Ísafold - 12.05.1902, Blaðsíða 2

Ísafold - 12.05.1902, Blaðsíða 2
110 raátti stæltan stálkjaft sjá standa fjöndum móti. Rafmagnsljós ei Ivstu þar lýðum Valtýs snjöllum, en »m/raljósið« magnað bar mikla birtu öllum. Lauga mun eg minnast á, mesti jötunn var hann; ægilega ygli-brá andlitssvartur bar hann. »Grenjaði voða hljóð með há«, hnefum skjöldinn barði, dreka Valtys djarfur sá diengilega varði. Glæsimenni Valt/r var, af virðum flestum bar hann; þó um hann þytu örvarnar aldrei smeykur var hann. Orða-hremsur þutu þétt, þrumdi í mælsku tólum; stjórnarskútan leið fram létt líkt og vagn á hjólum. Bleki spúðu berserkir, beittir pennar flugu, málaoddar eitraðir inn í hjörtun smugu. Benedikt fellur, en heldur velli, eins og Brjánn konungur. Hann vitrast síðan Valt/ í draumi, og segir meðal annars: »Fyrst vér sjáum sannleikann, er sárt þegar losna líkamsböndin, [vór þráum, lyftir sór til himins öndin. Ljóst er mór nú loksins hvað þú liðið fyrir íslands frelsi og heiður ; [hefir fjarri’ er nú að eg só reiður. Valt/skan minn versti fjandi var á eg hefi’ fengið æðri þekking; [jörðu; engin nú mig ginnir blekking. Upp nú lyftí’ eg höndum hátt og hana hún skal ráða 1/ð og landi, [blessa; ljúf og góð sem verndarandi. Allmikil saga er af bardaga nokkrum á Fjárlagavöllum : »Varð Fjárlagavöllum á válegt fleina kafaldið. Keppist hver að köku sinni kappinn eld að skara þá; brennur mjög í brjóstum inni bálheit gull- og silfurþrá.----- Sumir mjög á svipinn fóru súrir burt, og fengu ei neitt----- Ekkert fekk hann »Binni bróðir«, bágt þó væri um prestgjöldin; verndi allir englar góðir Olafsvalla guðsmanninn. Ein rfman er um banka-leiðangur þeirra Warburgs til Reykjavíkur. Onn- ur er um Batterí-leiðangurinn fræga: »Stóð þar drós í stafni fríð, stafaði ljós af hvarmi björtum, fegri en rós í fjallahlíð fekk hún hrós í allra hjörtum. — Blóminn Hafnar hyreygur hugum allra í skyndi sneri, svo að jafnvel Sighvatur, sjötugur karlinn, varð að smóri. Margt hermir skáldið sögulegt af kosningaleiðangrinum síðasta, í /msuin kjördæmum landsins. Hér eru fáein brot: »Höggorusta háð var grimm í Húnaþingi: Árni sleit í Höfðahólum ^ á hlaupum sínum fernum sólum. i’aut hann eins og þeytispjald um Þing til að æsa að álma-róti [og Dali alla karla Valtý móti. Komst því ekki til á túni töðu’ að hirða, þessi fleina freyrinn mætur fyrr en undir veturnætur — —. »Doktor forna fóllust hendur fyrir sólar-brá; hann varð þá að steini’ og stendur stór við Kötlugjá«. »Símon hafði beizlað bæði Bakka- og Flóamenn; lót þá sprikla’ í leyniþræði lengi marga í senn«. Af framgöngu eins garpsins segir svo meðal anuars: »Upphaf sig og endi sagði ’ann allra framkvæmda: á hvert minsta orð sitt lagði <ann áherzluna: »/ta« — — Af kosningaundirbúningi í ónefndri borg einni segir svo meðal annars: »Agiterað inn við Laugar er af pilsvörgum; risu úr haugum rammir draugar, riðu húsunum«. Þá segir í næstu rímu frá viðureign- inni á þingi 1901. Þar getur þess, að »Nær því jafnmargt 1/ða lið laufa háði gjálfur; báðum fylgdi á sónkar svið síra Einar hálfur«. Loks er minst sendifararinnar frægu til Khafnar eftir þing og getið þar manns, er »um afrekverk sín hafði hann harla margt að tala. Sagt er að kæmi England á aldinn vopna-runnur, og herra Thordal hitti þá, sem hór er flestum kunnur. Sá var ekki blankur — bjór bauð hann Tr. og fleira. — En hvað þeim meira milli fór mátti enginu heyra«. Marg er í rímunum græskumeira en það, er hér hefir verið til tínt — sneitt hjá því í þessu litla synishorni. Síðasta rínian (15.) endar á svo lát- andi fyrirbæn og kveðju: Kom þú svo með Fróða-frið, fögur tímans stjarna; skín þfx brosh/r vöggu við vorra ungu barna. Só eg þú í 3k/jum skín, skærust undir daginn. — Þá er harpan þögnuð mín, þakkið þið, stúlkur, braginn. II. Ekki var stjórninni nein þága í stjórnarskrárbreytingu, og því vildi hún ekki leggja sjálf fyrir þingið 1897 neitt stjórnarfrumvarp, enda mun hafa kunnað miður við að verða hálfvegis tvísaga við landshöfðingja. Hét ráð- gjafinn því einu, að útvega konungs- staðfe8tingu á frumvarpi frá þinginu með þeim umbótum, er þeir höfðu b á ð i r farið fram á, landsh. og dr. Y. G., hvor í sínu lagi, að því einu undan- skildu, að Islandsráðgjafinn væri utan ríkisráðs. Búsetu ráðherrans hér hafði bæði landshöfðingi sjálfur lagt beint á móti, sagt hana þá »óhugsanlega«, enda stjórnin tekið alla tíð engum hlut fjær en því, að ráðgj. væri ann- arstaðar en við hlið konungi. En að öðru leyti hafði frumvarp það, er dr. V. G. bar upp á þessu þingi (1897) og kallað var síðan »valtýska«, að geyrna yfirleitt sömu meginatriðin, sem nú felast bæði í frumvarpinu frá þinginu í fyrra og stjórnartilboðinu nýja: sérráðgjafa íslenzkan og íslenzku- mælandi, er mæti á alþingi og beri ábyrgð á allri stjórnarathöfninni. þessum vísi til stjórnarbótar, er dr. V. G. kallaði svo sjálfur, var tekið af miklum flokki manna á þinginu með ofstækislegum fjandskap; vildu jafnvel margir ekki leyfa málinu í nefnd til íhugunar. Búast hefði mátt við, að það hefði opnað flestra heilskygnra manna augu um, hvað hér bjó undir, er það sýndi sig, að fremstir í flokki gegn frumvarpinu voru einmitt sömu mennirnir, sem áður höfðu verið alla tíð andvígir allri stjórnarbót og sam- þykt »tillöguna« á þinginu næsca á undan í þeim einum tilgangi og e n g- u m öðrum, að fá málið (frv. B. Sv.) ónýtt þá. f>eir sögðu það s j á 1 f i r þ á, þótt þrætt kunni að geta fyrir það nú, vegna vitnaskorts. Enginn hlutur kom þ e i m því ver en að alvara varð úr þessu, sem fram á var farið í þingsályktuninni frá 1895. En nú létu þeir sem þetta væri o f 1 í t i ð, sem hér var kostur á gerður! Nærri má geta, hver alvara fylgt hef- ir þeim orðum þeirra. það var þó e k k i aðallega þannig undir komin vonzka stjórnbótarfjenda á þingmannabekk, er réð niðurlögum málsins á þingi 1897, né hinn og þessi hégómafyrÍFsláttur þ e i r r a í móti málinu, heldur stuðningur sá, er landshöfðiugi, sjálfur stjórnarfulltrú- inn, veitti aðalmótspyrnu atriðinu, rík- isráðs3etu tslandsráðgjafans. Hann vildi hafa hann út úr ríkisráðinu og fekk á það mál meiri hlutann í neðri deild. f>að var ríkisráðsfleygurinn svo nefndur. Hann, landshöfðingi, hélt frara þeirri kenningu, að af setu hans í ríkisráðinu leiddi, að »ef hann vill ekki gera það, sem alþingi heimtar, getur það höfðað mál á móti honum; en ef hann lætur að óskum þess, get- ur hann átt á hættu, að fólksþingið höfði mál á móti honum fyrir ríkis- rétti«. f>essu var trúað. Lagavit landshöfðingja var haldið óskeikult þá sem oftar, meðal annars t. d. þegar hann sagði ráðgjafabúsótu hér óhugs- anlega. Neðri deild feldi frumvarpið (13 : 10), er efri deild hafði numið burtu ríkisráðsfleyginn. En á næsta þingi (1899) kannaðist landshöfðingi s j á 1 f u r við, lýsti því yfir afdráttar- laust, að hann hefði haft alveg rangt fyrir. Vitanlega er hann maður að meiri fyrir þá drengilegu játningu. En afleiðing framkomu hans á fyrra þinginu (1897) varð ekki aftur tekin. — Nú orðið er allur ríkisráðssetu-ímugust- ur svo gersamlega horfinn, að nýlega hefir það verið af einum mikils háttar stjórnmálamanni vorum utan þings (P. Br.) kallaður mótmælalaust d ý r- mætur réttur, að hafa ráðgjafa vorn í ríkisráðinu. Um það er nú enginn ágreiningur framar milli þing- flokkanna. f>eir þýðast nú báðir jafnt ríkisráð8setuna, — þessa sem stjórn- bótarfjendur kölluðu fyrir fáum árum landráð að gera sér að góðu. f>essi játning landshöfðingja, er stað- festi mjög svo greinilega þá útlistun á stöðu ráðgjafans í ríkisráðinu, er þetta blað flutti eftir þing 1897 (»Corpus juris«) og hvern hugsandi mann sann- færði, enda var staðfest af þeim, sem bezt gátu um það mál borið, sjálfum ráðgjöfunum, — hún svifti afturhalds- liðið þess einu röksemdarátyllu til mótspyrnu gegn stjórnbótinni. f>ess vegna hafði það engin ráð önnur á þinginu 1899 en að bindast órjúfan- legum samtjökum um, að hafna stjórn- arskrárfrumvarpi framfaramanna orða- 1 a u s t. f>eir sáu sér enga leið að því að v e r j a það atferli, þeir g e r ð u það, feldu frumvarpið þegjandi með 11 : 11 atkv., eftir svardögum(?) bundinni utanþingsályktun kveldið fyrir. f>á ksmur þingið í sumar er leið. f>á höfðu stjórnbótarvinir tekið upp í frumvarp sitt sérhvað það, er upp á hafði verið stungið frá hinna hálfu, og gengu því að vísu fullu samkomu- lagi við alla þá, er stjórnarbót vildu. En þá u r ð u hinir, afturhaldsforkólf- arnir, að kveða upp úr um það, koma því upp um sig, að enn vildu þeir e n g a stjórnarbót; þar var ekkert undanfæri. Enda stefndi öll þeirra barátta á þinginu að því, að afstýra framgangi málsins. En til þess að dylja fyrir almenningi, hvað þeim bjó innan rifja, og fá til fylgis við sig til flokksfyllingar nokkra þingmenn, sem stjórnarbót vildu í raun réttri og hana sem ríflegasta, en ekkert botnuðu í málinu, þurftu þeir að koma Bjálfir með öðru vísi lagað frumvarp og lát- a s t vilja hafa málið fram á þeim grundvelli. f>á komu þeir með fals- búsetuna alræmdu, sem lýst hefir ver- ið hér greinilega fyrir skemstu. f>eg- ar það frv. var fallið, börðust þeir af öllum lífs og sálar kröftum móti því, að frumvarp Framfaraflokksins næði fram að ganga — sama frumvarpinu, sem þeir tjá sig n ú fylgjandi með »óhugsanlegu« viðbótinni einni sam- an! —, heldur voru þeir ekki hygnari en það, að þeir börðust jafnákaft gegn allri málaleitun af þingsins hálfu til stjórnarinnar um rífari stjórnarbót. f>eir fengu ekki ráðið við efri deild. f>eir ætluðu að sprengja þar fund þann, er samþykkja skyldi konungs- ávarpið með hinum brýnu óskum um alinnlenda stjórn, ef þess væri nokkur kostur. En það lánaðist ekki. f>eir urðu offáir í þeim samtökum. f>eir létu sig vanta 3 á fund; en það var ekki nóg. Fundurinn varð bæði lög- mætur eigi að síður og hann samþykti ávarpið í einu hljóði. — En í neðri deild tókst þeim að ónýta sams konar málaleitun, samhljóða ávarp, með því að þá hafði einn frumvarpsmanna skotist yfir um til þeirra. Hverjum heilskygnum manni g a t nú dulist, hvað þeim bjó niðri fyrir? Til þess að dylja hið sanna eðli og undirrót þessa ófagra atferlis — til þess að reyna að blinda augu almenn- ings á, hvað hér var verið að gera, er jafnharðan fundinn upp »glæpurinn* frægi. Glæpurinn var sá, svo sem kunnugt er, að samþykkja stjórnbótarfrumvarp- ið, í stað þess að láta málið óútrætt. Allmerkur utanflokksmaður, Páll Briem amtmaður, hefir áður tekið allgreinilega af skarið um það, hver fjarstæða er að ámæla meiri bluta þingsins fyrir frumvarps-samþyktina. Hann segir svo, Nl. 22. febr. þ. á.: »Að fresta málinu hefði að mínu á- liti verið hrapallegt pólitiskt glappaskot og hefði landið ef til vill aldrei beðið þess bæ t u r«. Hr. E. H. gerir nú í hér umræddu riti sínu mjög svo skýra og óræka grein fyrir, a f h v e r j u frestun máls- ins hefði verið þetta, sem amtm. P. Br. segir: hrapallegt pólitiskt glappa- skot. •Frumvarpinu var svo háttað«, segir hann, »að hin nýja stjórn g a t ekki

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.