Ísafold - 22.05.1901, Blaðsíða 1

ISAFOLD.
Upp8Ögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
dtgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík miövikudaginn 22. maí 1901.
32. blað.
Biðjið setíð um
OTTO MONSTBD’S
DANSKA SMJ0RUKI, sera er alveg eins notadriúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
Keinur ut ýrnist einu sintu eða
tviav. i viku. Yerð árg. (SO ark.
rninnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1 /a doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
XXVIII. árg.
I. 0 0. F. 835249 III.
Forngrij/asaf nið opið mvd. og ld. 11—12
Lanasbólcasafii opið brern virkau dag
kl.12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
tnd., civd. og ld. til útlána.
Okeypis lækning á spítals nnm á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning í húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni I. og 3. mánud hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
^Hafiiarstjórn4
Og
,heimastjórn‘.
Á þeim orðum er afturhaldsliðið
sí og æ að tönlast. Sjálfir þykjast
þeir vilja »heimastjórn«, þar sem
stjórnarbótarvinir vilji »Hafnarstjórn«.
Jú, þeir vilja fallega heimastjórn,
afturhaldsseggirnir!
Eins og allir heilvita menn á land-
inu skilji ekki og sjáí, fyrir hverju
þeir eru að berjast! Eína og allir
viti ekki, að þeir hafa gengið í lið
með landstjórninni til þess að halda
Stjórnarfarinu í sama horfinu og að
undanförnu — nú, þegar loksins er
vinnandi vegur að fá því breytt! Eins
og nokkur skapaður hlutur vaki fyrir
þeim annar en einmitt þetta: að halda
ráðgjafa vorum stöðugt úti í Kaup-
mannahöfn, láta hann aldrei stíga
fæti sínum hér á land, láta hann
vera danskan mann, sem aldrei talar
orð við nokkurn íslending nema lands-
'höfðingja á þriggja eðafleiri árafresti,
láta hann um aldur og æfi hafa ís-
landsmál í hjáverkum við eitt eða
fleiri ráðherraembætti dönsk!
Hverju eru þeir stöðugt að halda
fram í málgögnum sínum? Eru þeir
að berjast fyrir nokkurri heimastjórn?
Ekki mikið!
|>eir eru ekki að berjast þar fyrir
nokkurum sköpuöum hlut öðru en
því, að stjórnarbótarmálinu sé f r e s t-
a ð: — að vér, með öðrum orðum,
höldum áfram um óákveðinn tíma að
búa við sómu Hafnarstjórnina, sem
vér höfum átt við að búa að undan-
förnu.
Skárri er það hú heimastjórnarbar-
áttan!
|>etta, að þeir, afturhaldsseggirnir,
verkfæri sjj,lfrar Hafnarstjórnarinnar
til þess að halda öllu í sama horfinu,
skuli þykjast vera »heimastjórnar-
menn« — það er blátt áfram ekkert
annað en ósvífni, sem í frammi er höfð
í því trausti einu, að alt megi bjóða
íslendingum; þeir skilji ekkert og sjái
ekkert og viti ekkert.
f>ví að öllum heilskygnum mönnum
liggur í augum uppi, að þeir hafa
ekkert annað verk með höndum en
það, að tefja sem lengst fyrir því, að
vér fáum heimastjórn í nokkurri mynd,
fullkominni eða ófullkominni.
Mikilsverð framtaratilraun.
Eftir
barón Gouldrée-Boilleau.
I.
Allar helzta framfaraþjóðir heims-
ins sjá og skilja nauðsynina á því, að
framleiða sem allra mest, ekki að
eins í landinu sjálfu, heldur og að ná
yfirráðum sem mestra afurða lands og
sjávar, hvar heizt sem hægt er, verða
sjálfar aðnjótandi allra nytsamra upp-
fundninga og breytinga til hagsmuna,
auka þekkinguna og bæta við auðinn.
Mér koma þegar í hug þrjú dæmi:
Prakkar, eyðilagðir sem framíara-
þjóð af sjálfsáliti og sjálfstrausti;
Bretar, sem fyrir öflugan viljakraft og
viðleitni hafa náð háu takmarki; og
f>jóðverjar, sem með sömu ráðum
hafa sig hærra og hærra upp á við.
jpetta eru þjóðir með öflugri við-
leitni til að samþýða sér gagnlegar
nýjungar, svo þær verði með tímanum
ævarandi eign þeirra og sterk lyfti-
stöng og stuðningur verklegrar starf-
semi.
En svo, þegar ísland kemur hér til
athugunar, verður að álíta, að annað-
hvort standi það í stað, eða því fari
aftur í efnalegu tilliti, eftir að maður
hefir borið þ&ð saman við sjálft sig og
önnur lönd bæði fyrrum og nú.
það þarf að komast inn í meðvit-
und þjóðarinnar íslenzku, hve áríðandi
það er fyrir hana að opna augun og
líta sem víðast á ástaud annarra
þjóða, eins og það er, sjá og skilja
hugmyndir þeirra og skoðanir á skil-
yrðunum fyrir framsókmnni. J>að er
alkunnugt, hvernig þeim þjóðum vegn-
ar, sem ekki geta eða vilja fylgja tím-
anum í því að hagnýta sér alt hið
bezta og nýjasta, sem aðrar þjóðir
hafa fundið upp og tekið til afnota,
heldur lifa afskekfar og á sinni eigin
framleiðslu.
Hin eiginlega og sjálfsagða þjóð-
rækni þeirra stefnir að því leyti í
öfuga átt, að þjóðin, með því að halda
sér svona í einangri og lifa á sjálfri
sór, annaðhvort stendur í stað, eða
henni fer aftur, í stað þess að færa
sem mest út kvíarnar, í því skyni að
verða yfirráðandi og aðnjótandi þess,
sem bezt er af tilfærum þeim til lífs-
framdráttar, sem fundin eru.
Orsökina, að því er ísland snertir, hefi
eg að nokkuru leyti tekið fram óbein-
línis: skort á framleiðslu og aðburða-
leysi landsmanna, því að síðan tók
fyrir útfiutning sauðfjár fullnægja af-
urðir landbúnaðarins tæpast brýnustu
nauðsynjum, eða gera að minsta
kosti ekki öllu meira.
Við samanburð á öðrum þjóðum er
fljótséð, að hér er ekki alt með feldu,
þar eð landið er sæmilega frjósamt og
sjórinn þessi ótæmandi auðsuppspretta
fast upp að landsteinum.
Efnið er til, en smiðina vantar.
|>að er auður með fjölgandi fólki og
öflug viðleitni til framfara, sem skort
ur er á.
Trúarleysi þjóðarinnar á sjálfa sig
og landið lýsir sér glögt í Vesturheims-
förum, og eru þær sorglegur og sann-
ur vottur þess, hve fjöldi manna er sann-
færður um afkomuleysi í framtíðinni;
og þessir menn hafa sannarlega alt of
mikið til síns máls, því að flest eða
öll hin almennu vandkvæði eiga sér
djiipar rætur og tryggan stuðning.
Landið er sem stór og góð jörð illa
setin og nærri því í eyði, þar sem
þessir fáu íbúar eru efnalausir og á-
haldalausir til að hagnýta sér hina
eiginlegu kosti lands og sjávar.
Vér sjáum daglega útlenda fiskiflota
fyrir augum vorum. |>eir hafa komið
langan veg, og hljóta að eyða helm-
ing tímans í eintóm ferðalög, hafa
samt arðsama atvinnu, og það árið yf-
ir, þrátt fyiir þann ágalla, að verða
að flytja afla sinn óverkaðan á hinum
vanalegu, smáu fiskiskipum.
Á þe8su einamásjá, hve arðvænleg
veiðin hlyti að vera innlendum með
sömu áhöldum.
í stuttu rnáli er ástand íslenzku
þjóðarinnar þessum annmörkum bundið:
1. Efnaleysi, sem tálmar öllum veru-
legum framkvæmdum af eigin
ramleik.
2. Einangrun, eða oflítið samneyti
við framfaraþjóðir heimsins, en
auknar samgöngur við þær hlytu
óhjákvæmilega að draga þjóðina
inn á þeirra braut að einhverju
leyti.
3. Framtaksleysi, er bezt lýsir sér í
því, hve fátt af útlendum nýjung-
um kemst hingað, og hve seint
þær koma, sem annars eru tekn-
ar til afnota.
4. Staðleysi eða úthaldsleysi; þegar
pinhver nýjung er tekin upp, þá
er hún eftir stuttan tíma horfin
úr hugum manna, að mestu eða
öllu leyti, þó fjöldinn hafi í byrj-
un verið henni fylgjandi með á-
huga.
Að öllu þessu athuguðu verður pen-
íngaskorturinn eða framleiðsluskortur-
inn hið fyrsta, er ráða þarf bót á, og
spurningin um, hvar eða hvernig slíku
megi til vegar koma, verður þá fyrir
manni.
Landbúnaðinn skal þá fyrst athuga
í mjög stuttu máli.
Innflutningsbann Englands á sauð-
fé hefir hnekt honum, og af því seyði
súpa allar greinar hans beinlínis og
óbeinlínis. Hér eru engar líkur til að
ráðin verði bót á. Enska þingið mun
alls ekki breyta lögum sfnum vor
vegna, og hér er ekki líklegt að neitt
veiði að gert fyrst um sinn. Markað-
ir í öðrum löndum eru miklu óaðgengi-
legri fyrir oss, enda sölufé hér mjög
fátt, og flest af því fyrir sig fram út-
borgað í kaupstaðarvöru af vissum
kaupmönnum. Sama er að segja um
aðrar landvörutegundir, að ekki er
mikil von um breytingar til batnaðar
á verði eða á aukinni framleiðslu. Yfir
höfuð á landbúnaðurinn ekki svo álit-
litlega framtíð fyrir höndum næstu
árin, eftir því, sem séð verður, að á
honum geti grundvallast nokkurar
verulegar framfarir.
Yerður því að leita ann irstaðar fyrir
sér, og koma þá fiskiveiðarnar til at-
hugunar.
I sambandi við það, sem áður er
minst á þessu viðvíkjandi,. er það þeg-
ar augljóst, að hér er aðstaða íslands
svo ákjósanleg sem verða má, og er
reynsla Frakka og síðar Engíendinga
auk hinna innlendu fiskiveiða, búin
að margsýna, að svo er.
Fiskimiðin hér við landið eru óþrjót-
andi og óendanleg gullpáma opin fyr-
ir öllum þjóðum, n e m a hinum lög-
legu eigendum fyrir fátæktar sakir.
Álit mitt verður því það:
að ísland hljóti að fá frá sjónum
sinn fyrsta styrk til viðréttingar, og
að þaðan gæti, ef hyggilega væri
að farið, komið svo fljót og veruleg
hjálp til handa öllum landsbúum, að
hér væri mjög gagngerð breytingkom-
in á til verklegra framfara að 10 til
20 árum liðnum.
Eins og nú er ástatt, eru fiskimið
landsins þjettskipuð útlendingum nær
árið um kring, og er öllum kunn arð-
semi þeírra fyrir landið, eða hitt þó
heldur. |>eim fjölgar árlega að stór-
um mun, og útlitið bendir ótvíræði-
lega á eyðileggingu bátafiskis og spill-
ingu hins. |>etta hlýtur að koma fram
enda þótt botnvörpuveiðar eyðileggi
ekki fiskigöngu, svo sannað sé, því að
þar sem þær eru viðhafðar, truflast
þó göngur, og engin veiði-aðferð önn-
ur getur viðhaldist samhliða.
Uppgangur útlendra fiskifélaga
(brezkra sérstaklega) er á síðari árum
rnjög mikill, og ágóði þeirra mjög á-
litlegur, t. d. má svo að orði kveða,
að verð á freðnum fiski fari tiltölulega
hækkandi við aukna framleiðslu, en
það stafar af því, að fiskurinn er
fluttur víðar og víðar um landið til
sölu:
Ástandið er þá þannig:
íslendingar eiga fiskimiðin, en út-
lendar þjóðir nota þau eftírgjalds-
laust.
Verður þá að athuga, hvort gjörlegt
væri að setja hér upp innlendan fiski-
flota, eða hvort það væri mögulegt.
Peningar eru ekki til í landinu sjálfu
og menn kæmu þá til að sæta hinum
háu útlendu vaxtakjörum. Hin að-
fluttu kol eru svo dýr, að gufuskipa-
útgerð verður erfiðari hér en víðast
hvar annarstaðar.
Kunnáttu til að fiska á gufuskipum
skortir osa einnig og þekking til að
fara með þau, og ekki heldur kostur
á mönnum hér, svo líklegt sé, er
stofnað geti og staðið fyrir stórum
gufuskipa-fiskifélögum fyrst í stað.
Að þessu athuguðu og fleiru, er hér
að lýtur, verður að álykta, að íslend-
ingar séu ekki færir um og hafi ekki
ráð á, að koma sér upp nauðsynleg-
um fiskiflota. Að minsta kosti verður