Ísafold - 12.05.1902, Blaðsíða 3

annað en heitið því staðlestingu.
Hægrimannaatjórnin hafði boðið öll
breytingaratriðin, sem veruleg voru,
önnur eu þjóðræðistryggingarnar o:
breytingarnar á 28. og 36. gr. og breyt-
inguna á skipun efri deildar. Stjórn-
in gat ekki, sóma síns vegna, boðið
oss að neinu leyti lakari né ófrjáls-
legri kjör en hægrimannastjórnin hafði
gert. Og hún gat ekki heldur látið
þjóðræðistrygginguna verða að þrösk-
uldi á samningabrautinni, þar sem
flokkur hennar hafði einmitt verið að
berjast fyrir þjóðræði hvern áratugiun
eftir annan. Af þessum ástæðum
hlaut hún að bjóðast til að staðfesta
frumvarpið. En að hinu leytinu
hafði hún hina ríkustu hvöt til að
fá breytingu á því. Frumvarpið var
í raun og veru sannkallað neyðarúr-
ræði frá stjórnarinnar sjónarmiði. Að
fá ráðgjafa, búsettan í Kaupmanna-
höfn og launaðan af ríkissjóði, er lyti
þjóðræði úti á Islandi og færi á eftir-
laun hve nær sem alþingi Islendinga
þóknaðist, — það var ekki að eins
gersamlega frábrugðið stjórnarfyrir-
komulagi í öllum löndum veraldarinn-
ar, heldur batt það og Dönum all-
miklar og kynlegar útgjaldabyrðar,
8em hætt var við að þeim mundi
veita ör'ðugt að sætta sig við, þegar
þeir væru verulega búir að átta sig á
málinu. Fyrir því mátti ganga að því
alt að því vísu, að stjórnin mundi af
fremsta megni leita við að bjóða önn-
ur boð, sem svo væru vaxin, að kom-
ist yrði hjá annmörkunum, sem á
frumvarpinu voru frá Dana sjónarmiði,
jafnframt því sem Islendingar yrðu
gerðir ánægðir með búsetu stjórnar-
innar hér á landi í einhverri mynd.
Einmitt með því að samþykkja frum-
varpið stóðum vér því einkennilega vel
að vígi. Með því að leggjast undir
höfuð að samþykkja það, hefðum vér
flutt OS8 úr því beztavígi, sem stjórn-
mál vort hafði nokkru sinni í komist,
út á bersvæði. Með þetta fyrir aug-
um hefði verið glæpsamleg fásinna af
flokkinum, að haga sér í þessu efni á
annan veg en hann gerði. Hann
sýndi í þessu efni svo miklu meiri
stjórnmálaþroska en andstæðingar
hans, að ekki verður saman jafnað.
Úrslitin hafa orðið þau, svo sem
öllum er kunnugt og búast mátti við,
að stjórnin býðst til að staðfesta frum-
varp síðasta alþingia; en jafnframt
býður hún oss önnur boð, þau, að vér
fáum ráðgjafa vorn búsettan hér á
landi, en tökum af Dönum útgjalda-
byrðina við hina æðstu stjórn sérmála
vorra. |>etta er bein afleiðing af at-
ferli Framfaraflokksins á síðasta þingi«.
Sendiförin alræmda eftir þing (H.
H.) er enn eitt atriðið, sem hr. E. H.
skýrir betur en gert hefir verið áður
af nokkurum þeim, er á það hefir
minst.
Hann segir, að ekki verði séð, að
H. H. hafi átt nokkurt erindi á stjórn-
arinnar fund. »f>ví það tel eg ekkert
erindi, að veita stjórninni þá fræðslu
um flokkaskifting hérálandi, semhann
yeitti dönsku þjóðinni í blaðinu »Nati-
or>altidende« og gerð hefir verið að um-
ræðuefni í íslenzkum blöðum, einkum
>)í’jallkonunni«. .f>ar er svo ómótmæl-
anlega rangt skýrt frá því, er öllum
mönnum er kunnugt hér á landi, að
orðin hefðu miklu betur verið ótöluð.
Hafi hann farið til að mæla fram með
10-manna-frumvarpinu, eina stjórnar-
bótarfyrirkomulaginu, sem hans flokki
hafði hugkvæmst, þegar síðasta þingi
var slitið, þá hefir það verið auðsæ
erindisleysa, ekki að eins fyrir þá sök,
að s t j ó r n i n afsagði það frumvarp
tafarlaust, heldur og vegna þess, að
enginn vafi getur á því leikið, að
þ j ó ð i n hefði afsagt það, hve nær
sem til hennar kasta hefði komið.
Og hafi hann tekist þessa ferð á
hendur til þess að biðja um alinn-
lenda stjórn, þá var það ekkert ann-
að en hinn flokkurinn hafði fram á
farið í ávarpi efri deildar til konungs;
og hann gat ekki á nokkurn hátt eflt
þá ríku hvöt, er stjórninni var gefin
til að verða við þessari ósk vorri með
frumvarpinu, sem samþykt hafði verið,
og konungsávarpinu, Hann gat ekk-
ert sagt stjórninni um óskir vorar í
stjórnarmálinu, annað en það, sem
stóð í frumvarpi Framfaraflokksins og
konungsávarpinu — nema ef hann
hefir sagt, að vér mundum gera oss
ánægða með undirtylluráðgjafa, og það
hefði verið ilt erindi. Hvort hann
hefir gert þ a ð, skal með öllu ósagt
látið«.
|>að sem til hefir verið tfnt í grein
þessari, er ekki nema ö r f á atriði af
því, sem hr. E. H. hefir tekið til með-
ferðar í margnefndu riti og rætt þar
af þeirri snild, sem honum er lagin.
Eúm blaðsins leyfir ekki meir en þetta,
og hefir orðið þess vegna ýmist að
draga þessi fáu atriði yfirleitt svo mjög
saman, eða aulca inn í lítils háttar til
skilningsauka, fyrir það sem úr er felt.
Hvorttveggja veldur töluverðum af-
brigðum frá frumritinu, sem er meðal
annars enn stillilegar og hógværlegar
orðað en hér hefir gert verið sumstað-
ar. |>að er fáum lagið, að fara mjög
hógværum orðum um ýmislegt, sem
verður á að minnast, er rakin eru til-
drög stjórnbótarinnar.
Niðurlagsgrein ritsins er um svarið
ráðgjafans, grein hans í blaði sínu
»Dannebrog« 12. jan. þ. á., þar sem
hann, útlendur maður og svo óhlut-
drægur, sem framast er hægt að hugsa
sér, — óhlutdrægur í dómi sínum um
þingmálaflokkana hér —, segir svo um
frumvörpin tvö, er aukaþingið í sumar
á um að velja, annað frá síðasta
þingi, en hitt frá honum sjálfum, ráð-
gjafanum, að »efiir þeim b á ð u m nái
íslendingar því marki og miði, er þeir
hafa þráð, að æðsta stjórn íslands
verði íslenzk í raun og verrn.
J>etta segir h a n n um »landráða«-
frumvarpið,” »glæpsamlega« frumvarpið
frá síðasta þingi, þetta, sem nokkrir
kjósendur hér í höfuðstaðnum voru
vélaðir til fyrir skemstu, að tjá sig
•algerlega andvíga«!
»Jafnframt því«, segir hr. E. H.,
»sem hann« (ráðgj.) »er að bjóða oss
önnur boð, sem hann hefir ríkustu á-
stæðu til að óska að vér þiggjum*
(vegna stjórnarkostnaðarins), »binzt
hann ekki þeirra ummæla, að með
frumvarpi dr. Valtýs Guðmundssonar
náum vér alveg eins hinu þráða tak-
marki, eins og með frumvarpi sjálfs
hans: að æðsta stjórn landsins verði
íslenzk í raun og veru«.
Höf. segir því næst, að dómur sög-
unnar verði vafalaust sá, að það, að
vér fáum nú búsetuna, búsetu-viðauk-
ann, það »sé eingöngu að þakka sömu
mönnunum, sem unnu að því að fá
samþykt og samþyktu á þingi þetta
frumvarp, sem íslandsráðgjafinn ber
svona söguna—að svo miklu leyti, sem
það er ekki að þakka danskri réttsýni
og dönskum stjórnmálahyggindum.
Með þetta alt í huganum, þennan
árangur af starfinu, þennan dóm að
baki sér frá stjórninni sjálfri, sem vér
eigum að semja við, og þennan dóm
sögunnar fram undan sér, virðast þeir
dr. Valtýr Guðmundsson og mennirn-
ir, sem með honum hafa staðið 1 bar-
áttunni, geta látið sér í litlu rúmi
liggja allar þær ofsóknir og illmæli,
getsakir og svívirðingar, sem nú er helt
yfir þá í blöðum andstæðinga þeirra.
En í sporum hinna vildi eg ekki
vera, þeirra, sem eru að halda þess-
um ofsóknum og illmælum á lofti. Svo
framarlega sem þeir vita nokkuð,
hvað þeir eru að gera, og svo framar-
lega sem þeim stendur ekki alveg á
sama um sóma sjálfra sín, lífs og lið-
inna, þá ætti þeim að vera þungt fyr-
ir brjósti. Hve nær sem saga þessara
ára verður rituð, mun þess ekki látið
ógetið, hvernig þeir reyndu að fá þjóð-
ina til að þakka hið mesta þarfa- og
þjóðræknisverk, sem lengi-lengi hefir
unnið verið fyrir þetta Iand. Mikið
þurfa þeir sér til frægðar að vinna,
mikið þurfa þeir að láta gott af sór
leiða, til þess að fá afmáð þann ó-
virðingarflekk, sem þeir hafa nú sett
á sjálfasig — miklu meira en eg veit
nokkura von til um nokkurn þeirra«.
Bindindisféi. Dyrhólahrepps er heitir,
»Nýja-öldin«, var stofnað 21. janúar 1900
fyrir orð og framkvæmdir þeirra Friðriks
Þorsteinssonar frá Dyrhólum og Guðmund-
ar Þorhjarnarsonar á Hvoli. Stofnendur
voru 21, og bættust 15 við á árinu, en úr
gengu 6, er flestir fluttust hurtu úr hreppn-
um. Næsta ár, 1901, hættust við 21, en úr
gengu 6, þar af 5 út úr hreppnum, en 1
, rekinn. Félagatal nú yfir 50.
Tillög félagsmanna um árið eru: fyrir
fullorðna karlmenn eldri en 16 ára 80aur.,
fyrir kvenmenn eldri en 16 ára 40 a., og
fyrir unglinga innan 16 ára 20 aura. Fyr-
ir fundarhús notaði félagið gömlu Dyr-
hólakirkjuna, og fyrir skemtanir (dans o.
fl.) fekk það hús hjá Jónatan Jónssyni í
Garðakoti, þar til i fyrra i nóvembermán-
uði, að félagið hafði komið sér upp húsi.
Hús þetta er úr timbri og járnvarið; það
er að stærð 9X10X4 álnir. Til þess að
koma þessu húsi upp, stofnaði bindindis-
félagið hlutafélag með 10 kr. hlutum; það
urðu 300 kr. Auk þess átti bindindisfélag-
ið við síðustu árslok um 60 krónur, sem
varið var til hússins. Húsið kostaði ná-
lægt 900 kr. og er nú vátrygt fyrir 800
krónum; skuldar því talsvert framfarasjóði
Dyrhólahrepps, er lánaði það, sem 4 vant-
aði.
í vetur hefir hús þetta verið notað fyr-
ir barnaskóla, og var þá keyptur í það
ofn, dágóður, og svo voru smiðaðir bekkir
og horð, handa hörnum, áfast, eftir nýjustu
gerð, og er að því ómetanlegt hagræði
fyrir hörn og kennara, á móts við að hafa
alt sundurlaust og smíðað af handa hófi.
Skólann sóttu að meðaltali nálægt 20 börn,
og sýnir það allmikinn áhuga i fyrsta
skifti. Kennari var Stefán Hannesson.
Auk þess verður hús þetta notað fyrir öll
fundarhöld í hreppnum.
Þau 2 ár, sem félag þetta hefir starfað,
hefir það haldið »höglakveld« einu sinni
hvort ár, til ágóða fyrir félagið. Þann
veg hefir félaginu aflast samtals um c. 35
kr. Næsta haust er áformað að halda
»tomhólu« til ágóða fyrir húsið. A starfs-
tíma félagsins hefir það haldið samtals 28
fundi, þ. e. fram að síðustu áramótum.
Það er óhætt að fullyrða, að hús þetta
er til orðið fyrir framkvæmdarsemi hind-
indisfélagsins og sérstaklega einstakra
manna í þvi, svo sem fyrst og fremst hjón-
anna Guðmundar Þorbjarnarsonar og Ragn-
hildar Jónsdóttur á Hvoli, svo og Friðriks
Þorsteinssonar á Dyrhólum o. fl.
Yatnsskarðshólum 10. apríl 1902.
Stefán Hannesson.
Alt 1 öllu. »Alt í öllu og alstaðar
nálægur* þykist hann mega til að vera,
Stykkishólms-séniið.
Hingað til Reykjavikur þurfti hann að
bregða sér í vetur til hjálpræðis hanka-
stjóranum og til að flytja lýðnum ýmisleg-
an vandfenginu fróðleik, svo sem hvenær al-
þingi hefði verið endurreist, hvaða árjúlí-
hyltingin hefði orðið á Frakklandi m. m.
Nú kvað hann segjast vera pantaður
inn í Dali, á kjörfundinn þar, til að
hjálpa embættisbróður sínum, Dalavalds-
manninum, gegn síra Jens, og líklega til
að líta eftir um leið, að lionum verði á
færri skyssur en síðast i kjörfundarstjórn-
inni. Hyggur hann ekki vera meir en svo
sjálfbjarga, og ekki er »ráð ráðið, nema
hann ráði«. Hann hefir trúað einum hrepp-
stjóranum sínum fyrir því, svo að áreiðan-
legt er það.
Þess vegna hefir hann sett kjörfund hjá
sér, í Stykkishólmi, svo snemma, sem kon-
ungsbréfið um alþingiskosningar leyfir, 2.
júni. En embættÍ8bróðirinn hagar kjör-
fundarhaldi hjá sér svo, að nógur sé tím-
inn til að ferðast inn eftir.
Strandb. Hólar (Jakohsen) ókominn
enn. Lausafrétt segir hann hafa verið skamt
kominn norður eftir Austfjörðum, er síðast
vissi. Hafis þó horfinn þar að miklu leyti.
Strandb. Skáiholt (Örsted) kom i
fyrra dag seint vestan að. Hafði ekki
komist lengra en á Drangavik. Húnaflói
fullur af hafis. — Fjöldi farþega með af
Vestfjörðum, amtsráðsmennirnir og ýmsir
aðrir, þeirra á meðal Einar Magnússon
veitingamaður á Patreksfirði, Þorlákur
hóndi Bergsveinss. (Rúfeyjum), Jón Jónasson
kennari frá Búðardal, Jón hreppstj. Jónsson
á Munáðarhóli, Armann hreppstjóri Jónsson
á Saxhóli, o. fl.
Amtsráðsfundur stendur yfir hér i
dag, fyrir Vesturamtið. Var settur í fyrra
kveld. Amtsráðsmeun komu allir í fyrra
dag, flestir með Skálholti: Páll próf. Ó-
lafsson (Strand.), síra Páll Stephensen
(varamaður fyrir Norður-ísafjarðarsýslu),
síra Kristinn Daníelsson, sira Þorvaldur
Jakohsson, Snæbjörn i Hergilssey Kristjáns-
son, Björn Bjarnarson Dalasýsinmaðnr, Sæ-
mundur kaupm. Halldórsson og Asgeir
Bjarnason.
Aðalfundarmálið er Olafsdalsskólinn; og
er hr. Torfi skólastjóri viðstaddur. —
Fundi á að verða lokið í kveld.
Hitt og þetta.
Draumur Rússakeisara. Hann
trúir á drauma, að mælt er, Nikulás II.
Rússakeisari. Hann dreymdi einu sinni í
fyrra 3 kýr, er ein var feit, önnur mögur
og hin þriðja blind. Hann fór að reyna
að ráða drauminn sjálfur, en gat ekki. Þá
var sent eftir Pobjedonostzew, kennara
keisarans á uppvaxtarárum hans og mesta
trúaðarmanni nú og hæstráðanda hjá hon-
um. Hann gerðist enn fölari í andliti en
hann átti að sér, ei hann heyrði drauminn
og fekst ekki til að ráða hann; aftók
það alveg og alvarlega; kvaðst ekki treysta
sér til þess; en reynandi væri, að senda
eftir erkibiskupnum i Moskva og bera
drauminn undir hann. Það var gert. Hann
hristi höfuðið og færist undan að svara.
Keisari gerðist óþolinmóðnr og skipar hon-
um það. Þá ræður biskup drauminn sem
hér segir:
»Feita kýrin er hann Witte, fjármála-
ráðherrann; hann fyllir fjárhirzlu ríkisins
með nýjum sköttnm og lánum. Magra
kýrin er alþýðan rússneska, er verður æ
fátækari. Blinda kýrin er Rússakeisari,
sem veit ekki, hvað gerist rétt i kringum
hann«.