Ísafold - 16.11.1901, Side 1

Kemur út ýmist einn sinni eða
tvisv. í vikn Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l’/s doll.; borgist fyrir miðjan
jiíH (erlendis fyrir fram.)
ÍSAFOLD.
Uppsögn (shnfleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXYIII. árg.
Keykjavík laug'ardaginn 16. nóv. 1901.
73. blað.
Bidjið ætíd um
OTTO M0NSTBD S
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadriúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu i samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
I. 0. 0. F. 831122^.________________
Forngripas. opið md., mvd. og ld. 11—12
Lanasbólcaxafu opið bi-ern virkan dag
k). 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útiána.
Okeypis lækning á spítalfnnm á þriðjud.
og föstud. kl. 11 -1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
fe. 11—1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánnd. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Háseta á Hskiskip
ráðum við undirritaðir, fyrir næstkom-
andi útgerðartíma (1902), upp á hálf-
drætti og mánaðarkaup.
Atvinnan borgastaC öilu
leyti í peninguni.
Menn snúi sér til Sigfúsar Bergmann
í Hafnarfirði, sem gefur nánari upp-
lýsingar og semur um vistráðin.
Bíldudal í ágúst 1901.
P. J. Thorsteinsson & Co.
Kommissionsforretning.
Vi tillade os höfligst at bringe til
D’ Herrer Köbmænds Kundskab, at vi
have etableret os som Kommissions
Agenter for Færöerne & Island. Vi
have förste Klasses Forbin-
d e 1 s e r saavel her i Landet, som paa
Continentet for Salg af Færöiske og
Islandske Produkter. De Ordres, der
maatte blive os betroede, effectueres til
laveste Markedspriser. Til
stabile Köbmænd gives en kortere eller
iængere Kredit.
Dansk Korrespondance.
Ærbödigst
Anderson Brothers
15 Robinson Kow. Hull.
Aldamótarit.
ísland um aldamótin.
Ferðasagasumarið 1899.
Eftir Friðrik J. Berg-
mann. Rvík 1901. VIII
+ 322 bls.
|>að hefir ósjaldan verið brýnt fyrir
oss, að landar vorir í Vesturheimi
bugsuðu mest um það, að ginna sem
flest fólk burt af þessu landi, vestur
til sín í dýrðina og sæluna, og í því
skyni gerðu margir þeirra sér það að
reglu, að bera íslandi sem verst sög-
una og lasta flest hér á ættjörð vorri.
Eitt blað hér á íslandi hefir að minsta
kosti gjört tilraun til að telja alþýðu
manna trú um. að slíkur væri hugsun-
arháttur leiðtoganna þar vestra, enda
var og farið að hafa orð áþví hérum
árið, að láta »lastmæliu« um landið
varða við lög. Prestarnir þeirra Vest-
ur-íslendinganna — sumir að minsta
kosti — hafa verið taldir með leiðtog-
unum.
Nú er þá nýprentuð bók um ísland
eftir einn þeirra; segir hún aðallega
frá ferð hans hér á landi fyrir 2 árum
og flytur oss jafnframt álit höfundar-
ins á íslandi og á högum og hátterni
landsmanna. Er þá full ástæða til að
ætla, að mörgum sé forvitni á að sjá
bókina, og að margir hafi þegar sval-
að þeirri forvitni sinni, því að bókin
kom út í vor sem leið. Nú er þess
sem sé nokkur kostur, að dæma um
það fyrir eigin reynslu, hvort getsakir
þær, er höf., ásamt öðrum, hafa verið
gerðar, séu á rökum bygðar.
Aðallega mun bókin rituð í þeim
tilgangi, að fræða Vestur-íslendinga
um ástandið á fósturjörðu vorri, eins
og það er nú. Höf. veitþað, að mörg-
um landa fyrir handan hafið er hug-
arhaldið að fá sem beztar og sannast-
ar fréttir »að heiman«; hann þekkir
það af sjálfs sín reynslu, eins og allir
ir þeir, er lifað hafa langdvölum fjarri
fósturjörðu sinni, að fátt eru menn
fíknari í að lesa en það, sem skrifað
er um »gamla ættlandið«.
Marga Vestur-íslendinga langar án
efa mikillega að bregða sér til íslands
snöggva ferð, en eiga fæstir kost á því.
Slíkum mönnum vill höf. veita hlut-
deild í þeirri ánægju og þeim fróðleik,
er hann hafði upp úr ferðalaginu, með
því að segja þeim frá því helzta, sem
fyrir augun bar.
Eigi virðist ástæða fyrir oss að taka
slíku öðru vísi en með þökkum, svo
framarlega sem höf. gerir sér far um
að segja sem sannast og réttast frá
högum þjóðar vorrar. Blöð vor hafa
oft borið mikið lof — stundum full-
mikið — á ýmsa útlendinga, er ritað
hafa eitthvað um þjóð vora, siðu vora
og bókmehtir, og hefir þó þekking þeirra
sumra verið fremur af skornum skamti,
og það því eigi sem réttast í öllum
greinum, er þeir rituðu.
|>að er engu síður þakkarvert, að
fræða bræður vora þar vestra um hagi
vora. Slíkt hlýtur að verða til þess,
að efla og glæða ræktarsemi þeirra til
íslands og styrkja þjóðernistilfinning-
una. Og því betri og sannari fréttir
sem vér höfum hvorir af högum ann-
arra, þess betra og bróðurlegra verð-
ur sambandið milli ættbræðranna vest-
an hafs og austan. Höf. tekur það og
fram í formála bókarinnar, að»sighafi
langað til að láta ferðasögu sína leggja
brú milli landa«. Menn sannfærast
vonandi um það af þessari ferðasögu,
að þ e s s u m Vestur-íslendingi liggur
ails ekki illa hugur til vor, heldur langar
hann til þess af öllu hjarta., að þjóð
vor taki sem mestum framförum og
bagur vor hér blómgist í hvívetna.
Fátt er unaðslegra í heiminum en
að ferðast. Áhyggjurnar og hinar
daglegu annir verða þá eftir heima;
sálin hvílist og hressist; gleði og ánægja
fylla hugann, því að augun fá ávalt
nýtt og nýtt að skoða. Ferðamaður-
inn fær öðrum fremur að sjá það, hve
lífið er margbreytilegt, og nýtur þeirr-
ar unaðsemdar í fyllri mæli en aðrir,
sem þeirri margbreytni er samfara.
Ánægjan, sem jafnan fyllir buga ferða-
mannsins og oft sést á svip hans, set-
ur mark sitt á frásögu hans, og fyrir
því eru ferðasögur vanalega skemtileg-
ar bækur. En það liggur í hlutarins
eðli, að þekking ferðamannsins hlýtur
oft að verða fremur lausleg; hann er
jafnan gestur, og þótt gestsaugað sé
glögt, má þó heldur ekki gleyma því,
að fólkið — ekki sízt hér á landi —
gerir sér far um að snúa ekki nema
betri hliðinni að gestinum. Niðurstað-
an mun því verða sú, að oftast eru
ferðasögurnar lýsingar á sólskinshlið
lífsins og fólkið kemur fram í spari-
fötum sínum. En þær eru jafnsannar
fyrir því, — það sem þær ná.
Eg fæ eigi betur séð en að höf. þess-
arar ferðasögu hafi dregið upp fremur
bjarta mynd af íslandi. Honumvirð-
ist hafa verið fult eins kært að lýsa
framförunum, er orðið hafa á síðustu
tímum, eins og hinu, sem honum finst
ábótavant.
það er anuars mesta furða, hve vel
höf. hefir tekið eftir öllu hér. Og þótt
hann sé prestur, og kristindómsástand
þjóðar vorrar sé hans mesta áhugamál,
þá ber ferðasaga þessi glögg merki
þess, að hann hugsar mikið um verk-
legar framfarir landsmanna og öll á-
hugamál vor; enda virðist skilningur
hans á þeim emkar-ljós. Og um bú-
skapinn talar hann svo-, að rnaður fer
að halda að hann sé engu lakara
að sér í þeirri grein en prestarnir hér,
og ern þó margir þeirra búhöldar góð-
ir.
Aðallega er bókin um Island; en
höf. brá sér í sömu ferðinni til Nor-
egs og Danmerkur, og segir ýmislegt
um bæði löndin, svo og nokkuð frá
Skotlandi. Er þessi hluti ferðasögunn-
ar fróðlegur fyrir þá, sem aldrei hafa
komið út yfir pollinn, og það því frem-
ur, sem fáar ferðasögur eru til á voru
máli. þess skal sérstaklega getið, að
lýsing hans á kirkjulega lífinu í Dan-
mörku, flokkaskipuninni þar innan kirkj-
unnar og starfsemi fiokkanna er mjög
greinileg. það sem hann segir um
heimatrúboðið (»innri missíónina«) er
miklu sannara og réttara en það, sem
sum blöð og tímarit vor hafa sagt um
þá hreyfingu, því að frásaga þeirra
hefir oftast verið sprottin af óvildar-
hug og stakri vanþekkingu á starfsemi
þess öfluga félagsskapar.
Oþarfi er á það að minna, hve rit-
mál höf. er lótt og lipurt; og vel hef-
ir bonum tekist að ná tökum á athygli
lesandans. Bókin er skemtileg, eigi
sízt fyrir þá, ei heima eiga fjarri ís-
landi, enda kvað vera mjög mikil eft-
irspurn eftir henni vestra. Lýsingar
höf. á bygðarlögum og bæjum eru mjög
góðar, náttúrulýsingarnar sumstaðar á-
gætar, t. d. þar sem höf. lýsir útsýn-
inu ofan af Vaðlaheiði. Slík lýsing
vekur efalus^viðkvæmar endurmínning-
ar í brjÓ8íi sumra landa vorra vestra;
það rifjast þá upp fyrir þeim sveitin
þeirra, þar sem þeir lifðu æsku sína;
þeir minnast þess þá, að það er stund-
um frábærlega fallegt á íslandi og
býsna byggilegt lfka.
það er býsna-mikið af mannlýsing-
um í bókinni; en eigi verður yfir því
kvartað, að höf. beri þeim illa söguna,
er hann minnist á; síður en svo. Hinu
gæti eg betur trúað, að sumum þyki
hann bera helzt til mikið lof á menn;
því að vér erum því óvanir, að lesa á
prenti lýsingar á núlifandi mönnum
þjóðar vorrar. En einmitt þetta atrið-
ið, sem oss hér kann að þykja miður geð-
felt, má búast við að falli mjög vel í geð
frændum vorum fyrir handan »hyldýp-
ishaf«; enda er það ekki nema eðli-
legt, að þá fýsi að heyra sagt frá þeim
mönnum, er að einhverju leyti gjöra
vart við sig öðrum fremur í lífi og starfi
þjóðarinnar.
Mikið finst höf. til um framfarirnar,
er orðið hafi hér á landi hinn síðasta
fjórðung aldarinnar. Nefnir hann
einkum til kauptúnin, grasræktina,
túnaslétturnar, garðræktina, ve^ina og
brýrnar, þilskipaútveginn o. s. frv.
Híbýlaháttum manna hafi farið mjög
fram og yfirleitt sé miklu meiri menn-
ingarbragur kominn yfir fólkið; verzl-
unin hafi stórum aukist og batnað,
þótt skuldaverzlunin sé þjóðinni enn
til niðurdreps. Bindindishreyfinguna
telur hann mikla framför, svo og það,
»að hugurinn til Vestur-íslendinga hafi
hlýnað um mörg stig«. Meðal fram-
faranna getur hann þess enn fremur,
að greinileg flokkaskifting hafi orðið í
landinu um öll helztu áhugamál þjóð-
arinnar. Fyrir honum, Ameríku-mann-
inum, er »sundrungin«, sem vér gerum
stundum svo mikið úr og sumir eru að
fárast yfir, ekkert hrygðarefni, heldur
vottur um va'xandi menning.
• Höf. er prestur; það er því eigi
furða, þótt hann sé prédikandi í öðru
veifinu, þ. e. birti oss skoðanir s í n -
a r á hlutunum og lífinu, um leið og
hann segir oss frá því, er fyrir augun
ber. Að því leytí getur bókin orðið
mörgum manninum til vakningar í
ýmsum efnum. En einkum á þetta
þó heima um síðasta kafla bókarinn-
ar. Hann er um kristindóm þjóðar
vorrar. Heldur höf. því þar fram,
sem fyr, að án kristindómsins verði
mentunin mergsvikin, og án hans öðliat
þjóðin ekki það siðferðisþrek, sem
henni sé nauðsynlegt að hafa í lífs-
baráttunni. Finnur hann það einkum
að kristindómsástandinu, að meinleys-
ið sé orðin vor æðsta hugsjón. þessi
kafli bókarinnar er skarpastur í vorn
garð, en ef til vill bezt ritaður. Orð-
in eru sumstaðar þung, því að síra
Friðrik J. Bergmann er fylginn sér;
en svo er jafnan, þegar djúp sannfær-
ing og einlægur áhugi felst á bak við
aðfinningarnar. f>að er vel sagt, sem
höf. segir út af ræningjanum á kross-
inum og um falsmyndina af mein-
lausum guði, er hann vill láta aftur-
hvarfsprédikunina brjóta í mul.
Á bls. 289 tekur höf. það fram ber-
um orðum, að ferðalagið hafi haft þau
áhrif á síg, að hann hafi nú miklu
sterkari trú á framtíð Islands en áð-
ur en hann fór för þessa; hann hefir
nú þá trausta trú, að þjóð vor muni
lifa og blómgast og taka margföldum
framförum á ókominni tíð í öllum efn-
um. Við slíka yfirlýsing frá hans
hálfu höfum vér því einu að bæta, að
vér óskum, að sem flestir Vestur-ís-
lendingar komi heim til ættjarðar sinnar
til að sannfærast um hið sama, og e£