Ísafold - 09.04.1902, Síða 1

Kemur nt. vinist einu sinni eða
tvisv. í viku Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/s doll.; borgist fyrir miðjau
júli (erlendis fyrir fram.)
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé ti)
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
AusturstrcBti 8.
XXIX. árg:.
Reykjavíb miðvikudaginn 9. apríl 1902.
18. biað.
I. 0 0. F. 834ll8*/2.
Forngripasafn opið mvd. og ld, 11—12
Landsbólcasafit opið heern virkau dag
ki. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
nad., mvd. og ld. tii útlána.
Okeypis lækning á spitalsnum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 —1.
Okeypis augnlækning á spitalanum
fyr8t,a og þriðja þriðjud. Iivers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning i húsi Jóns Sveins-
sonar kjá kirkjunni l. og 3. mánud. hvers
mán. kl. 11—1.
LandsbanJcinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
LandalcotsJcirkja. Gruðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Framfaramál vor og stjórnarbótin
f>að er ein eðlileg afleiðing af kon-
ungsboðskapnum frá í vetur og þar
með fylgjandi góðum horfum á fram-
gangi stjórnarbótarinnar og stjórnar-
skiftum að rúmum 3 missirum liðnum,
að önnur stórmál þjóðarinnar munu
að öllum líkindum liggja í dái þangað
til, og eiga helzt að gera það.
Meðan eigi sá fyrir endann á stjórn-
bótarbaráttunni, hlutu framfaramenn
að hafa þau einnig á prjónum,—reyna
að koma þeim eitthvað áleiðis, þótt ó-
efnilegt væri með þeirri stjórn, er vér
höfum haft og höfum enn.
En til hvers er n ú að vera að eyða
kröftum sínum þeim til framgangs, í
samvinnu við 3tjórn, sem flest visnar
í höndum á, úr því að engar líkur eru
til annars en að þeirn fáist framgengt
jafnsnemma (eða seint), hvort þau eru
látin hvíla sig eða ekki þessi fáu miss-
iri þangað til stjórnarskiftin verða?
Sumir kunna að vísu að líta svo á,
sem engin fyrirstaða ætti að þurfa að
vera fyrir góðri samvinnu af framfara-
liðsins hálfu við hinn nýja ráðgjafa
vorn, einn höfuðskörung í framfara-
stjórninni nýju í Danmörku. En það
er hvorttveggja, að hann mun þykjast
hafa nóg á sinni könnu fyrir sitt land,
fult fangið af dönskum stórmálum, er
beðið hafa sum heilan mannsaldur, eða
meir, einmitt eftir frjálslyndri stjórn
(t. d. dómaskipunarréttarbótin); enda
næsta ólíklegt, að honum þætti taka
því hvort sem væri, að fara að leggja
á sig mikla fyrirhöfn til að kynna sér
vor meiri háttar mál og berjast fyrir
þeim, er hann veit vera ekki tjaldað
nema til einnar nætur yfir afskiftum
sfnum af stjórn lands vors. f>að væri
mjög svo eðlilegt, og er að öllum lík-
indum alveg óhætt að ganga að því
vÍ8u, að hann mundi bera það fyrir
sig, ef til kæmi.
þingin þessi 2 næstu verða því sjálf-
sagt fremur aðgerðasmá og tfðinda-
lítil. Vér verðum að gera oss það að
gúðu, í þeirri öruggu von, að eftir það
akifti um, líkt og vel vottar nú í Dan-
mörku um áhugamáJ framfaramanna
þar.
Eitt stórmálið, sem bíða verður, er
hlutabankamálið.
t>að er óskemtilegt að vísu, að vita
meiri hlut lands í sama peningasvelti
enn svo árum skiftir, að þarflausu í
sjálfu sér, úr því að annað stendur til
boða, ef vér kynnum að þiggja. En
til hvers er að vera að berjast fyrir
slíku máli með þeirri stjórn, er nú höf-
um vér? það er hún, sem fengið hef-
ir það ónýtt til þessa, eða sérstaklega
landshöfðinginn, bæði á undan þingi í
fyrra (i utanför sinni) og á þinginu;
og má ganga að því vísu, að svo mundi
fara enn, ef reýnt væri að eiga eitt-
hvað við það á næstu þingum, auk
þess sem ekki er efnilegt að eiga að
koma jafnmikilfenglegri umbót í fram-
kvæmd undir annari eins stjórn. það
er því einsætt, að gera sér biðina að
góðu.
f>ar að auki ætti og sá kostur að
fylgja biðinni, að mikið eyddist af hé-
giljum þeim og hindurvitnum, sem
fjandmenn hlutafélagsbanka eru að
reyna að koma inn og hefir að sumu
leyti tekist að koma inn hjá almenn-
ingi móti þeirri stofnun, gerandi þjóð-
ina þar með að sjálfs sín böðli, eins
og siður er afturhaldsmanna yfirleitt,
t. d. hégiljan um okurvextina; um að
bankinn yrði óþjóðlegur eða hvað það
nú er, sem þeir kalla það, vegna þess,
að hluthafar yrðu margir eða flestir
útlendir framan af, þ ó 11 alt hans
starf færi fram hér og þ ó 11 meiri
hlutinn í stjórn hans yrði innlendur
og þ ó 11 höfuðskilyrði fyrir þrifum
hans yrði að sjálfsögðu það, að hann
væri sem þjóðlegastur; sömuleiðis hjá-
trúin sú, að Landsbankinn geti nokk-
urn tíma fullnægt þörfum landsbúa
með því að auka veltufé sitt með lán-
tökum; og margt og margt fleira, sem
þyrlað hefir verið upp til þess helzt
að bregða grímu yfir eins manns
drotnunargirni og þjóna hans, samfara
hrapallegum þekkingarskorti, sem
jafnan er undirrót flestrar hjátrúar og
hindurvitna.
Sú hætta er vitanlega samfara bið-
inni, að ekki verði síðar meir kostur
á sömu vel færum og valinkunnum
forgöngumönnum eins og nú er eða
verið hefir til að koma blutabankan-
um á stofn. En við því verður eigi
gert. |>að verður að ráðast, hvernig
til tekst að því leyti.
Konungsafmælið
í gær var haldið hér með venjuleg-
um hátíðabrigðum og veizluhaldi.
Bjargráðaskip Frederikshavn,
frá Switzersfélagi í Kaupmannahöfn,
kom hingað í morgun, eftir 6 daga
ferð frá Khöfn, í sömu erindum og
Helsingör í fyrra. Eugar fréttir.
Gufuskip Scandia
kom hingað í fyrra dag frá Mandal
með kolafarm til B. Guðmundssonar
kaupmanns.
Lárus í sporum
Jöhannesar.
Satt er það að vísu, að lengi á
mannshöfuðið oft í að skapast, en því
lengur á það í því, að gjörbreytast að
fullu og öllu. Mörgum mundi því
hnykkja við í íyrstu, væri þeim sagt,
að ísinn væri orðinn heitur, djöflarót-
in sæt, og kattarkynið meinlaust og
farið að bíta gras.
En mundi nokkrum hnykkja meir
við þetta hvert fyrir sig en að Lárus
af Snæfellsnesi væri alt í einu orðinn
friðarboði og þættist jafnvel genginn í
fótspor Jóhannesar postula?
Og þó er sá dagur upp runninn.
Hann lætur jafnvel svo, sem hann sé
kominn vestan undan Jökli til þess að
leiðbeina Keykvíkingum í stjórnarskrár-
málinu, en þó einkum til þess, að
hvetja þá til friðar og eindrægni.
»Börn mín, elskið hvert annað«
mælti Jóhanues postuli. »Börn mín,
elskið hvert annað« segir Lárus, en
— sýnið mér kærleik yðran af verk-
unum, og kjósið engan þann á þing,
sem hefir aðra skoðun eða hefir haft
aðra skoðun en eg.
Vera má, að sumum virðist hér af
alvöru mælt, því »af ávöxtunum skul-
uð þér þekkja þá«, og ætti slóðinn af
klæðafaldi hans til þessa dags að
benda á, í hverja stefnu hann mundi
halda eftirleiðis.
Sumum mun þó hafa sýnst, að
hann seildist nokkuð langt til loku
með friðarboðskap, ekki af því, að
friður á tryggum grundvelli sé ekki
góður í sjálfum sér, heldur af því, að
ekki mun trygt, að ekki lifi nokkrir
eldneistar enn í kolunum á Snæfells-
nesi; fáein smáhandarvik munu þar
enn ógerð, sem til framfara gætu leitt.
Mundi Snæfellsnes engan skaða bíða
af því, þótt atvinnuvegir væru dálítið
bættir þar, þótt þar væru grædd upp
fáein fleiri strá en þar gróa enn, og
nokkrir fleiri lífsneistar og menta-
nei8tar glæddir í hugum manna.
En það væri ef til vill rangt, að
fetta fingur út í, þótt jafn-stórhuga
maður og yfirvald Snæfellinga sé ekki
sokkinn niður í slíka smámuni, og
megi ekki vera að því, að eyða sín-
um dýrmæta tíma yfir því.
f>ér gárungar þessa heims. þegar
þér heyrið friðarboðskapinn hans Lár-
usar, þá setjið upp hátíðlegan svip og
látið yður ekki detta í hug kötturinn
í dæmisögunni, sem krækti sig á aft-
urfótunum upp um snaga og lézt
vera dauður, og lagði þetta alt á sig
í þeirri trú, að þá mundi veiðin
verða fyrirhafnarminni eftirleiðis.
En hvað sem líður hans iðrun og
yfirbót, og jafnvel þótt á honum sann-
ist það, sem haft er eftir Napóleon
mikla, að þegar Rússinn væri skafinn,
kæmi Tartarinn í ljós, þá er þó ekki
að undra, þótt hann þekki nafnið sitt
og komi þegar þeir »Hannes frændit
og Tryggvi draga upp nevðarmerkið
og kalla til hans til hjálpar sér, þar
sem þeir eru að bisa mannlitlir við
afturhaldsfleytu sína hripleka í fjör-
unni, og treystast ekki að koma henni
á flot lengur; þegar svo er komið, að
skipshöfn þeirra er sundruð, og ekki
lítur út fyrir annað en að margir
þeirra manna, er áður hafa fylgt flokk
þeirra, muni algerlega gengnir úr skip-
rúminu, og muni nú fylkja sér utan
um verulega, en ekki grímuklædda
heimastjórn,menn, sera ekki fylgdu þeim
af afturhaldsanda, heldur af því, að þeir
gátu ekki sætt sig við þau kjör, er áð-
ur voru í boði.
Sízt bæri að amast við því,
þótt slíkir menn kæmist á þing; en
veri þeir í guðs friði, sem hafa aldrei
verið, eru ekki, verða aldrei og geta
aldrei orðið annað en afturhaldsmenn.
*
Þingmannskostir.
Helzt til fáir gera sér rétta og glögga
grein fyrir, hverja kosti þeir menn þurfa
að hafa, sem trúa skal fyrir að reka hið
mikilverðastaog vandasamasta erindi, er
þjóðinni er fengið á vald að láta af hendi
leysa fyrir sig, þingmannsstarfið. Og
er hér vitanlega ekki átt við þá, sem
alls enga grein hirða um að gera sér
fyrir því, heldur beita kosningarrétti
sínum líkt og þeir væru að leika sér
að einhverjum hégóma, af hinni mestu
léttúð og samvizkuleysi, eftir tómri
vild eða óvild, eftir áeggjan sér heimsk-
ari og óvandaðri kunningja sinna, eða
af þrælsótta eða eiginhagsmuuavon,
og þar fram eftir götum. Hér er átt
við þá, sem fegnir vilja vanda kjör
sitt, en láta villast óviljandi til að
meta það mest, sem minst er í varið,
eða þá hins vegar gera höfuðkostina
léttasta á metum.
það sem fyrst og fremst ríður á um
þingmenn, er, að þeir séu valinkunnir
sæmdarmenn, ráðvandir og fölskvalaus-
ir, staðfastir og einarðir, hygnir og
gætnir, óvilhallir og óháðir, bæði eftir
stöðu sinni, ástæðum og skapsmunum,
— óháðir jafnt háum og lágum, eða
upp á við og niður á við, sem kallað
er.
þeir þurfa að vera gæddir óbilugu
andlegu þreki og ráðdeild.
þeir þurfa að hafa mikla vitsmuni
og fjölbreytta þekkingu, og um fram
alt áreiðanlega, eu ekki hjómkendaog
rykmikla.
þeir þurfa að unna sannleikanum af
öllu hjarta og forðast hvers kyns blekk-
ingar og sjónhverfingar.
þeir þurfa að' vera öruggir ættjarð-
arvinir; og er þar jafnan minst að
marka, hvort þeir hafa föðurlandsást
á vörum sér sí og æ, eða eins og bera
hana í pokum utan á aér, — þykjast alt
gera fyrir »föðurlandið«, þótt í raun
réttri þjóni sjálfum sér mest.
J>eir þurfa að vera einbeittir fram-
faravinir, og jafnframt vel að sér um
þess kyns mál, hygnir og forsjálir, en
beita ekki látlausu framfarahjali til
blekkingar fáfróðum og hugsunarlitlum
kjósendum, eða hinu og þessu fram-
farabralli, sem á engu viti er bygt, en
gert eingöngu til að sýnast eðabregða
grímu yfir ramman afturhaldsanda og
taumlausa drotnunarfýsn.