Ísafold - 22.03.1902, Blaðsíða 1

ISAFOLD.
Reykjavík laugardaginn 22. marz 1902
Kemur út Ýmist einu sinni eða
tvisv. i vikn Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
V/a doll.; korgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram.)
XXIX. árg.
I. 0. 0. F. 8332881/,. E
Forvgripasafn opið mvd. ogld. 11—12
Landsbókasafn epið hvern virkan dag
bi. 12-2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
nud., mvd. og ld. tii útlána.
Okeypis lækning á spitalrnum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 -1.
Ókeypis augniækning á spitalanum
íyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Svems-
sonar hjá kirkjunni 1. og 3. mánnd. hvers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Verkleg búnaðarfræðsla.
Á búnaðarfundum þeim, sem haldn-
ir hafa verið í vetur að tilhlutun
Búnaðarfélags Islands í Árness, Bang-
árvalla, og Borgarfjarðar sýslurn, hefir
meðal annars hreyft verið þeirri uppá-
stungu Magnúsar sýslumanns Torfa-
sonar í bréfi hans til Búnaðarfélags-
ins, dags. 3. nóv. f. á., að búfræðingar
ferðuðust um að vetrinum, til þess
að Jeiðbeina mönnum i búnaði. Flest-
ir og enda allir hafa tekið þessu vel,
talið það þarft og gott, og á einum
fundinum, að fúngnesi í Borgarfirði,
var eftir nokkrar umræður samþykt
að fela einum fundarmanninum að
skrifa sýslunefndum Borgarfjarðar- og
Mýrasýslna þess efnis, að þær fari
þess á leit við Búnaðarfélag íslands,
að það styðji að því, að slíkri umferð-
ferðarfræðslu sem talað var um, yrði
komið á fót sem fyrst. Og sérstak-
lega var mælst til þess, að næstuvet-
ur yrðu einn eða tveir menn látnir
fara um nefndar sýslur í þessum til-
gangi.
Uppástunga Magnúsar sýslumanns,
sem áður er getið og birt er í
»í s a f o 1 d« (tölubl. 76. f. á.) fer því
fram, að búfræðingar séu látnir ferðast
um að vetrinum, til þess að leiðbeina
mönnum í fénaðarhirðing, húsabótum
o. s. frv. Ætlast hann til, að þessir
menn komi á heimilin og haldi fyrir-
lestra í sveitunum.
þetta vakir einnig fyrir mér; en á
hinn bóginn hefir tillagan breyzt nokk-
uð í meðförunum, fengið annan bún-
ing, án þeBS þó að hugsuninni eða
tilgangi hennar hafi verið breytt. Og
með því nú, að þetta mál er komið í
hreyfingu, virðist eígi úr vegi að fara
um það nokkrum orðum til þess að
skýra hugmyndina og benda á það
gagn, er slík umferðarfræðsla getur
eða gæti haft f för með sér.
Erlendis er þessi fræðsla algeng,
bæði í Danmörku, en þó einkum í Nor-
egi. Er hún þar nefnd ýmsum nöfn-
um, eftir því hvað hún er yfirgrips-
mikil. 1 Noregi sumstaðar eru menn
látnir fara um að vetrinum aðallega
til þess að líta eftir meðferðinni á
kúnum og hirðing þeirra. |>að eru
öefndar fjósskoðanir. I öðru lagi eru
Esenn látnir ferðast um til þess að
Vaita leiðbeiningar, ekki einungis 1
fénaðarhirðingu, heldur einnig í með-
ferð mjólkur og yfirhöfuð öllu því, er
að búskap lýtur. þeir, sem hafa
þennan starfa á hendi, eru nefndir
umgangskennararar. Mönnum þe38ura
er launað af sveitarbúnaðarfélögum
og að nokkru leyti af amtsbúnaðarfé-
lögum.
Hér á landi hefi eg hugsað mér fyr-
irkomulag þessarar fræðslu þannig:
Að vetrinum eru ráðnir menn til
þess að ferðast um í sveitunum, einn
eða tveir í sýslu. f>eir komu fyrst og
fremst á þau heimili, sem óskað hafa
eftir þeim, og leiðbeina í fénaðarhirð-
ing, meðferð áburðar, kenna mjaltir á
kúm o. s. frv. f>eir þurfa að dvelja
2—4 daga á hverju heimili og taka
sjálfir þátt í þeim störfum, sem þeir
eiga að leiðbeina í. Að sjálfsögðu
þurfa þessir menn að vera vel valdir,
og hafa fengið undirbúning undir
þetta starf. þeir þurfa að hafa áhuga
á búnaði og góðan vilja til þess, að
rækja starf sitti og leysa það vel af
hendi. þeir, sem halda manninn eða
njóta leiðbeininga hans, fæða hann og
annast flutning hans til hins næsta,
er hann á að dvelja hjá. Kaupið til
þessara manna greiðist sumpart af
hreppsbúnaðarfélögunum og sumpart
af sýslusjóðum í þeim sýslum, er þessa
fræðslu nota. Einnig tel eg líklegt,
að Búnaðarfélag íslands mnndi styðja
þessa umferðarfræðslu, bæði með fjár-
framlögum og útvegun á mönnum til
þessa starfa.
Starf þessara manna hefi eg hugsað
mér aðallega verklegt, fyrst og fremst
búfjárhirðing, meðferð mjólkur, hirð-
ing áburðar o. s. frv. Til frekari at-
hugunar vil eg minnast hór á nokkur
atriði, sem eg tel sjálfsagt, að þeir
fræði um og leiðbeini í, en þau eru
þe8si:
1. Fénaðarhirðing. Ollum er það
kunnugt, hve fénaðarhirðingu er að
ýmsu leyti ábótavant, og margt er
það í meðferð hennar, sem lagfæra
má án mikils kostnaðar.
Fénaðarhú eru víða léleg og þá
eigi sfzt fjós og hesthús. Fjósin eru
dimm og loftlítil, en oft má bæta úr
þessu tvennu einungis með því, að
búa til glugga eða stækka þá, og setja
stromp á mæuinn. það er mikils um
vert, að fjósin séu björt. Kúnum líð-
ur betur í björtum fjósum en dimm-
um, og hirðing þeirra hlýtur þá einn-
ig að fara betur úr hendi. Góð birta
í fjósum gerir fjósaverkin auðveldari
og aðgengilegri. Á þetta verður að
leggja mikla áherzlu; en því er tíðast
alt of lítill gaumur gefinn. Einnig er
nauðsynlegt að kýrnar séu burstaðar
eða þeim kembt á máli hverju. Nú
er það umferðakennarans, að leiðbeina
í þessu, benda á það, sem miður fer,
og segja fyrir um, hvernig það má
betur fara. Hann á að leitast við,
að koma mönnum í skilning um, hvað
það er áríðandi, að fénaðarhúsin séu
björt og loftgóð, hve nauðsynlegt sé
að hirða fénaðinn, kemba kúnum og
hestunum, og láta skepnunum yfir
höfuð líða sem bezt. Um leið og
hann brýnir þetta fyrir mönnum, tek-
ur hann sjálfur þátt í störfunum og
sýnir verklega, hvernig þetta og hitt
á að gera. Og eg er í engum vafa
um það, að slík fræðsla á heimilunum
mundi hafa miklu meiri áhrif, koma
miklu meir áleiðis, en þótt ritaðar
væru langar og góðar greinar í blöðin
um þetta efni. Slík fræðsla mundi
jafnvel taka fram fyrirlestrum í sveit-
um, þótt þeir séu góðir með.
það er yfirhöfuð afarirargt smáveg-
is í hirðingu og meðferð á búfénaði,
sem hæfur maður til þessa starfa gæti
gefið bendingar um, og það yrði of-
langt mál hér, að nefna það alt. Yf-
irhöfuð er það svo margt, sem breyta
má og betur getur farið, en kostar
ekki nein veruleg fjárútlát. Og þegar
mönnum er bent á þetta heima hjá
þeim og sýnt verklega, hvernig það á
að vera, þá skilja þeir það, og færa
sér það í nyt.
2. Mjaltir. Umferðafræðarinn þarf
að kunna að mjólka og kenna það
svo þar, sem hann kemur. Hann þarf
að brýna fyrir mönnum, hve mikils-
vert það er, að mjólka með réttum
handtökum og mjólka vel. Rétt hand-
tök við mjaltir örva mjólkursæld
kúnna, fá þær til að mjólka betur
en ella. Einoig er þess að gæta, að
með því að mjólka vel, fæst smátt og
smátt meiri mjólk, og sfðustu drop-
arnir úr júgrinu eru feitastir, eða
smjörmeiri en hitt á undan. þetta
verða bændur að skilja, og það gjöra
þeir bezt með því, að þeirn sé sýnt
það og kent.
3. Meðferð mjólkur er og eitt af
því, er umferðakennarinn þarf að leið-
beina í. Sérstaklega þarf hanu að
kenna mönnum að nota h i t a m æ 1 i
við mjólkurmatseldiua og brýna fyrir
þeim, hversu á þvf ríður, að skilja
mjólkina mátulega heita og búa vel f
strokkinn. En þessu verður eigi kom-
ið við, nema með hitamæli. Jafn-
framt þessu þarf að áminna urn meiri
þrifnað í meðferð mjólkurinnar og
kenna fólki að nota k a 1 k við þvott
á mjólkurílátum o. s. frv.
4. Hirðing áburðar. Eigi er van-
þörf á, að menn séu ámintir um betri
hirðu á áburðinum, enda ætti það að
vera eitt af störfum umferðakennarans,
að leiðbeina í því efni. Hann ætti að
geta gefið bænduro bendingar um á-
burðarbús og safnþrór, og hvetja þá
til að nota og dtýgja áburðinn sem
bezt. Hann brýnir fyrir bændum,
hvað mikið er í varið, að bera saman
við áburðinn eða blanda hann mold,
mómyslnu, moði og fleira; og margt
annað gæti bann frætt um.
5. Enn er eitt, sem slíkur maður
ætti að kenna bændum og hvetja þá
til, og það er, að halda greinilegar
töflur yfir mjólk og fóðureyðslu kúnna.
Slíkar töflur geta verið harla mikils-
verðar við kynbótatilraunir. Af þeim
má sjá, hvert kynið launar bezt fóðrið
eða gefur mestan arð. þegar farið
verður að gera tilraunir til kynbóta á
búfénaði, þá eru slíkar mjólkur- og
fóðurtöflur nauðsynlegar. Auk þess
eru þessar töflur ómissandi fyrir hvern
bonda, sem eitthvað hugsar um bú-
skap sinn og gagnsmuni fénaðarins.
Bændum er því miður enn ekki
Uppsögn (skrifleg) Imndin við
áramót, ógild nema komin sé ti)
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
14. blaft.
ljóst, hvað mikið er í þetta varið, en
við nánari athugun hljóta allir að sjá,
að þessar töflur eru undirstöðuatriði
til þess, að auðið sé að vita um arð og
tilkostnað hverrar skepnu eða hver geri
mest gagn.
þegar eg nú virði fyrir mér þetta
mál, fæ eg eigi betur séð en að slík
umferðarfræðsla og sú, er hér hefir
verið áminst, geti orðið að mjög góð-
um notum og borið blessunarríka á-
vexti. Málefnið er þess vert, að því
sé gaumur gefinn, enda ætti eigi að
láta neitt það ógjört, sem ætla má að
geti orðið landbúnaðinum að gagni.
|>að, sem hvað mest er undir komið,
er, að maðurinn eða mennirnir, sem
kjörnir eru til starfans, séu honum
vaxnir, og að almenningur beri gott
traust til þeirra. |>eir þurfa undir-
búning. Hvergi mundi hentugri stað-
ur til þess en á Hvanneyri, bæði við
mjólkurskólann og búnaðarskólann?
Búnaðarfélag íslands ætti að hafa um-
sjón og eftirlit með fræðslustarfinu, og
gefa bendingar um framkvæmd þess.
Jafnhliða þessari umgangsfræðslu
ætti vel við, að haldnir væru fyrir-
lestrarfundir í sveitum um búnaðar-
mál, einkum um mikilsverðar nýjungar
eða fyrirtæki, sem þurfa undirbúnings
og athugunar við. Slíkir fyrirlestrar
og samræðufundir geta haft vekjandi
áhrif og stutt mjög að búnaðarfram-
förum.
Sigurður Sigurðsson.
Skólaniál 'Vestur-íslendlnga.
Vel er látið af vfsi þeim til íslenzkr-
ar kenstustofnunar, er upp komst f
haust í Winnipeg, með stofnun kenn-
araembættis við Wesley College þar,
er ágætismaðurinn síra Friðrik J.
Bergmann þjónar. Nemendur voru
þar framan af vetri lð, en voru eftir
nýár orðnir 25, þar af 6 stúlkur.
Byrjað var á þessum námsgreinum
íslenzkum: stafsetning, skýring ís-
lenzkra ljóða, íslands lýsing, íslands
saga, goðasögum. Kenslustundir 5 á
viku, ein fyrir hverja námsgrein. Síra
Friðrik kennir einnig latínu þar í
skólanum.
Svo ritar mikið mikið merkur mað-
ur vestra og því máli kunnugur ný-
lega:
»þess er hin brýnasta þörf, að eitt-
hvað sé gjört hér vor á meðal til að
styðja að mentun fólksins. Almenn-
ingur er hér nú orðinn svo efnum bú-
inn, að fjöldi af æskulýðnum ætti að
geta notið ágætrar mentunar og um
leið staðið margfalt betur að vígi í
samkepninni í lífinu. En það erstórt
Grettistak, að koma upp sæmilegum
skóla íslenzkum, en svo fáir til
að lyfta. En miklu má til leið-
ar koma, ef ekki brestur samheldi og
neytt er allrar orku«.
Ekki messar síra Jón Helgason i
morgun i dómkirkjunni.
Veitt brauð. Lundur í Borgarf. veitt-
ur af landsh. 10. þ. m. sira Sigurði Jóns-
syni á Þönglabakka samkv. kosningu safn-
aðarins.