Ísafold - 09.10.1901, Blaðsíða 1

ISAFOLD.
Uppsögn (skiifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstræti 8.
Reykjavík miðvikudaginn 9. okt. 190l.j
67. blað.
Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
D/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlsudis fyrir fra'g'
XXVIII. árg.
I. 0. 0. F. 8310118'/., II.__________
Forngripas. opið md., mvd. og Id. 11—12
Lanasbókasafii opið lirern virkau dag
ki. 12—2 og einni stundu iengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Okeypis lækniug k spitale.num á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Okeypis augnlækning á spitalanum
fyrst.a og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
s. 11—1.
Okeypis tannlækning i húsi Jóns Svems-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Hvað stjórnarmálinu líður.
Bkki nokkur minsta vitund uppi
látin enn af stjórnarinuar hendi um
undirtektir undir stjórnarbótina, eins
og hún var afgreidd frá þinginu í sum-
ar. f>ess er ekki von fyr en með síð-
ustu ferð í haust (nóv.). f>að létu og
ráðgjafarnir skýlaust á sér heyra þeg-
ar eftir komu #Vestu« til Khafnar í
upphafi f. mán. Sama segja þeir enn.
Bru til þess þær eðlilegar orsakir, a ð
þeir eiga ákaflega annríkt fram yfir
þingbyrjun hjá sér (1. okt.); a ð þeir
fá ekki skjöl málsins héðan fyr en um
það leyti, hafa t.d. ekki einu sinni fengið
ávarpið frá efri deild til konungs fyr
en með Vestu 5. þ. m., en engin von
að þeir fari að gefa sig við tnálinu
fyrri; og loks, að þeir þarfa, eða rétt-
ara sagt og sérstaklega íslandsráð-
gjafinn, þó dálítinn tíma til að kynna
sér málið og íhuga.
En það er oss óhætt að fullyrða, að
þá, með síðustu ferðinni (nóv.), kem-
ur svar, ákveðið svar, sjálfsagt í kon-
unglegri auglýsingu, er verður nánast
svar upp á ávarp efri deildar.
Svarið verður ákveðið bæði að því
leyti, hvort von muni á staðfesting
frumvarpsins frá í sumar á sínum tíma,
ug eins um hitt, hvort þessi stjórn
mundi fáanleg til að ganga að því, sem
kallað er »rífari stjórnarbót« að ein-
hverju leyti, smáu eða stóru.
Fyrir því er heimska tóm og hé-
gómi, að vera að henda nú álofti hvik-
sögur um það, hvernig stjórnin muni
svara, tilbúnar ýmist út úr tómum
hugarórum, eða þá í blekkingarskyni
við auðtrúa kjósendur, sem afturhalds-
liðið veit sér ríða lífið á að veiða á
sitt band til vorsins.
Erlend tíðindi.
Aukakosningar (3) til landsþingsins
danska 12. f. m. fóru svo, aökosnir voru 2
hægrimenn og 1 vinstrimaður. Líkt og
áður var. Flokkarnir vega því hér um
bil salt í landsþinginu; ráðaneytið mun
ekki hafa þar meiri hluta.
Mikill mannfagnaður við hirð konungs
vors í f. mán. Þeir dvöldu þar 2—3
vikur, Rússakeisari og Englakonungur,
með drotningum sínum og öðru stór-
menni. Játvarður konungur er gleði-
maður mikill. Enginn Englakonungur
hefir til Danmerkur komið nokkurn tíma
fyr en þetta. Rússakeisari brá sér suð-
ur í Danzig til fundar við »bróður« sinn
Yilhjálm Þ/zkalandskeisara. Með þeim
fór alt ástsamlega. Alfarin fóru þau
hjón, Rússakeisari og drotning haus,
frá Danmörku 23. f. mán., og hóldu þá
til Frakklands. Þar var ákaflegur
fagnaðar-viðbúnaður. Það er gert til að
treysta bandalagið sem bezt, hve nær
sem til þarf að taka eða hvað sem í
skerst.
Meiri háttar eldsvoði varð í borginni
Kalundborg á Sjálandi 21, f. m., meiri
en dæmi er til í Danmörku síðan' er
Kristjánshöll brann (1884). Eyddist
um J/4 hluta bæjarins. Skaðinn metinn
IVs milj. kr.
Vinnuteppunni ólokið enn í Grimsby,
er staðið hefir mestalt sumarið, milli
botnvörpu-fiskimanna og útgerðarmanna
þeirra, og hefir nú snúist upp í róstur.
Útgerðarmenn hafa afsagt, að hlíta
neinni gerð.
Dæmdur var morðingi Mc Kinley’s
forseta, Czolgosz, 24. f. m., sekur um
morð að fyrirhuguðu ráði. Hann verð-
ur líflátinn með rafmagni; svo mæla
amerísk lög fyrir. Ekki hefir uppvíst
orðið, að neinir hafi verið í vitorði með
honum.
Það er nýjasta að frótt af viðureign
Búa og Breta, að Búar unnu sigur í 2
smá-orustum um miðjan f. mán, — við-
skiftin eru tómar smá-orustur — þar
sem fóllu af Bretum 39, en sárir urðu
61, og 155 haudteknir.
Suður í Rúmeníu varð í f. m. tniðj-
um hroðalegt járnbrautarslys, ef banaði
nær 40 manna.
Fögur veðrabrigði.
Það grunaði Isafold sýnilega um
græzku síðast, afturhaldsliðið hórna í
bænum.
Það þýddist ekki heilræði hennar um
að leggja ekki trúnað á ófagtiaðar-
tíðindin um, að dr. Valtýr væri orðiun
ráðgjafi. Það grunaði hana um óheil-
indi og svaf heldur illa nóttina næstu.
En svo rann upp sunnudagurinn,
heiður og fagur, og póstskipið inn
á höfnina með þau tíðindi, sem Isafold
hafði sagt því óbeinlínis, að enginn
Valtýr væri enn orðinn íslands-ráðgjafi
né nein önnur því ógeðfeld persóna.
Og »erindrekinn«, »íslands bezti full-
trúinn« raunar ekki heldur. En það
var nú sök sér. Þ a ð gat lagast með
tímanum. En hitt var ekki aftur tekið,
ef nokkuð hefði verið í því hæft.
Hvílíkur hugarléttir ! Hvílíku fargi
af létt! Hvílíkur sólskinsblær yfir hinni
fáliðuðu, en ekki eftir því fyrirferðar-
litlu afturhaldssveit hér í bænum, sem
er aðallega nokkuð af »fínni« enda em-
bættalýðsins og stöku dilkar hans.
Og svo kom »himnabréfið« frá signor
»Stefni«, með þýðiugu á nokkrum klaus-
uip úr grein í »Politiken«, sem aftur-
haldsliðinu fanst ganga því næst, sem
það ætti vísa margra ára frestun á
stjórnarbótinni, méð milliþjóðanefnd
(Dana og Islendinga) og annað góðgæti
eftir þess höfði.
Þetta hafði hann afrekað »erindrek-
inn« þeirra, snillingurinn! Eins og hann
væri nú ekki sjálfsagður til að verða
ráðgjafi !
í þess augum, afturhaldsliðsins, er
stjórnarskrárbreytingin og stjórnarbótar-
baráttan þ a ð e i 11, hver verði íslands-
ráðgjafi, hvort heldur einhver þess félagi
og lagsmaður, einhver af þess sauða-
húsi, svo að völdin hverfi ekki »úr ætt-
inni«, eða þá eitthvert miður geðþekt
aðskotadýr.
Já, þetta hafði hann afrekað, snill-
ingurinn.
Það er satt: hann e r snillingur —
snillingur að skálda bæði í samföstu
máli og sundurlausu, og snillingur að
— leika!
Hann er gerður afturreka með erind-
ið. Hann kemur liryggbrotinn aftur.
En — er samt ákaflega á báðum buxun-
um og leikur sigri hrósandi stjórnvitr-
ing. Lætur »Stefni« senda út »himna-
bróf« til þess, að leiða lýðinn í allan
sannleika um það.
Bankamálið.
Sannfrétt er það, að bankamennirn-
ir, þeir Arntzen og Warburg, treysta
sér ekki til að ganga að bankafrum-
varpi þingsins frá í sumar, eins og það
var fleygað síðast í efri deild, með
því að láta landsbankann standa. —
Hins vegar mun og vafasamt talið,
hvort stjórnin fengist til að staðfesta
það; bæði má gera ráð fyrir, að ráðu-
nautur hennar, þjóðbankinn, mundi
leggja á móti því, eftir eldri tíllögum
sínum í málinu, og eins mundi stjórn-
in telja hættuspil fyrír landssjóð, að
láta innleysanlega seðla hlutafélags-
banka einstakra manna tefla við óinn-
leysanlega seðla landsbankans. Sú
hætta er vitaskuld létt á metunum
hjá fleygsmiðunum á alþingi, þótt
margur mundi telja þeim engu síður
skylt um það að hugsa en hinni út-
lendu stjórn; þeim var það fyrir mestu,
að reyna að fá »stóra bankanum« í hel
komið, en landsbankanum haldið við
lýði, þótt alls ónógur væri og hlyti að
verða áfram nema örlitlum hluta
landsins.
Til þessa voru refarnir skornir, og
það hefir tekist að sinni.
»Og er á meðan er«, segja þeir.
En þá var hitt eftir, að búa til og
hagnýta einhverja þá tegund ryks í
augu almennings, er hefði þau áhrif,
að hann sætti sig við þetta og héldi
sér borgið eigi að síður.
f>að er, að útvega landsbankum lán,
eitthvert lán og með einhverjum kjör-
um.
það var nú erindi bankastjórans til
Khafnar með fram, annað en að gefa
stjórnarbótarmálinu auga.
Hann kvað og vera býsna-drjúgur
yfir, hverju sér hafi ágengt orðið, alt
að því eins og frændi hans »erindrek-
inn« yfir sínu erindi.
það er þá það, að hann hefir feng-
ið hjá Landmandsbankanum fyrirheit
um Ú2 m’lj- kr. lán í gulli, með all-
góðum vaxtakjörum o. s. frv.
þetca þykir óefað í fljótu bragði all-
glæsileg fúlga, enda er vissulega svo
til ætlast.
En sé það mál til mergjar klofið,
verður úr pví aumlegt kák.
Ný lög þarf nú fyrst og fremst til
þess, að slíkt lán verði tekið. Fær
því bankinn ekki þennan veltufjár-
auka fyr en löngu eftir aukaþingið að
sumri, þótt þarfnast kynni hans miklu
fyr.
þá þarf hann enn fremur að setja
veð fyrir láninu, og mun varla hafa
annað að bjóða, er um munar, enþað
sem hann á óselt af bankavaxtabréf-
unum. Hann gæti gefið út 3/4 milj.
í innleysanlegum seðlum út á hina
lánuðu J/2 rnflj. í gulli — sem vitan-
lega yrði þá að liggja kyr í bankan-
anum, — en yrði að veðsetja fyrir því
viðlíka mikið af verðbréfunum eða alt
að því.
Niðurstaðan yrði því hér um bil
eins og ef hann hefði getað selt veð-
deildarbréfin upp. Með öðrum orðum:
alls enginn viðauki fram yfir það sem
veltuféð hefir veriðtalið; veðdeildarbréfin
hafa sem sé verið talin með í því. —
þeim yrði að eins með þessu móti
komið í handbæra peninga. það er
alt og sumt.
En þó svo væri, að þetta væri öðru
vísi iagt niður, og gert t. d. ráð fyrir
74 milj. veltufjárauka af þessu láni,
þá sjá allir, hve skamt það dregur;
mundi varla gera að fylla þörfina hér
í bænum og kringum hann þá, þegar
lánið væri fengið.
En útibúanna yrðu hinir landsfjórð-
ungarnir að bíða jafnt sem áður, önn-
ur 15 árin Iíklega eða lengur.
Landburður af síld
við Eyjafjörð í f. mán., um 20. f.
m. lás, við lás þá inni á »pollinum«.
Búist við að næmi 15—20 þús. tunn-
um. Með 30 kr. verði yrði það alfc
að 600,000 kr. Kostnaður talinn alt
að helmingi og yrði þá hreinn ábati
full 300,000 kr. Algengt, að sjómenn
hefðu 40—50 kr. í kaup á dag éða
upp úr deginum, og kvenfólk alt að
10 kr. fyrir að slægja. Mestallur afl-
inn eign Islendinga.