingahatrið í Kína stafar
ekki eingöngu af stjórnarstefuu Man-
sjúa. Að allmiklu leyti hafa útlend-
ingar valdið því sjálfir. Vesturlanda-
menn höguðu sér á þann hátt fyrst,
þegar Kínverjar komust í kynni við
þá, að Kínverjar hlutu að halda, að
þar væri við ræningja og morðinga
að eiga, og það, sem BÍðan hefir gerst,
hefir að sumu leyti verið vel til þess
fallið að styrkja þá skoðun. Fyrstu
kaupmönnunum frá Portúgal, sem
komu til Kína á 16. öldinni, var vel
tekið. En brátt kom á eftir þeim fjöldi
samvizkulausra glæframanna, sem
stundum ruddust með valdi inn í landið
og fóru með verstu rán og gripdeildir.
Kínverjar urðu hamslausir út af þessum
aðförum. Nokkurum árum síðar gerðu
Portúgalsmenn út sendiherra til Pek-
ing, en hann var sendur aftur til Kan-
ton, hneptur í fangelsi og hálshöggv-
inn.
Enn ver leizt Kínverjum á Spán-
verja í fyrstu. J>egar Spánverjar höfðu
lagt undir sig Eilipseyjar 1534, urðu
fjörug verzlunarviðskifti þar í milli og
Kína. Fjöldi Kínverja settist að í
eyjunum, svo margir að lokum, að
þar voru orðnir 25 Kínverjar iióts við
hvern Norðu’-álfumann. Spánverjum
þótti valdi sínu hætta búin af þess-
um miklu innflutningum Kínverja, og
svo mögnuð var grimdin, að þeir drápu
meginþorra þeirra, varnarlausa og sak-
lausa menn. Geta má nærri, hvern-
ig mælst muni hafa fyrir þeim mann-
drápum á ættjörð hinna vegnu manna.
Smátt og smátt leið nú samt þessi
skrælingjaháttur undir lok og Norður-
álfumenn fóru að breyta við Kínverja
eftir þeim reglum, sem í þjóðaréttin-
um gilda. En bæði þjóð og stjórn í
Kína þótti sér misboðið, þótt ekki
væri farið fram á annað en jafnrétti,
sem bæði var sanngjörn krafa og þjóN
aréttinum samkvæm. Til þess að
skilja það, verðum vér að minnast
eins atriðis, sem mönnum hættir alt
of oft við að gleyma — hinnar lang-
vinnu einangrunar, sem menning Kín-
verja hefir átt við að búa.
Menning Kínverja á rætur sínar í
þjóðlífi þeirra eingöngu, og hefir ekki
orðið fyrir neinum áhrifum frá öðrum
þjóðum. J>ví er ekki svo farið um
neina þjóð á vesturlöndum. J>jóðirn-
ar í Norðurálfu og Vesturheimi hafa
staðið í svo nánu sambandi hver við
aðra, að engin þeirra getur eignað sér
einni þá menning, sem þær hafa öðlast.
í Kína er alt öðru máli að gegna.
Kínverjar eiga engri þjóð á jörðunni
neitt að þakka, nema ef telja skal
það, að þeir hafa fengið Búddatrú frá
Indlandi. Hvarvetna umhverfis þá
hafa verið þjóðir, sem hafa staðiðþeim
á baki. Án þess að þeir hafi numið
neitt af neinni þeirra, hafa þeir eign-
ast stórkostlegar bókmentir, víðtækt
kerfi fyrir skipan og báttsemi þjóð-
félagsins og göfuga siðfræði og þeir
hafa verið kennarar allra þeirra þjóð-
flokka, sem þeir komust í kynni við.
J>að er því engin furða, þó að þeir
hafi farið að líta á sjálfa sig sem
fremstu þjóð heimsius. Enda var
komið sárara við metnaðartilfinning
Kínverja en vesturþjóðirnar eiga auð-
velt með að gera sér í hugarlund, þeg-
ar Norðurálfumenn komu og þóttust
vera þeim fremri. J>eir gátu alls ekki
við það kannast, að vestrænu þjóðirn-
ar væru sér jafnsnjallar, og getur
hver maður skilið það, að þjóð, sem
hefir talið sig ágætasta allra, kann
því ekki vel, að eiga að fara að læra
af þeim þjóðum, sem hún hefir vanist
á að telja skrælingja, Menn kunna
að segja, að Kínverjar hafi nú haft
tíma til að átta sig á því, hve skað-
leg afturhaldsemi þeirra sé og þjóðar-
drambið fán/tt; en þá gæta þeir ekki
þess, að ekki er unt að uppræta á
einum áratug tilfinningar og hleypi-
dóma, er fengið hafa að festa rætur
öldum saman.
Mans-umskiftingiirinn.
Svo nefna gárungar hina alræmdu
rektors-stafsetningu (B. M. Ólsens),
þessa sem haun slysaðist til að rjúka
af stað með fyrir nokkrum árum og
sér ekki 3Ólina fyrir síðan, en bítur og
ber frá sér af öllum mætti, ef nokkur
maður dirfist að halda fram annari
stafsetningu; honum finst þar með
vera ráðist óbeinlínis á eftirlætisbarn
sitt, téðan umskifting, sem í annara
augum er einhver hinn ófólegasti
skapnaður sinnar tegundar, og hefir
hlotið þetta nafn af því, að eftir þeim
rithætti er eignarfall af orðinu maður
mans(!), — allir menn þar meðþræl-
kendir á því máli! En höfuðeinkenn-
ið á þeirn rithætti er þó hitt, að eftir
honum má ekki ajást y eða ý í íg-
lenzku máli.
J>að hljóp, sem nærri má geta, á-
kafleg hviða í hann í hitt eð fyrra, er
Blaðamannastafsetningin komst á gang.
Hann fekk enga fróun þá fyr en Stú-
dentafélagið mrskunnaði sig yfir hann
og lofaði honum að »útausa hjarta
eínu« á fundi hjá sér, en einn drottin-
hollur og stimamjúkur undirkennari
hans gerði honum það til enn meiri
fróunar, að stinga upp á og gangast
fyrir samskotum til að koma »vísdómi«
hans á prent, eftir að hann var síaö-
ur á téðum fundi — hraktar þá þeg-
ar mestu vitleysurnar hjá honum og
honum þar með gert viðvart um, að
hyggilegast mundi að stinga þeim und-
ir stól, sem hann og gerði. J>ó fylgdi
sá böggull skammrifi, að svör aðaland-
mælanda hans á fundinum, Jóns Ólafs-