Ísafold - 04.01.1902, Síða 3

3

er vitaskuld, að þau hafa nú ekki há-
an sess í huga sjálfra þeirra, hvað þá
annarra. En þó má mikið á 'milli
vera, að skoða það eins og sjálfsagð-
an hlut, en láta sér ákaflega bilt við
verða, ef í ísafold sést einu sinni á
mörgum árum ein veruleg villa. —
|>að bar til »eldhússdaginn« svo
nefndan á þingi í sumar, að lands-
höfðingi þurfti að verjast ákúrum út
af gjafsóknaveitingunum eða gjafsókna-
farganinu alkunna. Hann gerði það
œeðal annars með rammskakkri frásögn
eitt gjafsóknarmálið að minsta
kosti, — fullyrti, þvertofan í dóminn,
að ekki hefði sannast það, sem á gjaf-
sóknarþega hafði borið verið; gaf í
skyn, að ekki væri séð fyrir endann á
niálinu, þar eð því væri áófrýjað,
þ ó 11 áfrýjunarfrt.s ur væri þá löngu
liðinn, o. s. frv. Og hann er meir að
segja ekki farinn að leiðrétta það enn.
En mundu þeir, mótstöðumenn vorir,
ekki telja hann jafnmikinn og merk-
an mann og áreiðanlegan í orðuin og
gjörðum eftir sem áður? |>að er e k k i
hætt við öðru. f>ví fer og fjarri, að
vér hinir tökum mjög hart á því eða
getum verið að tönlast á því sí og æ.
Vér vitum mikið vel, að þetta hef-
ir stafað af misminni, eða af því, að
landshöfðingi hefir trúað rangri frá-
sögn annarra og talið sér óhætt að
hafa hana eftir. Vér vitum ofurvel,
að honum hefir verið fjarri skapi, að
vilja koma fram með vísvitandi ósann-
índí sér til varnar. En hann á vitan-
lega það sammerkt við aðra dauðlega
menn, þar á meðal höf. fyrnefndra
bankamálsgreina, að honum getur
skjútlast. — Og ættu þeir að minnast
þess, andstæðingar vorir, næst þegar
þeir ætla að fara að afplána syndir
sínar með líkum hætti og hér hafa
þeir sýnt sig í.
Sök bítur sekan.
»f>jóðviljinn« hefir rekist á í aftur-
haldsmálgagninu 6. f. mán., sama dag-
inn og framfaraflokksstjórnin ritaði
ráðherranum, einhver ummæli, innan
Um venjulegan lokleysuhrærigraut, þar
sem ábm. þess lætur í veðri vaka, að
það sé raunar landsstjórafyrirkomu-
lagið (landstjóri og ráðherrar), sem
þeir kumpánar, hann og hans félagar,
helzt vilji fá.
»Og þetta«, bætir blaðið við, »segir
pilturinn nú, 6. des.,
1- þvert ofan i tíu-mannafrumvarpið,
2- þvert ofan i bréf þeirra til ráðherrans
i þinglokin,
3- þvert ofan í málaleitanir „erindrekans"
við ráðherrann,
þvert ofan i bréf það, er studentar i
Kh. voru látnir senda til ráðherrans, og
5 Nert ofan i alla ,,Þjóðólfs“ eigin þvælu,
mö'-gum mánuðum saman, og dálk eftir
dálk!!
Er það nú trúlegt, sem »þ>jóðólfur
varpar fram 6. des>, að landsstjórafyr-
irkomulagið mundi þeim afturhalds-
görpunum kærast?
Hví hafa þeir þá látið eins og vit-
8tola til að hindra, að vér fengjum
Mð, svo sem flokkur vor stjórnbóta-
fflanna fór fram á í ávarpi efri deild-
ar til konungs?
Hg hví hefir þeim þá aldrei orðið
að vegi að nefna þetta fyr, hvorki á
Þ'ogi né síðan, en gera jafnvel út »er-
lndreka« til að fara fram á alt annað
hil að beiðast hinnar verstu »inn-
lrQunar« og »lögfestingar«, sem þing-
Saga vor íslendinga þekkir?
*«. Það er auðsætt, hvað »J>jóð-
s,’rnanninum gerir.
^íegnin um askorun stjórnbótaflokks-
fát" k°mið á hann ofboðslegu
Hann hefir séð, að einhvern snaga
yrðu þeir fólagar að hafa til að reyna
að hanga á við kosningarnar, og hug-
kvæmst þá, að blekkja menn með
þessu«. —
Hvernig ber nú -málgagnið (aftur-
halds) af sér jafnrækilega rökstudda
lýsingu á hátterni þess?
Ja, það er ómaksins vert, að vera sér
úti um að fá að sjá það svar í t.blað-
inu því í fyrra dag, og óhætt að heita
háum verðlaunum fyrir annað jafn-
greinilegt sýnishorn andlegs amlóða-
háttar og vesaldóms, eða fyrir jafn-
glöggvan vott þess, hve fast bítur sök
sekan.
Blaðstækkun. Fyrir nokkrum árum
stækkaði aftuihaldsmálgagnið hérna á sér
brotið og hoðaði það fyrir fram, eins og
lög gera ráð fyrir, með geysimiklum
trumbuslætti og nógu grohhi; þóttist ætla
að verða öllum blöðum meiri vexti hér-
lendum. Þá gekk sú saga, og var sönn
meir að segja, að mikið merkur maður
einn, er blaðið hafði haldið langa lengi,
segir því upp af þeirri ástæðu, að úr því
að heimsku- og lokleysuvaðallinn eigi að
fara að. verða enn meiri að vöxtunum en
áður, þá geti hann ómögulega veitt því
húsaskjól framar.
Sbr. orðtakið: »því meira sem hann át,
því meiri kálfur varð hann«.
En svo fór annars slysalega um stækk-
unina þá, að samtímis stækkaði Isafold
svo í broti, að fyrnefnt málgagn varð enn
sem fyr miklu minna fyrirferðar og þar
að auki miklu ódrýgra aðleturmergð, auk
þess sem árgangurinn var enn sem fyr
meir en 20 örkum minni, og þ ó seldur
sama verði og ísafold.
I haust hoðar sama málgagn enn nýja
stækkun og með ekki minni gorgeir og
grobbi en fyrra skiftið. Þá kváðu gár-
ungarnir:
Paddan upp sér allri skaut,
Ætlaði að verða stór sem naut,
o. s. frv.
Og hverjar urðu svo efndirnar ?
Yiðlíkar og áður.
Brotið enn ekki stærra en á Isafold,
nema að eins ‘/2 þuml. á annan veginn
(breiddina), en letrið sem fyr þeim mun ó-
drýgra en meginmálsletur Isafoldar, að
hvert tölublað verður eftir sem áður sjálf-
sagt heldur efnisminna en hitt, jafnvel að
meðtöldum öllum upphrópununum eða ha-
unum (gáfnaflugsneistunum), — og árgang-
urinn þar að auki um eða yfir 20 blöðum
(örkum) minni en ísafold er uni árið, fyr-
ir sama verð.
Sama lagið á vörugyllingarskruminu við
kaupendur blaðsins eins og þegar það er
ota sinni grímuklæddu Hafnarstjórn að
þjóðinni og skírir þá ókind »heimastjórn«.
Sama takmarkalaus oftrú á atliugaleysi
hennar og auðtrygni.
Bernskusakleysi.
Nokkurir merkir og mætir menn úr
andstæðingaflokk vorum I atórmálum
landsins hafa látið á sér heyra undr-
uu og gremju yfir því, að afrurhalds-
málgagnið hér skuli hafa snúist eins
og það hefir gert við, bréfi Framfara-
flokksstjórnarinnar til ráðgjafans 6. f.
mán., — að það skuli ekki gera annað
en vonzkast og skattyrðast út af því,
í stað þess að taka nú í sama streng,
úr því að sú var þó tíðin, að það
lézt vera þeírri sömu stefnu fylgjandi.
|>etta ber vott um, a ð þessum and-
stæðingum vorum er alvara að vilja
fá ákjósanlega stjórnarbót, og a ð þeir
hinir sömu eru meiri bernskusakleysi
gæddir en .að þeir geti fylgst með
»töktum« málgagnsins og nánustuföru-
nauta þess.
(íðrum kemur ekki á óvart, þótt nú
geri það sig, málgagnið, bert að því,
hve mikil alvara því er eða hefir á
sínum tíma verið með sannarlega
heimastjórn. ,
þ>eim dylst og eigi hitt. /að ábyrgð-
arm. málgagnsins er og nefir lengi
verið »bandingi« skrifstofuvaldsins, eins
og tekið hefir verið fram nýlega 1 öðru
blaði (þjóðv.), en um það vita allir,
að það vill enga áðra sijórnarbót en
þá, er lögfestir sem nánast fyrirkomu-
lag það, sem nú er, með nýju titla-
togi í hæsta lagi (sbr. tíu-manna-frv.
og uppsuðuna úr því).
Loks er hér um lífið að tefla fyrir
málgagninu. Að semja frið í stjórn-
bótardeilunnni er sama sem að ráða
því bana, gera það hungurmorða. Á
hverju á það að nærast, ef það má
ebki nalda áfram rifrildinu og lát-
lausri rógburðarþvælunni út af því
rnáli? Hvar á það að ná sér í annað
eins- æti og eðli þess samboðið?
það er því eintóm bernska, einskært
bernskusakleysi, að láta sér bilt við
verða, er málgagnið snerist svo við
sendibréfinu til ráðherrans, sem það
gerði.
Bæjarstjórn lieykjavíkiir
Afsalað á fundi í fyrra dag for-
kaupsrétti að erfðafestutúni þorv.
Thoroddsens, Miðvelli og Suðurvelli,
er aelja á með húseign þar fyrir 14J
þús. kr. Sömuleiðis að Norðurmýrar-
dletti 2 fyrir 2000 kr., og eins erfða-
festublettinum Litlalandi í Noröur-
mýri fyrir 500 kr.
Yísað til veganefndar beiðni frá
ýmsum búendum um vatsupóst í
brunn hjá Frostastöðum.
Leyft að lána Eramfarafél. Reykja-
víkur 3 gamla bekki og 1—2 gömul
borð frá Barnaskólanum til afnota í
lestrarstofu handa almenningi.
Allir á fundi nema G. B. og Tr. G.
Af Tyrkjasoldáni.
Grískur maður, er Dorys nefnist og
hefir dvalið lengi í Miklagarði, hefir
ritað bók um Abdul Hamid Tyrkja-
soldán, »morðingjannmikIa«. |>ar kenn-
ir margra grasa. |>ar segír svo með-
al annars
Hann er gersamlega taugaspiltur
maður. Útlitið samsvarar alveg hng-
arfarinu.
|>að þarf ekki annað en að sjá í
honum augum, þá sjaldan hann lítur
þeitn upp, hve augnaráðið er flóttalegt
og óeinlægt, til þess að sjá, að ástúð
hans í orðum og viðmóti er eintóm
hræsni. Ferðamönnum, sem koma til
Yildiz-Kiosk, er fagnað með hinni
mestu blíðu. En þeir sem þekkja
soldán sjálfir, einkum tyrkneskir hirð-
menn hans og þjónustufólk, kunna
fátt gott af honum að segja.
Tyrkneskur maður nokkur, er verið
hafði honum handgenginn lengi, sagði
svo: »Eg veit ekki enn, hvort hann er
hygginn eða heimskur, hugaður eða
hlauður, skynsamur eða vitstola«.
Höf. átti eitt sinn tal við tyrknesk-
an kennimann og spurði hann, hvern-
ig trúmaður soldán mundi vera. Sá
svaraði svo:. »Kalífinn er slæmur Mú-
hamedstrúarmaður; stjórnaratferli hans
er sífeldyfirtroðsla lögmáls spámannsins;
trúin er honum ekki annað en tól til
að færa sér í nyt ofstæki fáfróðs múg-
mennis«.
Að því leyti, sem æðsta stig vits-
muna með austrænum þjóðum er slægð,
þá er soldán vitsmunamaður. Með
slægð komst hann til ríkis, með slægð
hefir hann völdunums haldið, og með
slægð hefir hann áttað sig mætavel á
vélaflækju stjórnkænskugarpanna. —
Hann hefir haft beztu tök á að eyða
öllutr íhlutunartilraunum stórveldanna
með því að ala á ósamlyndi þeirra«.
|>að er gersamlegur misskilningur, að
soldán viti ekki um það, sem gerist í
ríki hans. Tortrygni hans er meiri en
svo, að hann gefi því ekki öllu gætur
og hafi ekki hvarvetna hönd í bagga.
Hann er lifandi dæmi þess, hversu
varúð og vitundin um varmensku sjálfs
sín verður smámsaman að sífeldri tor-
trygni og því næst að grimd, fyrir ótta
sakir og samvizkubits. Hann er ein-
æðismaður, vitstola í einni grein, —
•grimdarseggur, sem alt af sækir að«,
segir höf.
Grimdin er aðallyndiseinkunn hans.
Salráður hanS einn segir, að lesa verði
hann í svefn á hverri nóttu með hroða-
legum vígasögum og manndrápa.
það er eitt til marks um skaplyndi
hans, að er honum þótti vildarnmður
sinn einn, er Gani Bey nefndíst og var
raunar mesta illmenni, fara að verða
sér heldur til vanza, þá lét hann vega
hann á laun yfir í Peru. Sá hét
Hafiz-Omer, er hann hafði til þess, og
var pasja að nafnbót, Og er vígið
vitnaðist, lét hann sem sér yrði mikið
um og skipaði að leita morðingjans;
en lét skjóta honum undan í kyrþey.
En svo var annar embættismaður, sem
honum var lítið um gefið og nefndist
Djavid Bey, sonur Halil-Kifat pasja,
stórvezírs. þ>á lætur hann kalla fyrir
sig Halil Bey, mág Ganis, þess er
myrtur var, og lýsir Djavid bana-
mann Gams. En þeir voru Albanar
báðir, Gani og Halil, og var soldáni
kuncugt um, að Halil var skylt að
hefna mágs síns að lögum og lands-
venju Albana. Svo fór og, sem hann
ætlaðist til, að Halil vó Djavid Bey.
Vambory, austurheimsfræðamaðurinn
frægi, heimsótti soldán einu sinni og
fór að hæla ráðgjöfum hans, hugði að
soldáni mundu láta það vel í eyrum.
Soldán horfði framan í hann og fór
að hlæja. »Flónin þau!« segir hann;
•viljið þér sjá eitt sýnishornið?*, snýr
sér að Said ráðberra, er stóð spölkorn
fjær, svo að hann heyrði ekki, hvað
þeir Vambéry töluðu, og segir við hann:
»Er það ekki satt, sem eg segi?«
«Jú« segir ráðgjafinn og brosir auð-
mýktarlega.
»þarna sjáið þér það sjálfur* segir
soldán við gest sinn.
Árið 1896, er mest voru vfgin f
Armeníu, sendu Armenar soldáni bæn-
arskrá og hétu á hann að þyrma þjóð-
inni, og flutti ermsk-grískur yfirbiskup,
er Aehikian hét, soldáni bænarskrána.
Soldán svaraði svo: »f>ér hugsið yður
sjálfsagt, að fá með þessum ráðum
stórveldin til að skerast í leikinn. En
það segi eg ykkur, að þó svo færi, að
herflotar þeirra kæmi hér við land og
tækju meira að segja herskildi höfuð-
borg mína, þá léti eg fyr Sæviðarsund
alt blóði litað allra Armena«. Yfir-
biskupinri féll á knó fyrir soldáni; en
hann sinti því ekki hót.
Eftir vígin átti soldán tal við ermsk-
kaþólskan yfirbiskup, er Azarían hét,
og kvaðst harma mjög þær aðfarir,
enda enga ábyrgð á þeim bera; lézt
hafa leitast við að afstýra þeim, en
engu fengið við ráðið.
Blöðin ensku skoruðu á stórveldin
eftir þetta, að reka frá ríkjum »morð-
ingjann mikla«, er Gladstone nefndi
svo, og ensk herflotadeild var á vakki
í Grikklandshafi, undir forustu Seym-
ours lávarðar; fór soldáni þá eigi að
lítast á blikuna og hugði á fiótta;
kvaddi í því skyni ráðgjafa sína til
viðtals og hafði skemtiskip sitt Izeddin
ferðbúið til Odessa. »Hann hafði á sér
alla gímsteina sína og vasarnir voru
úttroðnir af bankaávfsunum«. |>á kem-