Ísafold - 27.07.1901, Page 1

Kemur út ýmist einn sinni eÖa
tvisv. i viktt YerÖ árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/j doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram)
ISAFOLD.
TJppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXYm. árg
Reykjavík laugardaginn 27. júlí 1901.
51. blað.
f. 0 0. F. 83829
Forngripas. opið md., mvd. og ld. 11—12
Lanasbókasafii opið hvern virkan dag
ki» 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
nad., mvd. og Id. til útlána.
Okeypis lækning á spítalvnum á þriðjud.
og föstud. -kl. 11—1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
k. 11—1.
Ókeypis tanniækning í húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Stjórnarbótin.
f>að var samþykt í neðri deild í
gær við 3. umr., frumvarp meiri hluta
nefndarinnar óbreytt, með 12 atkv.
gegn 10, hinum sömu sem talin eru í
síðasta bl.
Enginn talaði neitt, nema E. J.
nokkur orð um atkv. greiðslu sína.
þar með er málið afgreitt til efri
deildar og mun koma þar á dagskrá
þriðjudag 30. þ. m.
Landsspítalinn
Hann er nú kominn gegnum 2.
nmræðu í neðri deild. En þrátt fyrir
það er enn mjög óvíst, hvernig um
hann kann að fara þar. Ýmsir þing-
menn hafa tilhneiging til að létta
kostnaðinum við fyrirtækið af lands-
sjóði að einhverju eða öllu leyti, enda
benda á úrræði til þess.
Tvær leiðir hafa mönnum hugkvæmst
til þess að öðru leytinu að komast hjá
því, að landssjóður þurfi að leggja út
í þennan kostnað, og að hinu leytinu
að tryggja það, að hér komi upp góð-
ur spítali, er læknaskólinn geti átt
aðgang að, sem vitanlega er aðalatriði
málsins frá sjónarmiði þingsins og
landsstjórnarinnar.
Önnur er sú, að veita Eeykjavík til-
tekna fjárhæð, t. d. 60,000 kr., til
þess að koma spítalanum upp, og
styrkja hana svo eitthvað árlega til
þess að standast kostnaðinn, sem af
spítalahaldinu leiðir. Með þeirri til-
breytni yrði það helzt unnið, eftir
þeim meðmælum, sem hugmyndin
fekk við 2. umræðu, að landssjóður
rendi þá ekki blint í sjóinn um
kostnaðinn.
Um þessa Ieið er nú það í fljótu
bragði að segja, að hún er alveg vafa-
laust Jokuð. Beykjavík tekur aldrei
að sér að fara að kljást við slíkt spí-
talafyrirtæki, sem hér er um að ræða.
Og það er ekki heldur von. f>ví að
engin skynsamleg ástæða verður fyrir
því færð, að hún ætti að gera það.
Hún hefir enga þ ö r f á því, gæti
látið sér nægja að koma upp miklu
minni spítala, sem minni ábyrgð fylgdi
á allar lundir. Og hún hefir enga
s k y 1 d u til þess að sjá óllu landinu
fyrir spítala, sem væri ekki að eins
þeim mun fullkomnari en allir aðrir
spítalar landsins, að hingað yrði
leitað af öllu landinu, þegar í nauð-
irnar ræki, heldur og sérstaklega til
þess gerður, að læknaefni landsins
geti þar fengið þann Iærdóm, er lands-
mönnum megi að góðu haldi koma.
Eeykjavík mundi eðlilega setja fyrir
sig kostnaðaráhættuna ekki síður en
þingið, og ekki hugsa til þess með
eindreginni ánægju, að þurfa ef til
vill alt af öðruhvoru að leita til þings-
ins með fjárbeiðni, né heldur til þess,
að láta slíkt vandamál sem rekstur
annars eins spítala vefjast inn í bæj-
armálefnin, sem stöðugt eru að verða
víðtækari og örðugri viðfangs, eins og
eðlilegt er.
Eeykjavík mundi pví alveg fráleitt
þiggja fjárstyrk þann, er þingið byði
í þessu skyni. í stað þess mundi hún
koma sér upp einhverri spítalaholu af
eigin rammleik að mestu leyti eða basla
áfram við þá spítalanefnu, sem nú er
hér, og byggja læknaskólanum út þaðan.
Nú mátti heyra það á ræðum þing-
mauna i neðri deild, að þeim þótti
sumum einmitt þetta ekki svo illa
farið. þá losnaði landssjóður að mestu
við kostnaðinn og þá kæmi hér upp
spítali, sem gæti komið að miklu gagni
— ekki sízt ef St.-Jósefs-systur í
Landakoti reistu líka spítala af eigin
rammleik, svo sjúkrahúsin yrðu tvö hér
í bænum.
En sú ánægja hlýtur að stafa af
því, að mennirnir hafa ekki íhugað
málið til fulls, ekki gert sér í Ijóst, í
hverju skyni farið er fram á, að 1 a n d s-
s p í t a 1 i verði reistur. J>að er frem-
ur öllu öðru læknaskólans vegna, í
því skyni, að landsmenn geti fengið
sem bezta lækna. Og þeim tilgangi
yrði ekki náð með þessum smáspí-
tölum.
Ungum og efnilegum læknaskóla-
kandídötum er ætlað að fá stöðu við
landsspítalann, . einum og einumísenn,
áður en þeir takast héraðslæknisem-
bætti á hendur. Á þetta atriði leggja
læknakennararnir hér hina mestu á-
herzlu fyrir læknamentun landsins.
En fyrir það væri girt, ef menn sættu
sig við þessa smáspítala eina.
Engin trygging væri heldur fyrir
því, að læknakennararnir kæmust að
þessum smáspítölum með nemendur
sína. Eigendurnir hefðu enga skyldu
til þess, og þeir gætu sett þá lækna
við spítalana, sem væru skólanum ó-
viðkomandi.
Engin líkindi eru neldur til þess, að
á þessum smáspítölum yrði sjúkling-
unum skift í deildir eftir innvortis og
útvortis sjúkdómum og læknar ráðnir
samkvæmt þeirri skiftingu. Öllum
hlýtur að liggja í augum uppi, sem í-
huga málið vandlega, hve mikils er
um það vert fyrir læknaefni, sem þar
eiga að stunda nám. Með því einu
móti fæst trygging fyrir, að tilsögnin
verði svo góð, sem kostur er á.
Enn fremur má og á það benda,
að læknaskólinn yrði þá sviftur hús-
næði sínu.
Oss virðist, sem ekki ætti að þurfa
að eyða fleiri orðum að því, að koma
mönnum í skilning um það tvent, sem
hér hefir verið rainst á,
a ð ekki er til neins að vera að veita
Eeykjavík fó til að koma upp Iands-
spítala og reka hann á eigin kostnað,
því að hún gengur aldrei að því; og
a ð smáspítalar hér í bænum, sem
bæjarfélagið eða aðrir kynnu að koma
upp af eigin rammleik, gera ekki lækna-
skólanum, og þar af leiðandi ekki
landinu, það gagn, sem landsspítali
mundi gera, og að ekki er einu sinni
nein trygging fyrir því, að læknaskól-
inn mundi hafa þeirra nein not.
Svo er hin leiðin þeírra tveggja,
sem minst er á í upphafi þessa máls.
þinginu hefir borist tilboð frá St.-
Jósefs-systrum í Landakoti um að
reisa spítala yfir 30—40 sjúklinga.
f>ær ætla að eiga spítalann og reka
hann sjálfar, að öðru leyti en þvi, að
landið leggi til læknishjálp. f>ær bjóð-
ast til að gera hann svo úr garði,
sem kennarar læknaskólans heimta.
Sjúklingar eiga að komast þar að,
hvaðan sem er af landinu. Og því er
heitið, að sjúklingar skuli ekki verða
þar fyrir neinum trúbragðaáhrifum.
Til þess að koma þessu fyrirtæki í
framkvæmd fara þær þess á leit við
þingið, að landssjóður veiti þeim 60,000
króna lán, er afborgist með 6% á 28
árum. Pyrir þessu veði á landssjóður
að hafa 1. veðrétt í spítalanum.
Landið þyrfti því ekki öðru til að
kosta en læknishjálpinni. Vilji það
hafa kandídat við spítalann, sem
læknakennararnir telja sjálfsagt, verð-
ur hann að eiga heimili úti í bænum.
Kostnaðurinn við læknishjálpina er
talinn 2000 kr. í spítalafrumvarpinu
I
og yrði sjálfsagt hér um bil sá sami
í Landakotsspítalanum.
Frá fjárhagslegu sjónarmiði er til-
boðið óneitanlega all-álitlegt. Vitaskuld
komu fram í deildinni nokkurar ve-
fengingar og aðfinningar frá því sjón-
armiði. En vér verðum hreinskilnis-
lega við það að kannast, að oss virð-
ist þær ekki vera á verulegum rökum
bygðar.
Tilboðinu var frá fjárhagslegu sjón-
armiði fundið tvent til foráttu. Ann-
að var það, að systurnar hefðu svo
lítið fé með höndum, ekki nema eitt-
hvað 30,000 kr., auk hins fyrirhugaða
landssjóðsláns, að ókleift virtist fyrir
þær að koma upp svo vönduðum spí-
tala, sem til væri ætlast, ekki sízt
þar sem fleiri sjúklingum er ætluð
þar vistarvera en á spítala landsstjórn-
arinnar. En við þeim leka virðist
mega sjá með því, áð Iáta ekki lánið
af hendi fyr en spítalinn er kominn
upp. Að sumu leyti yrði Landakots-
spítalinn kostnaðarminni en landsspí-
talinn; þar er t. d. engin læknisíbúð.
Enda mun vera almenn skoðun hér,
! að kostnaðurinn við landsspítalann sé
all-ríflega áætlaður, jafnvel eftir að
nefndin hefir fært áætlunina niður.
í öðru lagi var það að tilboðinu
fundið, að engin trygging væri fyrir
því, að eigendurnir gætu staðist árs-
kostnaðinn, þar sem spítalinn ætti
alveg að bera sig, ekki að eins
standast árskostnaðinn, heldur og af-
borgun á peningaláninu. |>á væri lík-
legast, að farið yrði að leita til lands-
sjóðs með fjárbænir, sem hann neydd-
ist til að sinna, ef eigendur ættu að
getahaldið spítalanum áfram. Umþessa
mótbáru er það að segja, að lands-
sjóður á þar sízt meira á hættu en
eigendur. þ>eir eiga á hættu að missa
spítalann, ef þeir geta ekki staðið
straum af honum. Og kaþólska trú-
boðið er áreiðanlega komið hingað til
lands með öðrum ásetningi en þeim, að
fara slíka sneypuför. Enda alls eng-
in líkindi til að svo fari, eftir því sem
sams konar erindi er rekið í öðrum
löndum mótmælenda.
Vér þykjumst þess fullvissir, að svo
megi um hnútana búa, að frá fjárhags-
legu sjónarmiði verði ekkert verulegt
að þessari leið fundið.
En fleiri hliðar eru til á málinu.
Og í vorura augum er það aðalatriðið,
hvort vér eigum að þiggja þetta af
kaþólskum mönnum, sem vitanlega
eru hingað komnir í því skyni, að
leggja undir sig landið.
Oss dettur ekki í hug að amast við
kaþólskum mönnum hér á landi eða
að Íslendingar eigi að sýna þeim
nokkurn skort á umburðarlyndi. Oss
kemur ekki til hugar, að hefta eigi
nokkurt líknaryerk, sem þeir vilja hér
vinna af eigin rammleik og landsmenn
þiggja af þeim af fúsum vilja. Hér
getur ekki verið um það að rseða, að
kristnir menn hér á landi byrji 20. öld-
ina með þvf, að útiloka líknarstarfsemi
kristins félags, eins og mikisvirtur og
mælskur þingmaður komst að orði í
neðri deild í fyrra dag.
En hitt er ekki umburðarlyndi, held-
ur roluháttur, að landstjórn og lög-
gjafarþing gangi í það bandalag við
kaþólska trúboðið, að á herðar þess
verði varpað byrði, sem þjóðfélagið
alveg að sjálfsögðu á sjálft að bera.
Hitt er ekki umburðarlyndi, heldur
gjörræði af landstjórn og löggjafarþingi
mótmælendaþjóðar, að neyða hvern
sjúkling, sem leitar á náðir þess spl-
tala, er stendur undir landstjórninnar
umsjón, til að þiggja hjúkrun, þegar
dauðinn ef til vill stendur fyrir dyr-
um, af ramm-kaþólsku fólki.
Hitt er ekki umburðarlyndi, heldur
uppgjöf, að löggjafarþing og landstjórn
geri ráðstafanir til þess að styðja
kaþólskt trúboð hér á landi. J>ví að
þessi fyrirhugaði Landakotsspítali é r
trúboðsfyrirtæki og ekkert annað, þrátt
fyrir loforðin um, að ekki skuli gerðar
tilraunirtil að hafa áhrif á trúarsannfær-
ing manna. Eins og þórður J. Thorodd-
sen tók fram í sinni ágætu framsögu