Ísafold - 03.07.1901, Blaðsíða 2

174
og Vér lítum með alpingi Voru d pað
með pakklátri viðurkenning, hve miklar
framjarir hafa orðið síðan á peirri
undirstöðu, er pá var lögð.
Oskir pœr, er menn engu að síður
hafa á Islandi um breytingar á pess-
ari undirstöðu, haja liingað til ekki
fengið fylgi alpingis með peirri takmörk-
un á peim, ér geri pað liægt yfirleitt
að verða við peim, eða í peirri mynd
sérstaklega, er stjórn Vor heúr á tveim
síðustu pingum lýst aðgengilega án pess
hún hafi sjálf borið málið fram;
en fáist fylgi alpingis til pess í ár, er
pað jramvegis ætlun Vor að synja ekki
er til kemur um sampykki Vort til pess,
að pannig breytt skipun megi komist á.
Með hinum heitustu óskum um fram-
tíð Islands og innilegri von um, að
starj alpingis verði og landi til heilla
og hamingju, heitum vér pví hylli vorri
og konunglegri mildi.
Ritað á Amalíuborg /7. maí lyoi
undir vorri konunglegu hendi og inn-
sigli Christian R.
Synodus.
f>atm fund sóttu nú (28. f. m.) auk
stiftsyfirvaldanna 23 prestar og prófast-
ar, og 2 prestaskólakennarar, — nokkr-
ir úr öðrum landsfjórðungum. — Síra
Arnór f>orláksson sté í stólinn áður og
lagði út af Tít. 2, 7—8.
Biskup lagði fram og las upp ávarp
frá hinu evang. lúterska kirkjufélagi Is-
lend. í Vesturheimi, dags. 25. júní
1900, út af kristnitöku íslendinga fyrir
900 árum, svo og svar sitt, fyrir hönd
kirkjunnar, til kirkjufélagsins vestra.
Fundurinn lýsti yfir hluttöku sinni og
samþykki með því að standa upp.
f>á var skift styrk til uppgjafapresta
og prestsekkna — samþyktar tillögur
stiftsyfirvalda um það, og ennfremur,
að einhverri minni háttar fjárhæð skuli
eftirleiðis vera óráðstafað, er á syn-
odus kemur.
Biskup lagði síðan fram reikning
Prestaekknasjóðsins árið 1900; var
sjóðurinn í árslok þá 22638 kr. 74
a., og hafði aukist um fullar 500 kr.
á áriuu. Tillög og gjafir á árinu námu
214 kr. 84 a. úr 15 prófastsdæmum.
Um síðastliðin 11 ár hefir gefist til
sjóðsins 2446 kr. 53 a., og á sama
tíma hefir prestsekkjum verið veittur
styrkur úr sjóðnum að upphæð 6500
kr. Sú tillaga biskups var síðan
samþykt, að útbýta næsta ár úr sjóðn-
um sömu upphæð, 700 kr.
Síðan flutti docent síra Jón Helga-
son fyrirlestur um ávinninginn af
biblíurannsóknum nútímans. Að fyr-
lestrinum loknum þakkaði biskup
ræðumanni í nafni fundarins fyrir hina
röksamlegu og fróðlegu ræðu.
Biskup gaf síðan annálsbrot eða
kirkjulega statistik og yfirlit yfir ytri
hag kirkjunnar islenzku nú um alda
mótin. Prestaköll voru í árslokin
talsins 142, en 2 þeirra eru í raun og
veru enn ekki orðin sérstök presta-
köll, sem sé Klyppstaður og Staður í
Súgandafirði. Af þessum 140 presta-
köllum voru um síðustu áramót 134
skipuð, en 6 laus; aftur voru á land-
inu 5 aðstoðarprfistar. Tala kirkna
var í árslokin 279. A árunum 1863—
1900 hafa verið lagðar niður 21 kirkja
og við sameiningar fækkað um 25,
fækkun alls 46. Aftur á móti hafa
verið reistar 6 kirkjur þar sem engar
voru áður og við sameignirnar reistar
20 nýjar kirkjur; viðbót þá alls 26.
Fækkun 20. Auk þess eru 2 bæna-
hús, á Ketilstöðum og í Papey; enn er
eitt bænahús reist í Furufirði, óvígt
og ótekið til brúkunar.
Af þessum 279 kirkjum eru 92 í
umsjón presta, 82 í umsjón safnaða
og 104 bændakirkjur; 12 eru úr steini,
252 úr timbri og 15 úr torfi. Um
1860 voru timburkirkjur og torfkirkjur
jafnmargar.
Menn í andlegum embættum voru
alls 144; uppgjafaprestar hérlendir 19.
Síra Friðrik Hallgrímsson vakti
máls á því, að í prentuðu frumvarpi
um alþingiskosningar væri gjört ráð
fyrir koaningum á sunnudegi, og skyldi
þá vera messufall um land alt. Bar
hann fram svo látandi tillögu:
Sýnódus mótmælir því fastlega, að
sunnudagur eða helgidagur verði tek-
inn til ko3ninga til alþingis, eins og
gjört er ráð fyrir í nýprentuðu laga-
frumvarpi, og skorar á alþingi, og sér-
staklega á biskup og presta þá, er á
alþingi sitja, að afstýra því. Tillagan
var samþyiit.
þegar hér var komið fundinum, var
klukkan um 3 og var þá fundarhlé til
kl. 5, og fór þá þaðfram,er hér segir:
Biskup hóf urrræðijr um störf og_
verksvið sóknarnefnda. Máli því
hafði meðal annars verið beint til
biskups frá hóraðsfundi Árnesiuga með
þeirri áskorun, að semja reglugjörð
fyrir sóknarnefndir, og lagði biskup
fram frumvarp til reglugjörðar, sýnó-
dus til athugunar. Beglugjörðin var
lesin upp í heild sinni, og síðan íhug-
uð grein fyrir grein, alls 9 greinar, og
þær allar samþyktar með fáeinum
smávægilegum breytingum; síðan var
reglugjörðin samþykt í heild sinni.
Biskup tók að sér að flytja inn á þing
þá breyting, að sóknarnefndir verði
kosnar til 3 ára.
Biskup tók þá fyrir málið um vá-
trygging kirkna, og hafði hanu leitað
álita prófastsdæmanna um það. Vfð-
ast hefir ýerið óskað að fá innlenda á-
byrgð, og ýmist stungið upp á lands-
sjóði eða kirkjusjóði, eða þá sameigin-
legum innbyrðissjóði kirknanna til á-
byrgðar. Stiftsyfirvöldin töldu kirkju-
sjóðinn eigi færan tii þess, og mjög
hæpið að landssjóður vildi beint taka
ábyrgðina að sér, og því vart um ann-
að að ræða en sameiginlega ábyrgð eða
erlenda eldsvoðaábyrgð. Til tals hafði
komið, að fá ábyrgð fyrir öðru tjóni en
af eldsvoða, en talið víst að slík á-
byrgð fengist ekki. Samþykt var að
kjósa 3 manna nefnd til að íhuga mál-
ið og segja álit sitt um það fyrir næstu
sýnódus. þessir voru kosnir:
Bískup Hallgr. Sveinsson með 15 atkv.
Lektor þórh. Bjarnarson — 15 —
Docent Eiríkur Briem — 8 —
jþá flutti lector þórhallur Bjarnar-
son inngangserindi um umferðarkenslu
og kristindómsfræðslu, og lagði sér-
staka áherzlu á það, að skilyrðin um
landssjóðsstyrkinn trygði eigi prestin-
um ráðning sveitakennarans, og að
sveitakennarinn yrði að kenna kristin-
dóm, hvort sem hann væri hæfur til
þess eða ekki.
Eftir nokkrar umræður voru eftir-
farandi áskoranir til alþingis sam-
þyktar:
1. Að prestar fái að lögum meira at-
kvæði en þeirnú haíaum ráðning
sveitakennara.
2. Að landssjóðsstyrkur sé veittur
sveitakennurum, þótt eigi hafi þeir
kristindómsfræðslu á hendi, hafi
viðkomandi sóknarprestur leyst þá
frá því starfi.
3. Að fjárveitingarvaldið styrki sem
raest barnaskólana, og hafi það
fyrir augum, að þeir taki við af
umg’ngskenslunni, þar sem því
með nokkuru móti verður við
kotnið.
Fyrsti sigurinn.
í fyrra dag vann stjórnarbótin fyrsta
úrslita-sigurinn á þingi.
Til þess að henni geti orðið fram-
gengt, þurfti stjórnarbótarflokkurinn
að haga svo kosningu til efri deildar
og forsetakosningum, að í b á ð u m
deildum sé meiri hluti þeirra þing-
manna, er atkvæði greiða, stjórnarbót-
inni sinnandi.
Undir þessum kosningum voru af-
drif málsins í þinginu komin. Og við
þessar kosningar hlaut það að koma
í ljós, hvor flokkurinn, stjórnarbótar-
menn eða afturhaldsliðið, væri öflugri.
Úrslitin urðu þau, að stjórnarbótar-
menn unnu hvarvetna sigur. Allar
kosningarnar fóru nákvæmlega eins
og þeir ætluðust til.
Nú leikur þá enginn vafi á þvf framar,
að stjórnarskrárbreytingar vsrða sam-
þyktar á þessu þingi.
Vitaskuld má við því búast, að aft-
urhaldsliðið gefist ekki upp, fyr en í
síðustu lög, og ef til vill aldrei. |>að
beitir auðvitað kröftum sínum enn til
þess að spyrna á móti broddunum.
f>að byggir vafalaust framar öllu
öðru vonir sfnar á landsböfðingja. Og
það reynir að bera hann fyrir ósönn-
um sögum nú, eins og að undanförnu.
Afturhaldsliðið minnist þess nú með
viðkvæmum og vonarrlkum hugarhrær-
ingum, hve óþyrmilega stjórnarfulltrú-
inn flutti alþingi 1897 tilboð stjórnar-
innar 1 stjórnarskrármálinu — að hann
flutti það þá þann veg, að sumir
þingmenn þorðu ekki að sinna því,
fyr en búið var að kveða niðurgrýlur
stjórnarfulltrúans eftir langa mæðu.
Skiljanlega gerir afturhaldsliðið sér
vonir um aS takast kunni að leika
sams konar leik með þingmenn í sum-
ar eins og á þingi 1897, þegar ein-
stök stjórnarskrárbreytingaratriði koma
til umræðu.
Vér segjum engan veginn, að þetta
verði reynt nú af stjórnarfulltrúans
hálfu. En hitt getur ekki veriS nokk-
urum vafa bundið, að afturhaldsliðið
vonast eftir því og lítur á það sem
helzta skilyrði þess, að nnt verði
enn í sumar að hnekkja stjórnarbót-
inni.
Og jafnframt má ganga að því vísu,
að sama athæfinu verði beitt, eins og
vér erum nú farnir að venjast við, því
athæfi, að fylla eyru manna og huga
með tilhæfulausum sögusögnum og bera
landshöfðingja fyrir þeim. Hvernig
var ekki heimkoma laudshöfðingja úr
utanför hans notuð í vor. Tafarlaust
þegar hann er stiginn á land, taka
sendlar afturhaldsliðsins að þenja sig
um bæinn til þess að telja mönnum
trú um, að landshöfðingi hafi komið með
þær fregnir frá stjórninni, að útséð sé
um alla samninga. Og svo er aftur-
haldsmálgagnið látið flytja ósannindin
út til þjóðarinnar allrar í því skyni að
lama þingmálafundi stjórnarbótarvina.
Hver getur efast um, að afturhalds-
liðið taki til sömu ráða nú í fjörbrot-
unum?
En við öllum slíkum blekkingum á
stjórnarbótarvinum nú að vera óhætt.
Boðskapur konungs vors tekur af öll
tvímæli. jpar er skýrt og skorinort
lýst yfir því, að konungur vilji stað-
festa allar þær kröfur í málinu, er
hægt sé að verða við. Engin hætta
ætti því á því að geta verið, að stjórn-
arbótarmenn bresti hug til að fara
nógu langtí breytingaáttina.
Yið hinu virðist oss sannast að segja
hættara, að konungs-boðskapurinn
kunni að freista stjórnarbótarvina til
að fara 1 e n g r a í breytingaáttina en
hyggilegt er. Og ganga má að því
vísu, að afturhaldsliðið leiti við að ala
á þeim freistingum, þegar önnur ráð
reynast ónýt!
Yér verðum að minnast þess fyrst
og fremst, að þó að stjórn vor só
samningafús, sem hún vitanlega er —
það sannar konungs-boðskapurinn svo
áþreifanlega, sem framast verður —
þá er hún ihaldssöm, og þar af leið-
andi hyggilegast og varlegast að sýna
sem mesta sjálfsafneitun í kröfunum,
eins og nú er ástatt, svo framarlega
8em vér viljum geta gengið að því
nokkurn veginn vísu, að stjórnarskrár-
breytingar-frumvarp alþingis í sumar
nái staðfesting konungs óbreyct. Og
þó að það væri engan veginn árang-
urslaust, eins og sýnt var fram á í
síðasta blaði Isafoldar, að samþykkja
í sumar frumvarp, sem stjórnin gæti
ekki til fulls gengið að, en væri ann-
ars bygt á þeim samningagrundvelli,
er hún hefir afmarkað, þá væri þó að
sjálfsögðu mikið mein að töfinni, sem
af því hlytist. Ólagið á stjórnarfari
voru er sannarlega megnara en svo,
að gerandi sé leikur til þess að tefja
fyrir Iagfæringum á því, þó ekki væri
nema um eitt ár að tefla.
Og jafnframt eigum vér að hafa það
hugfast, að jafnvel þótt engu væri
aukið við þau stjórnarbótaratriði, sem
stjórnin hefir skýlaust lýst yfir að hún
muni ganga að, stöndum vór alt öðru
vísi að vígi eftir en áður, að því er til
nýrra Stjórnarskrárbreytinga kemur.
Fáum vér ráðgjafann á þing, og þar
af leiðandi í samvinnu við þjóðina, er
engin ástæða til að efast um, að vér
munum framvegis geta komið fiam
þeim stjórnarskrárbreytingum, er þjóð
vor kann á þeim og þeim tíma að
þarfnast, þar sem vér aftur á móti
höfum fengið dýrkeypta reynslu fyrir
því, hve örðugt það er, meðan þingið
nær ekki tali af stjórn sinni.
þess vegna á meiri hluti þingsins,
stjórnarbótarliðið, að fara varlega í
þetta sinn, sýna stillingu og sjálfsaf-
neitun og tefla ekki á tvær hættur að
svo miklu leyti, sem með nokkuru
móti verður hjá komist.
Kosniner
þingmanns Dalamanna.
Allsnarpar umræður urðu um kosn-
ing Björns Bjarnarsonar, þingmanns
Dalamanna. Kæra hafði komið frá
þingmönnum út af tvenns konar göll-
um.
• Annar var sá, að kjörfundarboðið
hafði ekki komið í tvo hreppa kjör-
dæmisins fyr en örfáum dögum fyrir
kjórfund. |>á fyrst hefði sýslumaður
sjálfur farið eð ríða um sveitirnar og
tilkynna mönnum kjörfundinn.
Hinn gallinn var framkoma sýslu-
manns á kjörfundi; þar hefði hann
beitt hlutdrægni, mælt freklega fram
með sjálfum sér og móti keppinaut
sínum, steytt hnefann framan í kjós-
endur úr kjörstjórnarsæti bg gefið í
skyn, að framkomu þeirra gagnvart
sér mundi verða minst.
Að því, er fyrra liðinn snerti, færði
B. B. sér til afsökunar, að kjörfundar-
boðið hefði hann sent í tæka tíð, en
svo hefði það glatast á leiðinni, og
lagði fram vottorð frá verzlunarstjóra
í Búðardal því til sönnunar.
Fyrir vanstilling sinni á kjörfundi
gerði hann þá grein, að kvöldinu fyr-