Ísafold - 02.07.1902, Síða 2

162
Stjórnbótarfrumvörpin.
Til þess að almenningi veiti sem allra-hægast að glöggva sig á innihaldi hinn-
ar fyrirhnguðu stjórnarhótar og sérstaklega á sambandinu milli frumvarps þess, ei Fram-
faraflokkurinn fekk samþykt á þinginu 1901, og hins, sem ráðgjafinn leggur nú fyrir
þingið, setjum vér þau bæði hér hvort við hliðina á öðru, og eru til frekari skilnings-
auka afhrigðin í nýja frv. prentuð með skáletri, en þær klausur í þingfrumvarpinu
(1901) hafðar i hornklofum [ ], sem breytt er eða úr feldar í ráðgjafafrumvarpinu.
Frv. alþingls 1901. .
í staðinn fyrir 2. gr., 3. gr., 5. gr.,
1. málsgr. 14. gr., 15. gr., 17. gr., 19.
gr., 1. lið, 25. gr., 28. gr., 34. gr., 36.
gr. og 2. ákvöröun um stundarsakir í
stjórnarskránni komi svo hljóðandi
greinar:
1. gr. (2. gr. stj.skr.).
Konungur hefir hið æSsta vald yfir
öllum hinum sórstaklegu málefnum Is-
lands með þeim takmörkunum, sem
settar eru í stjórnarskrá þessari, og læt-
ur ráðgjafa fyrir ísland framkvæma það.
Ráðgjafinn fyrir Island má eigi hafa
annað ráðgjafaembætti á hendi, og verð-
ur að tala og rita íslenzka tungu.
[Hið æðsta vald innanlands skal á á-
byrgð ráðgjafans fengið í hendur lands-
höfðingja, sem konungur skipar og hef-
ir aðsetur sitt á íslandi. Konungur á-
kveður verksvið landshöfðingja].
2. gr. (3. gr. stj.skr.).
Ráðgjafinn ber ábyrgð á stjórnarat-
höfninni. Alþingi getur kært ráðgjaf-
ann fyrir embættisrekstur hans eftir
þeim reglum, er nánara verður skipað
fyrir um með lögum.
3. gr. (5. gr. stj.skr.).
Konungur stefnir saman reglulegu al-
þingi annaðhvort ár. Án samþykkis
konungs má þingið eigi setu eiga leng-
ur en 8 vikur. Ákvæðum greinar þess-
arar má breyta með lögum.
4. gr. (1. málsgr. 14. gr. stj.skr.).
Á alþingi eiga sæti 34 þjóðkjörnir
alþingismenn og 6 alþingismenn, sem
konungur kveður til þingsetu.
5. gr. (15. gr. stj.skr.).
Alþingi skiftist í tvær deildir, efri
þingdeild og neðri þingdeild. í efri
deildinni sitja 14 þingmenn, í neðri
deildinni 26. Þó má breyta tölum þess-
um með lögum.
6. gr. (17. gr. stj.skr.).
Kosningarrétt til alþingis hafa:
a, allir bændur, sem hafa grasnyt
og gjalda nokkuð til allra stétta;
þó skulu þeir, er með sórstakri
ákvörðun kynnu að vera undanskild-
ir einhverju þegnskyldugjaldi, eigi
fyrir það missa kosningarrétt sinn;
b, allir karlmenn í kaupstöðnrn og
hreppum, sem ekki eru öðrum háðir
sem hjú, ef þeir gjalda að minsta
kosti 4 kr. á ári sem aukaútsvar;
c, embættismenn, hvort heldur þeir
hafa konunglegt veitingarbréf eða
eru skipaðir af yfirvaldi því, er
konungurhefir veitt heimild tilþess;
d, þeir, sem tekið hafa lærdómspróf
við háskólann, eða við prestaskól-
ann eða læknaskólann í Reykjavík,
eða eitthvert annað þess háttar
opinbert próf, sem nú er eða kann
að verða sett, þó ekki sé þeir í
embættum, ef þeir eru ekki öðr-
um háðir sem hjú.
Enginn getur átt kosningarrótt, noma
hann só orðinn fullra 25 ára að aldri,
þegar kosningin fer fram, hafi óflekkað
rnannorð, hafi verið heimilisfastur í kjör-
Frv. ráðgjafans 1902.
I staðinn fyrir 2. gr., 3. gr., 5. gr.,
1. málsgr. 14. gr., 15. gr., 17. gr., 19.
gr., 1. lið 25. gr., 28. gr., 34. gr., 36.
gr., 39. gr. og 2. ákvörðun um stund-
ar sakir í stjórnarskránni komi svo hljóð-
andi greinar:
1. gr. (2. gr, stjórnarskrárinnar).
Konnngur hefir hið æðsta vald yfir
öllum hinum sóistaklegu málefnum ís-
lands með þeim takmörkunum, sem sett-
ar eru í stjórnarskrá þessari, og lætur
ráðgjafa fyrir ísland framkvæma það.
Ráðgjafinn fyrir ísland má eigi hafa
annað ráðgjafaembætti á hendi, og verð-
ur að tala og rita íslenzka tungu.
Hann skal hafa aðsetur í Beykjavík,
en fara svo oft, sem nauðsyn er á, til
Eaupmannahafnar, til þess að bera upp
fyrir konungi í ríkisráðinu lög og mik-
ilvœgar stjórnarráðstafanir.
Landssjóður íslands greiðir laun og
eftirlaun ráðgjafans, svo og kostnað við
ferðir hans til Kaupmannahafnar og
dvöl hans par.
Nú deyr ráðgjafinn, og gegnir land-
ritarinn þá ráðgjafastörfum á eigin á-
byrgð, þangað til skipaður hefir verið
nýr ráðgjafi.
Báðgjafinn veitir pau embœtti, sem
landshöfðingja hefir hingað til verið
falið að veita.
2. gr. (3. gr. stjórnarskrárinnar).
Ráðgjafinn ber ábyrgð á stjórnarat-
höfninni. Alþingi getur kært ráðgjaf-
ann fyrir embættisrekstur hans eftir
þeim reglum, er nánara verður skipað
fyrir um með lögum.
3. gr. (5. gr. stjórnarskráriunar).
Konungur stefnir saman reglulegu al-
þingi annaðhvort ár. Án samþykkis
konungs má þingið eigi setu eiga leng-
ur en 8 vikur. Ákvæðum greinar þess-
arar má breyta með lögum.
4. gr. (1. málsgr. 14. gr. stjórnarskrárinnar).
Á alþingi eiga sæti 34 þjóðkjörnir
alþingismenn og 6 alþingismenn, sem
konungur kveður til þingsetu.
5. gr. (15. gr. stjórnarskrárinnar).
Alþingi skiftist í tvær deildir, efri
þingdeild og neðri þingdeild. í efri
deildinni sitja 14 þingmenn, í neðri
deildirmi 26. Þó má breyta tölum þess-
um með lögum.
6. gr. (17. gr. stjórnarskrárinnar).
Kosningarrótt til alþingis hafa:
a, allir bændur, sem hafa grasnyt og
gjalda nokkuð til allra stétta; þó
skulu þeir, er með sérstakri ákvörð-
un kynnu að vera undanskildir ein-
hverju þegnskyldugjaldi, eigi fyrir
það missa kosningarrótt sinn;
b, allir karlmenn í kaupstöðum og
hreppum, sem ekki eru öðrum háð-
ir sem hjú, ef þeirgjaldaað minsta
kosti 4 kr. á ári sem aukaútsvar;
c, embættismenn, hvort heldur þeir
hafa konunglegt veitingarbróf eða
eru skipaðir af yfirvaldi því, er
konungur hefir veitt heimild til
þess;
d, þeir, sem tekið hafa lærdómpróf
við háskólann, eða við prestaskól-
ann eða læknaskólann í Reykjavík,
eða eitthvert annað þess háttar op-
inbert próf, sem nú er eða kann
aS verSa sett, þó ekki só þeir í
embættum, ef þeir eru ekki öSrum
háSir sem hjú. -
Enginn getur átt kosningarrétt, nema
hann sé orSinn fullra 25 ára aS aldri,
þegar kosning fer fram, hafi óflekkaS
rnannorð, hafi veriS heimilisfastur í
(Frv. alþingis 1901).
dæminu eitt ár, só fjár síns ráSandi og
honum sé ekki lagt af sveit, eSa, hafi
hann þegiS sveitarstyrk, aS hann þá hafi
endurgoldiS hann eða honum verið gef-
inn hann upp.
Með lögum má afnema aukaútsvars
greiðsluna eftir staflið b. sem skilyrði
fyrir kosningarrétti.
7. gr. (19. gr. stj.skr.).
HiS reglulega alþingi skal koma sam-
an fyrsta virkan dag í júlímánuði ann-
aShvort ár, hafi konungur ekki tiltekiS
annan samkomudag sama ár. Breyta
má þessu meí lögum.
8. gr. (1. liSur 25. gr. stj.skr.),
Fyrir hvert reglulegt alþingi, undir
eins og þaS er saman komiS, skal leggja
frumvarp til fjárlaga fyrir ísland, fyrir
tveggja ára fjárhagstímabilið, sem í hönd
fer. MeS tekjunum skal telja tillag
það, sem samkvæmt lögum um hina-
stjórnarlegu stöðu íslands í ríkinu 2.
jan. 1871, 5. gr., sbr. 6. gr., er greitt
úr hinum almenna ríkissjóði til hinna
sórstaklegu gjalda íslands [þó þannig,
að greiSa sltuli fyrir fram af tillagi
þessu útgjöldin til hinnar æðstu innlendu
stjórnar íslands, eins og þau verSa á-
kveðin af konunginum].
9. gr. (28. gr. stj.skr.).
Þfegar lagafrumvarp er samþykt í
annari hvorri þingdeildinni, skal þaS
lagt fyrir hina þingdeildina í því formi,
sem það er samþykt. VerSi þar breyt-
ingar á gerSar, gengur þaS aftur til
fyrri þingdeildarinnar. VerSi hór aftur
gerðar breytingar, fer frumvarpiS af nýju
til hinnar deildarinnar. Gangi þá enn
eigi saman, ganga báSar deildirnar sam-
an í eina málstofu, og leiðir þingið þá
máliS til lykta eftir eina umræðu. Þeg-
ar alþingi þannig myndar eina málstofu,
þarf til þess, að gerð verSi fullnaöará-
lyktun á máli, aS meir en helmingur
þingmanna úr hvorri deildinni um sig
só á fundi og eigi þátt í atkvæðagreiðsl-
unni; ræSur þá atkvæðafjöldi úrslitum
um hin einstöku málsatriði, en til þess
að lagafrumvarp, að undanskildum frum-
vörpum til fjárlaga og fjáraukalaga,
verði samþykt í heild sinni, þarf aftur
á móti að minsta kosti, að tveir þriSj-
ungar atkvæða þeirra, sem greidd eru,
séu með frumvarpinu.
10. gr. (34. gr. stj.skr.).
RáSgjafínn fyrir Island á samkvæmt
embættisstöðu sinni sæti á alþingi, og
á hann rótt á að taka þátt í umræðun-
um eins oft og hann vill, en gæta verS-
ur hann þingskapa. í forföllum ráð-
gjafa má hann veita öðrum manni um-
boð til þess, aS mæta á alþingi fyrir
sína hönd [en að öðrum kosti mætir
landshöfðingi fyrir hönd ráðgjafa]. At-
kvæðisrótt hefir ráðgjafinn eða sá, sem
kemur í hans staS, því að eins, að þeir
sóu jafnframt alþingismenn.
11. gr. (36. gr. stj.skr.).
Hvorug þingdeildin má gera ályktun
um neitt, nema meir en kelmingur
þingmanna só á fundi og greiði þar at-
kvæSi.
12. gr. (2. ákv. um stundarsakir).
ÞangaS til lög þau, er getið er um í
2. gr. (3. gr. stj.skr.), koma út, skal
hæstiréttur ríkisins dæma mál þau, er
alþingi höfðar á hendur ráðgjafanum
fyrir ísland út af embættisrekstri hans,
eftir þeim málfærslureglum, sem gilda
við téðan rótt.
(Frv. ráðgjafans 1902).
kjördæminu eitt ár, só fjár síns ráð-
andi og honum só ekki lagt af sveit,
eða, hafi hann þegið sveitarstyrk, að
hann þá hafi endurgóldiS liarin eöa hon-
um verið gefinn hann upp.
Með lögum má afnema auka-útsvars-
greiðsluna eftir stafl. b. sem skilyrði
fyrir kosningarrétti.
7. gr. (19. gr. stjórnarskrárinnar).
Hið reglulega alþingi skal koma sam-
an fyrsta virkan dag í júlímánuði ann-
aðhvort ár, hafi konungur ekki tiltekiS
annan samkomudag sama ár. Breyta
má þessu með lögum.
8. gr. (1. liður 25. gr. stjórnarskrárinnar).
Fyrir hvert leglulegt alþingi, undir
eins og það er saman komið, skal leggja
frumvarp til fjárlaga fyrir íslatid, fyrir
tveggja ára fjárhagstímabilið, semí hönd
fer. Með tekjum skal telja tillag það,
sem samkvæmt lögum um hina stjórn-
arlegu stöðu íslands í ríkinu 2. jan.
1871, 5. gr., sbr. 6. gr., er greitt úr
hinum almenna ríkissjóði til hinna sór-
staklegu gjalda íslands.
9. gr. (28. gr. stjórnarskrarinnar).
Þegar lagafrumvarp er samþykt, í
annarihvorri þingdeildinni, skal það
lagt fyrir hina þingdeildina í því formi,
sem það er samþykt. Verði þar breyt-
ingar á gjörðar, gengur þaS aftur til
fyrri þingdeildarinnar. Verði hór aftur
gjörðar breytingar, fer frumvarpið af
n/ju til hinnar deildarinnar. Gangi þá
enn eigi saman, ganga báðar deildirnar
saman í eina málstofu, og leiðir þingið
þá málið til lykta eftir eina umræðu.
Þegar alþingi þannig myndar eina mál-
stofu, þarf til þess, að gjörð verði fulln-
aðarályktun á máli, að meir en helm-
ingur þingmanna úr hvorri deildinni um
sig só á fundi og eigi þátt í atkvæða-
greiðslunni; ræður þá atkvæðafjöldi úr-
slitum um hin einstöku málsatriði, en
til þess að lagafrumvarp, aS undanskild-
um frumvörpum til fjárlaga og fjár-
aukalaga, verði samþykt í heild sinni,
þarf aftur á móti að minsta kosti, að
tveir þriðjungar atkvæða þeirra, sem.
greidd eru, séu með frumvarpinu.
10. gr. (34. gr. stjórnarskrárinnar).
Ráðgjafinn fyrir ísland á samkvæmt
embættisstöðu sinni sæti á alþingi, og
á hann rétt á að taka þátt í umræðun-
um eins oft og hann vill, en gæta verS-
ur hann þingskapa. í forföllum ráS-
gjafa má hann veita óðrum manni um-
boð til þess að mæta á alþingi fyrir
sína hönd. Atkvæðisrétt hefir ráðgjaf-
inn eSa sá, sem kemur í hans staS, því
aS eins, að þeir séu jafnframt alþingis-
menn.
11. gr. (36. gr- stjórnarskrárinnar).
Hvorug þingdeildin má gjöra ályktun
um neitt, nema meir en helmingur
þingmanna só á fundi og greiði þar at-
kvseöi.
12. gr. (39. gr. stjórnarskrárinnar).
pyki þingdeildinni ekki ástœða til að
gjöra álylctun um eitthvert málefni, pá
getur hún vísað því til ráðgjafans.
13. gr. (2. ákv. um stundar sakir).
ÞangaS til lög þau, er getið er um í
2. gr. (3. gr. stj.skr.), koma út, skal
hæstiréttur ríkisins dæma mál þau, er
alþingi höfðar á hendur ráðgjafanum
fyrir ísland út af embættisrekstri hans,
eftir þeim málfærslureglum, sem gilda
viS téðan rétt.