Ísafold - 03.12.1901, Blaðsíða 3

303
Föðurlandsást
Og
gróðahugnr.
Hr. ritstj. ísafoldar! Bg er í vaDd-
ræðurn um, hvað eg á að gera.
Svo stendur á, að eg var frumkvöð-
ull þess fyrir nokkrum missirum, að
sótt var um löggilding á höfn í minni
sveit, sem þóttist eiga heldur langt í
kaupstað að sækja. Og svo hefi eg
nú verið að braska í því, að fá ein-
hvern til að byrja verzlun á þessari
nýlega löggiltu höfn. Eg var loks
kominn í samning um það við mann,
sem mér leizt á og eg hugsaði gott
til, að sveit mín og nágrannasveitirn
ar hefðu tilætluð not af — spöruðu
sér mikinn kostnað og fyrirhöfn af
löngu og erfiðu kaupstaðarferðalagi.
Eg bjóst að vísu við, að vörur kynnu
að verða eilítið dýrari hjá þessum
kaupmanni en í stærri kauptúnum
yfirleitt; en taldi það vel tíl vinnandi,
og vissi okkur ætlð hafa í hendi okk-
ar a.ð fara þá heldur í gamla kaup-
staðinn heldur en að láta hann setja
oss afarkosti — heldur en að líða
honum of mikla gróðafíkn.
En nú sé eg, að eg hefi farið alveg
vitlaust að.
Mér hefir alveg yfirsést að áskilja
við manninn, að hann mætti ekki
ætla sér að græða neina minstu
vitund á þessari fyrirhuguðn verzlun.
Mér hefir gleymst að semja við
hann um að gera það af tómri föður-
landsást, eða réttara sagt af tómri
hreppsást, ást við hreppinn okkar.
|>að var og er skylda hans; eg sé
það nú.
þ>að var og er skylda hans, að reisa
verzlunarhús og leigja skip og vá-
tryggja á þessa nýju höfn, og ráða
sér búðarfólk og launa því sómasam-
lega og taka á móti átroðningi af
viðskiftamönnum sínum, án nokkurs
áforms í þá átt, að bera eitthvað úr
býtum í móti. Og eg sé það nú, að
það er ekki annað en klaufaskapur af
mér, hreinn og beinn asnaskapur, að
áskilja það ekki fyrirfram. Eg hefði
fengið 10 fyrir 1 til þess eigi að síð-
ur, hefði eg nefnt það og áskilið fyr-
ir fram berum orðum. Eg hefði átt
hægt með að sýna og sanna, að hver
sá maður hefði verið föðurlandssvik-
ari, sem færst hefði undan að ganga
að þeim kostum.
það voru bankamálsumræðurnar,
sem opnuðu loks á mér augum.
feim hafði sem só orðið sama á,
þessum herrum, sem fá vildu útlenda
peningamenn til að stofna hér banka
— þeim hafði orðið sama á eins og
mér, þegar eg fór að semja við utan-
héraðsmann um að reisa verzlun á
nýlöggiltu höfninni hjá okkur. |>eim
hafði láðst að áskilja við þá, að þeir
mættu ekki ætla sór að græða á því.
f>eir höfðu verið svo heimskir, eins og
eg, að gera ekki ráð fyrir, að fyrirtæk-
ið fengist sett á stofn öðru vísi en að
hugsað væri ura að hafa heldur hag
á því en óhag.
f>eim hafði orðið sú skyssa á, for-
mælendum blutafélagsbankans fyrir-
hugaða, að láta sér lynda lög frá al-
þingi um tilhögun bankans og banka-
stjórn, er alþingi réði að meiri hlut,
hvernig skipuð væri, og reglugerð, sem
sú bankastjórn setti, og loks sarokepni
annara peningastofnana innan lands
og jafnvel utan, til þess að tryggja
landinu okurlaus viðskifti af hálfu
hlutafélagsbankans, alveg eins og eg
hafði látið mér lynda hitt, að eg og
sveitungar mínir leituðu til gamla
kaupstaðarins okkar, ef okkur líkaði
ekki við hinn nýja,. En þeim hafði
gleymst að áskilja hitt þar að auki,
að bankamennirnir réðust ekki í fyrir-
tækið með neinni hugsun um að á-
batast á þrí. Svo þegar sýnt var
fram á af framsýnum og forvitrum
föðurlaudsvinum, að þeir væru ekki
að því arna, ef þeir hugsuðu sér ekki
að hafa heldur hag af þvi en óhag,
hvar stóðu þeir þá, hlutabankaformæl-
endurnir?
Hvar nema í gapastokk heimsku og
skammsýni og jafnvel landráða?
•Getið þið sannað, að þeir geri það
af tómri mannást, af tómum brjóst-
gæðum, af tómri hjálpfýsi, eins og við
gerum, hinir, sem viljum láta landið
búa að sínu, »Landsbankanum«, — en
ekki af gróðahug eða í ábataskyni?«.
þá stóðu þeir uppi eins og þvara og
gátu ekkert sagt. J>eir vissu mikið
vel, að »það heyrði til«, -— að hver
sú verzlun er óhafandi, óalandi og
engum bjargráðum ráðandi, sem rek-
in er í ábata skyni og ekki af tómum
brjóstgæðum og föðurlandsást.
Af þessu só eg þá mína sæng upp
reidda.
fað er eins auðsætt og að 2 og 2
eru 4, að eg er föðurlandssvikari, eg er
landráðamaður, enda í stuttu máli
Valtýimjur.
Ekki snemma sumars. Hann vill
láta þess getið, Snæfellingavaldsmaðurinn,
að viðurkenning fyrir sveitfesti þurfamanna-
flutningsfólksins, er segir frá hér i blað-
inu 9. október, hafi ekki komið snemrea
sumars, eins og þar stendur og fólkið
sagði sjálft, — ekki fyr en 24. júlí, sem
getur þó varla heitið seint heldur, en þó
svo seint, að ekki var hægt úr þvi að
koma því sjóveg alla leið til 'Víkur. segir
hann. Þó var eigi vegabréf útgefið fyr
en í september; annars hefði mátt flytja
fólkið landveg frá Reykjavík löngu fyrir
haust. Það skiftir mestu.
Skipafregu. Hingað kom i gær frá
Englandi gufuskipið »Stord», (377, Ha-
gerup Nielsen) með kol o. fl. til verzl.
»Nýhöfn« o. fl.
Botnvörpu-útgerðin
h a íi s Breiðfjörðs.
W. Ó. Breiðfjörð hefir i blaði sínu, er hann
nefnir »Reykviking«, ritað all langt mál um
útgjörð sína i sumar. Eg vildi nú, herra
ritBtjóri! biðja yður um rúm i yðar heiðr-
aða blaði fyrir eftirfarandi athugasemd.
Sagnariturum hefir oft verið borið það á
brýn, að þeir vildu bera sem mest lof á
söguhetjuna og hefja kappann upp til skýj-
anna, en rýra heldur og ófrægja mótstöðu-
menn hans.
Líkt fer W. ó. B. í þessari sögu hans;
hann kemur þar fram á sjónarsviðið sem
aðalsögubetjan, er berst með undra-afli
gegn »ótrú og óvild og algerðum þekkingar-
skorti«, eins og hann kemst að orði í hinni
hörmulegn útgerðar-6ögu sinni, sem er æði-
dimm, enda þótt sjáist til sólar við og við;
en það ætti að bera vott um, að hann sé
á réttri leið til Ijóssins og sannleikans, sem
honum hefir nú hepnast að sneiða allvel fram
hjá, og er það vegna þess, að eg rita þess-
ar linur, og af þvi, að eg var skipstjóri á
skipi því, er hann ritar sína hörmungarsögu
um, enda þótt eg jafnframt viti, að flestir,
sem þekkja mig, muni ekki trúa þvi, sem
W. Ó. B. segir um mig í grein sinni. En
það er fyrir hina, scm ekkert þekkja til
þes8arar útgerðar, er eg rita þessar línur,
og af því að eg álit, að ekki sé hálfsögð
sagan meðan einn segir frá.
W. Ó. B. segir meðal annars, »að hann
hafi ráðið skipstj >ra og annan mann til
þess að fara til Englands að velja skipið
og kynna sér botuvörpuveiði«. Þetta eru
ósannindi. Eg var að eins ráðinná skipið
sem skipstjóri, og hann nefndi ekki á nafn
við mig, hvorki hér né á Englandi, að eg
skyldi kynna mér botnvörpuveiði, og hið
sama er að segja um hinn manninn, er hann
sendi i téða ferð, enda höfðum við nóg að
gera, að ferðast bæ úr bæ til þess að leita
að þvi skipi, er hann vildi kaupa. En taf-
ir á skipi hans á Englandi, er hann minnist
á, stöfuðu nokkuð af þvi, að hann, sjálfur
kaupandinn að skipinu, »gleymdi vitinu á
veggnum«: gleymdi andvirði skipsins i Rvik,
að hanu sjálfur sagði, og þar af leiðandi
fengust ekki skjöl skipsins fyr en andvirði
þess var greitt; og svo loksins, eftir að
póstskipið hafði farið til íslands og kom-
ið aftur til Kaupmh., var skipið borgað út.
En þá tók ekki betra við, þvi þá var lagt
löghald á skipið, eins og B. liefir skýrt frá.
A Englandi var ráðinn enskur botnvörpu-
veiðistjóri á skipið, og var hann með skip
inu fram á sumar. W. Ó. B. segir um hann,
að hann hafi ekki kunnað að fiska annað
en kola; en það skal eg láta ósagt, því ó-
sannað er enn, hvort hægt sé að veiða
þorsk hér með þeirri aðferð, sem notuð
var á skipinu frá upphafi til enda. En hitt
get eg sagt um hann, að hann var dugleg-
ur og vandaður maður, kunni vtl til allra
verka, sem fyrir féllu á skipinu, sem og
eðlilegt var, þer sem hann hafði verið
skipstjóri um 20 ár.
Skipið lagði svo út og reyndi að fiska
i flóanum, en því miður gátum við ekki
fengið neitt i vörpuna, ekki svo mikið sem
kolarusl, erW. Ó. B. svo nefuir; það litla,
eem við komuin með af fiski, var sníkthjá
enskum botnvörpungum i skiftum fyrir aðra
vöru!
Hann segir, »að ótrúin, óviidin og óbeit-
in« hafi verið hjá mér og hásetum minum,
og að eg hafi viljað leggja skipinu upp og
hætta veiðinni. En þarna hefir hann einn-
ig sneitt lijá sannleikanum En hitt er rétt,
að eftir að eg hafði farið tvivegis út og
reynt að fiska, en ekki fengið neitt, og sá
fram á, að annaðhvort hlutu þau áhöld,
sem við höfðum, að vera rangt tilbúin, og
þá ómögulegt að fá það lagað hér, eða þessi
aðferð gat alls ekki hepnast hér — að eg
þá fór fram á við hann, að senda skipið
út á þorskveiði; en við það var ekki kom-
andi hjá honum. Tildrögin til þess, að eg
fór fram á þetta við hann, voru einnig
þau, að við áttura jafnframt að »snikja«
fisk hjá Englendingum; en það er sú fiski-
aðferð, sem mér hefir aldrei geðjast að.
Að eg hafi minst á við hann sð varpa
gufuvélinni og botnvörpunni í sjóinn, er ekki
rétt; en hvar hann hefir sofið, þegar hann
dreymdi það, skal eg iáta ósagt. Hitt er
vist, að eg hefi aldrei talað þau orð. W.
0. B. segir einnig, að hann hafi lagtskipi
sinu til þrjá nýja báta; og auk þess orðið
við að gera stórskemdir á þeim. En sannleik-
urinn er sá, að W. Ó. B. lagði ekki til
neinn nýjan bát; þær fleytur, sem við höfð-
um, voru gamlar, og man eg ekki eftir
skemdum á þeim utan tvisvar, sem stöfuðu
frá óviðráðanlegum atvikum frá minni hálfu;
auk þess hefi eg og hásetar minir borgað
þann kostnað, enda þótt við værum ekki
skyldir til þess.
Eitt er það, sem W. Ó. B. virðistkenna
mér um í grein sinni: að hásetarnir voru
ráðnir á skipið um óákveðinn tíma; en það
má hann sjálfum sér um kenna, þvi það
var með hans ráði gert; en hinu gat eg ekki
við gert, þótt hann hafi brostið vit til að
íhuga þetta i tima. En þar sem hann er
svo ósvifinn, að beina því að mér, að eg
hafi viljandi komið inn fisklaus og með
rifna og eyðilagða vörpuna, þá eru þau
ummæli hans svo vaxin, að hægt væri að
láta hann sæta ábyrgð fyrir á öðrum stað.
Um viðtal það, sem hefir átt að fara
fram milli min og hins enska botnvörpu-
stjóra, er það að athuga, að eg hefi aldrei
vanrækt að gjöra það verk á skipinu, er
mér bar; en hitt er rétt, að hann sem botn-
vörpustjóri átti að segja fyrir verkum um
brúkun og tilhögun botnvörpunnar, einkum
þar sem eg hafði reynt að fiska, en ekki
hepnast það; en hann fullyrti við útgerð-
armann minn, að við befðum ekki rétta að-
ferð við veiðina, og að hægt mundi vera að
fiska með sinni aðferð; en sannleikurinn
var sá, að hann kunni alls ekki að láta út
vörpuna og vildi þvi láta mig segja sér að-
ferðina. Þegar þessi maður hafði verið á
skipinu 2 daga, varð eg að sigla inn til
Reykjavíkur með hann með lítilli sæmd, án
þess að fá nokkurn fisk, en talsverðar
skemdir á vörpnnni. »Svo fór um sjóferð
þá«.
Þá fór skipið út enn af nýju með þriðja
botnvörpustjórann, sem var hinn bezti að
mínu áliti; en ekki vildi ganga vel að fiska
samt. Þó kom einu sinni talsvert i vörp-
una af lýsu og öðrum smáfiski; en án þess
að hægt væri að kenna neinum af þeim
sem á skipinu voru, slitnuðu þær festar sem
átti að draga vörpuna inn með, og smaug
þá talsvert af þessum smáfiskum út um
möskvana, á meðan við vorum að lagfæra
það, sem bilað hafði. en botnvarpan sjálf
var i' það skifti óskemd.
Er eg kom inn úr þessari útivist, rar
vÍ8tartími minn á enda; fór eg því frá
skipinu og afhenti það eigandanum, og var
það álit þeirra manna, er út i skipið komu,
að það væri vel hirt og alt sem þvi til-
heyrði. Eftir 26 vikur var eg svo laus við
þennan útgerðarmann minn, og get ekki lýst
þvi, hve feginn eg varð, hafandi
verið jafnlangan tíma án þes3 að geta unn-
ið mér og útgerðarmanni minurn það gagn,
er ætlað var; en eg hafði þó jafnframt bú-
ist við, að svona mundi fara; þvi eftir að
eg réðst á skipið, sögðu margir heiðvirðir
menn mér, að eg mundi ekki sækja mikla
gæfu til hans. Það hefir lika komið í ljós,
að við höfum ekki borið gæfu til að vinna
saman.
Eg befi þá reynt að leiðrétta helztu ó-
sannindin og lokleysurnar i útgerðarsögunni
hans W. Ó. B., þótt eg nenni ekki að tína
hana upp orð fyrir orð En þó vildi eg
bæta við og athuga dálitið það, sem hann
segir um sjómennina.
W. Ó. B. var úti með skipi sínu nokkra
daga í sumar, og var fremur hress að vanda,
sem ekki var að undra, þar sem bann lét
mig vita, að hann hefði verið formaður i
æsku og stundað sjó af miklu kappi! I
þessari ferð kveðst hann hafa orðið margs
þess vísari, sem hann hefði ekki trúað að
ætti sér stað meðal sjómanna, hefði hann
ekki verið sjónarvottur að þvi; einnig seg-
ist hann hafa verið »heynarvottnr að því,
að skipstjóri og sýrimaður um borð á fiski-
skipi hafi haft sér til skemtunar að bölva,
formæla og klæmast svo hroðalega, að eng-
inn heiðvirður maður mundi hafa haldist
við inni hjá þeim í húsi á landi«.
Eg veit ekki til, að Breiðfjörð hafi verið
neitt við þilskipaveiðar utan þessa daga sem
hann var með mér í sumar, og verð eg þvi
að álíta, að hann eigi við mig og skips-
höfn mfna með þessum orðum.
Eg ber algerlega á móti þvi, að þannig
löguð orð hafi verið töluð á skipi þvi, sem
eg hefi nokkurn tíma verið á, því siður að
eg hafi látið þau mér um munn fara.
En þann tíma, sem bann var sjálfur með
skipinu, get eg gefið honum þann vitnis-
burð, að hann kom fremur vel fram, enda
þótt eg geti ekki sagt, að hann hafi verið
nein fyrirmynd að siðgæði.
Eg hefi verið i förum með mörgum sjó-
mönnum Norðurlanda, og eins hefi eg ver-
ið með Islendingum á fiskiveiðum nokkur
ár; og ef eg ætti að bera þá saman, mundi
eg ekki hika við að segja, að íslendingar
stæðu útlendum sjómönnum jafnfætis að
8iðgæði; um þetta vona eg að almenning-
ur taki orð min eins trúanleg og það, sem
W. Ó. B. skrifar um sjómennina islenzku i
blaði sinu. Þar er litil undantekning hjá
honum. Flestir eru þar með sama marki
brendir. En sem betur fer, eru islenzku
sjómennirnir ekki eins og hann lýsir þeim,
enda þótt mái,ke megi finna þess dæmi;
það væri sama og sagt væri, að öll íslenzku
blöðin bæru ósannindaþvætting og óhróður
út um almenning, af því að »Reykvíking-
ur« gerir það.
Eg vil svo að siðustu óska minum fyr-
verandi útgerðarmanni til hamingju með út-
gerð sina eftirlerðis. En jafnframt mælast
til þess, að ef hann skrifar um útgerð sína
eða sjómannastéttina yfir höfuð, að hann
þá skrifi sannleikanum samkvæmara en i
þetta skifti.
Reykjavik, 18. nóv. 1901.
Jóhann Þórarinsson.
i
I heljar greipum«
Frh-
|>eir fengu með sér sitt flatbrauð-
ið hver í nesti hjá Aröbum og
hafði þeim aldrei fundist hin dýrleg-
asta krás frá elda-meistaranum á gufu-
skipinu gómsætari en þetta harða,
dökkleita brauð; og svo fengu þeir
nýjan skamt af vatni, en það var
þeim hinn stórkostlegasti munuður;
þessir, sem náðu þeim þarna í án-
ingarstaðnum, höfðu verið nýbúnir að
fylla hjá sér leðurbelgina, svo að nóg
var af að taka.
Ef líkaminn gæti fylgt dæmi sálar-
innar, eins og sálin fylgir dæmi líkam
ans, þá væri ekki margt að lífinu