Ísafold - 11.01.1902, Side 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., eriendis ö kr. eða
1!/» doll.; borgist fyrir miðjan
iúli (erlendis fvrir fram.)
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skxifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé ti)
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Aunturxtrœt.i 8.
XXIX. árg.
Keykjavík laugavdaginn 11. jan. 1902.
2. blað.
I. 0. 0. F. 831178Va-
Fárngripasafn. opið mvd. og ld 11—12
Lanaxbókasafh epið hrern virkan dag
ki. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
trxd., mvd. og id. til útlána.
Okeypis lækning á spítalrnnm a þriðjud.
ag föstud. kl. 11 -1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
k. 11-1-
Ókevpis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
eonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánnd. hvers
mán. kl. H—1-
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
k! 11—2. Bankastjórn við ki. 12—1.
Hreinsun landsins
fyrir áfengi.
NæBtu áramót eftir að áfengislögin.
nýju (frá 11. nóv. 1899) gengu í gildi,
afsöluðu sér f kaupmanna landsins á-
fengissölurétti. f>eim fækkaði með
öðrum orðum úr nær 200 niður í rúma
60, er rétt höfðu til áfengissölu eftir
1. janúar 1900.
Fáeinir þeirra rúmlega 120 kaup-
manna, er áfengissölurétti afsöluðu
sér við fyrnefnd áramót, höfðu að vísu
eigi notað hann árin næstu á undan,
þar á meðal Björn kaupm. Sigurðs-
son, er heiðurÍDn á fyrir að hafa hætt
áfepgissölu við sínar verzlanir fyrstur
manna hér og ótilkvaddur.
Við næstu áramót mun hérlendum
áfengissölum hafa fækkað/um 6, og
um þessi áramót vitum vér til nú þeg-
ar, að þeirn fækkar enn um 7.
|>etta má kalla býsna-mikil viðbrigði
á ekki lengri tíma, og þarf ekki lengra
að leita til að ganga úr skugga um,
hvort ekki hefir munað töluvert um
þessi lög, stórum mun meira en nokk-
ura eldri tilraun löggjafarvaldsins til
að hefta áfengisnautn á landi hér.
f>ví þótt hún hafi vitanlega alls eigi
minkað að fullri tiltölu við fækkun á-
fengissölustaðanna, með því að það
eru víða fyrirferðarmestu verzlanirnar,
sem áfram halda áfengissölunni,, þá
eru stakkaskiftin samt stórkostleg.
Til dæmis að taka er nú á öllu
svæðinu frá Vík í Mýrdal austur um
land og vestur að Akureyri ekki verzl-
að með áfengi nema á einum 2 stöð-
um, Eskifirði og Norðfirði. f>ar að
auki er í Dalasýslu alls engin áfengis-
sölustaður, og í Strandasýslu alls einn,
á sýsluenda.
f>ær 7 verzlanir, sem kunnugt er
um, að hætta áfengissölu við þessi
áramót, eru 4 á Seyðisfirði, 1 í Reykja-
vík (W. O. Breiðf.) og 2 á Akranesi,
Thomsens og Vilhjálms f>orvaldssonar,
— þar er nú engin eftir; og er þess
getandí hreppsnefndinni þar (f>orst.
R. Jónssyni, oddv., Jóni próf. Sveins-
syni og fl.) til sóma og til eftirbreytni
fyrir aðrar hreppsnefndir, að hún
studdi vel að því í orði og verki, tók
þátt í halla þeim, er annar kaupmað-
urinn þar beið fyrir það, að hann
lenti fyrir óhapp undir tollhækkuninni
nýju með allan sinn vetrarforða, með-
al annars 30 tunnur af brennivíni.
En hinn (Thomsen) hafði tjáð sig
jafnan áður fúsan að hætta, hve nær
8em keppinautur hans gerði það.
f>að er sannreynt, að jafnvel í stór-
um borgum, þar sem þéttbýli er svo
mikið sera mest má verða, dregur
fækkun sölustaða úr áfengisnautn,
hvað þá heldur þar sem svo er ákaf-
lega strjálbygt, sem víðast er hér á
landi. f>ó er hitt meira um vert, hve
góður undirbúningur það er undir al-
gerða hreinsun landsins fyrir áfengi,
er heilar sýslur og jafnvel landsfjórð-
UDgar venjast á að vera að kalla má
alveg án áfengis árum sams,n, að
minsta kosti að þeim fráskildum, sem
mök eiga við lögleysu-ósómann: sölu-
krærnar á strandferðaskipum, sem
vonandi er nú að landsstjórnin fari að
hafa dáð í sér til að taka fyrir. f>ví
enginu hlutur eyðir betur bégiljunni
um nauðsyn eða nytsemi áfengis (í
svo nefndu hófi, auðvitað) heldur en
sú reynsla heilla héraða, að þar líður
engum manni lakara án þess á neinn
hátt, en fjölda manna miklu betur.
Gerðar hafa verið öflugar tilraunir,
með fjölmennum áskorunum, til að fá
ýmsa meiri háttar kaupmenn, þeirra
er eftir eru, til að hætta áfengissölu,
þar á meðal t. d. þann, er einkaverzl-
un mun hafa í Vestmanneyjum og Vík,
þann, er sama sem einkaverzlun hefir
á Eyrarbakka, og loks elztu og helztu
verzlunina í Kæflavík. f>eir eru allir
búsettir erleudis, og kynnu menn að
gera sór í hugarlund, að þeirn mundi
fyrir það meðfram liggja í léttu
rúmi heill lands vors í þessu atriði.
Er og eftir einum þeirra haft það svar,
að hann sæi enga minstu ástæðu til
að sitja af sér þann gróða, er áfengís-
salan veitti — sem mörgum þykir
keimlíkt frægu og fornu svari eða þó
fremur alræmdu, svo látandi: »A eg
að gæta bróður míns?« En misskiln-
ingur væri samt, að halda kaupmenn
þá, er hér eiga hlut að máli, miður
mannúðlega að huasunarhætti. Svo
er alls eigi. f>að er blátt áfram hitt,
að þeir eiga enn eftir að komast í skiln-
ing um það, um þaun óyggjandi sann-
leika, að með því a'ð hætta við áfeng-
issöluna mundu þeir auka svo viðskifta-
manngildi mikils fjölda meðal þeirra,
er þeir verzla við, að þeim sjálfum,
kaupmönnum þessum, mundi horfa
beint til stórhagsmuna, er frá liði.
jpað hafa þeír komist í skilning um,
stéttarbræður þeirra samlendir, er upp
hafa tekið hinn nýja og betri sið, t.
d. Örum & Wulff, og þeir sem verzlan-
irnar keyptu vestra af B. Sigurðssyni
o. fl., menn, sem líklegast telja bind-
indisáhuga meðal andlegra sjúkdóma,
að dæmi þorra heldra fólks í þeirra
landi. Fyrir því skyldu þeir, ergeng-
ist hafa fyrir fyrnefndum áskorunum
eða því líkum annarsstaðar, sízt láta
hugfallast, heldur knýja á látlaust,
þar til er upp verður lokið og undan
látið.
Prá útlöiiduin, Englandi, kom hingað
maður í gær íslenzkur, Helgi Jónsson frá
Þorlákshöfn, hafði verið skotið á land syðra
úr botnvörpung. Hann lagði á stað frá Engl.
1. þ. m. og segir engar fréttir utan þófið sama
með Bretum og Búum, og að mikill fjöldj
botnvörpunga hafi átt að leggja á stað hing-
að til lands þegar úr áramótum, og fyrir
einu skipinu Nilsson sænski, fanturinn, sem
bátnum hvolfdi á Dýrafirði haustið 1899.
8karlatssóttin.
Víða í heiminum hafa sóttvarnir
verið lögskipaðar og kostaðar af al-
mannafé og læknar settir til að stýra
vörnunum; og alstaðar hefir sú raun
á orðíð, að vörn gegn uæmri sótt get-
ur því að eins leitt til sigurs, að al-
þýða manna beri rétt skyn á eðli sótt-
arinnar og hvernig hún færist út, og
leggi alla stund á að halda þær varn-
arreglur, sem settar hafa verið. f>ess
vegna fara sóttvarnir að forgörðum
meðal ósiðaðra og hálfmentaðra þjóða;
á Indlandi hefir kólera og svartidauði
margsinnis vaðið innan um landslýð-
inn og enska stjórnin þar í landi
engum vörnum komið fram, sem að
haldi mættu verða, sökum hleypi-
dóma og fáfræði alþýðu.
Nú má ekki ætla, þó í mentuðu
landi sé, að alþýða manna geti borið
skyn á allar næmar sóttir, sem að ber
og yfir ganga.
jpess vegna er það brýn nauðsyn,
einkum ef sjaldgæfa sótt ber að hönd-
um, að fræða almenning um eðli henn-
ar og gera honum ljósar og skiljan-
legar þær varnir, sem við þarf, og láta
hann vita satt og rétt um allan gang
sóttarinnar.
þessari rneginreglu hefi eg reynt að
fylgja 1 héraði mínu um skarlatssótt-
ina. Bréf það, sem eg hefi skrifað
bæjarstjórninni og hér er prentað, sýn-
ir, hvern árangur sóttvörnin hefir
borið í bænum frá fyrstu byrjun til
þessa dags. Síðar mun eg birta fyrir
almenningi yfirlit yfir gang sóttarinn-
ar í héraðinu utau bæjar.
Öll góð málefni eiga einhverja mót-
stöðumenn, hafa ekki allra fylgi.
|>að er gott málefni, að vilja vernda
þjóðina fýrir næmri sótt, veikindum
og manndauða. En þeir menn eru
til, sem halda, að vörnin sé gagnslaus,
ef sóttin hverfur ekki von bráðara. í
öðrum löndum er mestu því fé, sem
fer til sóttvarna, varið til þess að
d r a g a ú r útbreiðslu þeirra sótta,
sem heima eiga í landinu, og
þykir svara vel kostnaðí þar, og ætti
eins að gera það hér. jpetta kostar
of mikið, segja aðrir (sbr. lög frá síð-
asta þingi), af því að þeir hafa aldrei
reiknað, hvað sjúkdómarnir og mann-
dauðinn kostar þjóðfélagið, hvers virði
það er fyrir þjóðfélagið, ef heilsufar
er bætt og manndauði minkaður.
Danir eru okkur náskyldastir af öðr-
um þjóðum; þeir verja til sóttvarna
svo miklu fé, sem því svarar, að hér
á landi færi til þess ár hvert 20 þús-
undir króna,
Islenzka þjóðin eyðir m ö p g u m
tugum þúsunda á ári hverju til þess
að verja skepnur næmum sjúkdóm-
um — kláða og pest —, og því fé er
vel varið; en — mundi þá ekki svara
kostnaði fyrir hana að eyða einum
t v e i m u r tugum þúsunda á ári til
þess að verja sjálfa sig næmum sótt-
um?
10. jan. 1902. G. Björnsson.
Hús fauk hér i hænum i stórviðrinu á
þrettánda, tviloftað íhúðarhús á Laugaveg,
nýlega reist og ófullgert. Það fór alveg
á hliðina.
Löiidsbókasafnið 1901.
t-i £
Mánuðir: ÍT cr 5‘ o- 0 g' n trr lestrar- sal: co CÐ 0 P- s .
Janúar... . . 301 177 727 300
Febriiar .. . 222 146 792 248
Marz . 309 174 791 249
Apríl , 238 134 512 166
Maí . 170 99 329 111
Júní . 36 21 335 97
Júlí . 208 112 594 144
.Ágúst . 131 70 304 134
September 212 101 399 149
Október .. . 237 114 603 209
Nóvember 329 189 619 238
Desember 301 151 793 250
Samtals 2694 1488 6798 2295
Safninu hafa á árinu GQ CD B ST o* bæzt
2700 nr. |>ar af hefir próf. Fiske gefið
824; samkvæmt erfðaskrá Hjálmars
heit. Jónssonar, kaupmanns, fekk safn-
ið eftirlátnar bækur hans og handrit,
voru bækurnar 176 bindi (áður hafði
hann gefið Lbs. rúm 300 bindi). Próf.
Matzen hefir gefið 15 bindi; Magnús
landshöfðingi Stephensen 7; Mattías
Mattíasson verzlunarstjóri 7; frú Jo-
hanne Schjörring ‘6; docent Guðm.
Magnússon 4; bókavörður Carl af
Petersens 4; Moller og Meyer mater-
ialistar 4; próf. Finnur Jónsson 3; frk.
Lehmann-Filhés 2; Bogi Melsteð, cand.
mag. 2; kapt. D. Bruun 2; Sigurður
bókbindari Jónsson 2; Sigurður bók-
sali Kristjánsson 4 (kvæði og prógr.);
cand. mag. Sigfús Blöndal 2; Flens-
borg skógfræðingur 2; Jón Jakobsson,
aðstoðarbókavörður 6 (kvæði); Pétur
Zófoníasson verzlunarmaður 2; |>ór-
hallur lektor Bjarnarson 1; Westen-
gaard ofursti 1; del Paso y Troncoso
safnstjóri 1; dr. f>orvaldur Thorodd-
sen 1; hr. James Green 1; hr. J. E.
B. Mayor 1; Sigurður búfræðingur
f>órólfsson 1; Indriði revísor Einars-
son 1. Eon fremur hafa gefið: Svía-
stjórn; American Oriental Society;
Vísindafélagið danska; Vísindafélagið
norska; Norræna fornfræðafélagið; h£-
skólinn í Uppsölum; Det norske hist-
oriske Kildeskriftfond; Geologieal
Survey of Canada; Rigsarkivet; Sta-
tens statistiske Bureau; U. 8. Depart-
ment of Agriculture; B. accademia dei
Lincei; Smithsonian Institution.
Handrit hafa gefið: Próf. Fiske 1;
Hjálmar Jónsson kaupm. 42; Valdi-
mar ritstj. Asmundsson 1 og síra Ó-
lafur Olafsson í Garpsdal 1. Keypt
hafa verið 15 og enn fremur hand-
ritasafn Bókmentafélagsins; eru nú
komin í safnið handrit úr Khafnar-
deildinni: 81 tvíblöðungar (þar af vant-
ar um 17), 478 fjórblöðungar (vantar
12) og 874 áttblöðungar (vantar 7).
í fjárlögunum 1900—01 var veittur
styrkur til að semja spjaldskrá yfir
safnið, og sfðan hefir hr. Jón Ólafs-
son, er kunnugur var slíkum skrám
frá bókasöfnum í Vesturheimi, unnið
að því verki; cand. mag. Guðm. |>or-
láksson hefir og eins og að undan-
förnu afritað fornar bækur og skjöl
fyrir safnið.
Ekki get eg sagt með vissu, hve
mörg bindi er í safninu; en hitt er
áþreifanlegt, hvert rúmleysi er nú orð-