Ísafold - 06.08.1902, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist eÍDu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l*/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXIX. árg.
Reykjavík miðvikudaginn 6. ágúst 1902.
49. blað.
SðF“ Mmia ber,
að gjalddagi fyrir
ísafoldvar 15. f. m.
I. 0. 0 F. 84889. III
Forngripasafn opið md., mvd. og ld
11—12.
Landsbókasafn opið livern virkan dag
'kj. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. ti) útlána.
Ókeypis augnlækning á spítalanum
fyrsta og þriðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning i Pósthússtræti 14,
b. 1. og 3. mánud. hvers iuán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
ki. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Þjóðhátíð Rvikur
2. ágúst.
Hún tókst með bezta móti, var í
fjölsóttaata lagi, og fór fram með
mestu siðprýðí og almennings ánægju.
Ræður ágætar o. s. frv. Hið eina, sem
ólag var á, að vanda, voru kappreið-
arnar, og sumt annað þeiru skylt.
Oss ætlar seint að lærast, að hafa þá
stjórn og hagfelt fyrirkomulag á slíku,
sem við þarf, ef vel á að fara.
Hátíðin hófst á kappreiðum á
Meluuum, sem treindust nær tvær
stuudir, í stað svo sem 20 mínútna.
í>ar voru fyrst reyndir 7 skeiðhestar,
og rann sá skeiðið, 120 faðma, á 22
sekúndum, er fljótastur var. |>að var
rauður hestur, er átti Ólafur vinnu-
maður í Lækjarhvammi við Eeykjavík.
f>á hlaut annar rauður hestur, hún-
vetnskur, önnur verðlaun, 30 kr., og átti
hanu Erlendur Jónsson. f>riðju verð-
laun, 20 kr., hlaut rauðskjóttur he3tur,
er átti Eiríkur Grímsson frá Syðri-
Eeykjum.
f>á voru reyndir 15 stökkhestar, er
komust 3 hinir fljótustu sömu vegar-
lengd á 17^/g, lV/2 og 18 sek. Fremst-
ur var rauðblesóttur hestur frá Blesa-
stöðum á Skeiðum; þá rauður hestur
Steindórs Olafssonar trésmiðs í Eeykja-
vík, og því næst jarpur hestur, er átti
Guðm. Kláusson. Verðlaun 50, 30 og
20 kr.
jpví næst þreyttu 4 hjólreiðar.
|>ar var lang-fremstur Ólafur Ólafsson
bókavörður frá Chicago. Hann rann
skeiðið, 140 faðma, á 18 sekundum.
Laust fyrir hádegi var gengið í skrúð-
göngu af Austurvelli um Pósthússtr.,
Austurstr., Aðalstr. og Suðurgötu upp
á Skólatún, aðalhátfðarsvæðið. J>ar
gekk í broddi fylkingar Lúðrafélagið,
með hljóðfæraslætti, og merki borið
fyrir; þá allur þorri alþingismanna,
fremstur forseti í sameinuðu þingi,
Eiríkur Briem, og bar merki fyrir þeim,
fálkamerkið, síra Eggert á Breiðabóls-
stað; þá gekk Framfarafélagið undir
sínu merki, Good-Templarar og Kven-
félagið, og hafði hvort sitt merki fyrir
sér, en þá múgur og margmenni annað.
Pallur var reistur á efsta hólnum
á túninu, fyrir ræðumenn og hljóðfæra-
lið, hulinn rauðum dúk utan, og prýdd-
ur allur blómsveigum, og fjölda merkja,
mjög snotur til að sjá. Pormaður
hátíðarnefndarinnar, Indriði revisor
Einarsson, setti hátíðina með nokkrum
orðum.
f>á flutti söngflokkur 80 karla
og kvenna, er Br. forláksson stýrði,
löfsönginn Ó guð vor laDds.
|>ví næst töluðu þeir Árni Gísla-
son, cand. Jón Jónsson frá Eáða-
gerði, og sýslum. Guðl. Guðmundsson
(sj áágrip síðar). Hinarræðurnar (G. B. og
frk. Ólafía) voru haldnar kl. 4—5 síð-
degis. þess í milli skyldu glímur
reyndar, en varð ekki úr; enn fremur
teflt með lifandi mönnum, og drengir
og telpur 10—14 ára látiu reyna
kapphlaup; myndasýning (Magnús Ó-
Iafsson) m. fl. Um miðaftan var tekið
til að dansa, og stóð sú skemtun fram
á nótt. Veiting í tjöldum, anuars en
áfengis, og skemt sér á ýmsa lund úti,
með því veður var óvenjulega fagurt.
Milli 3 og 4 þúsund manna talið að
komið hafi á hátíðarsviðíð.
Hátíðarnefndin hafði með miklum
atkvæðamun, eins og tveim á móti ein-
um, komið sér saman um að leyfa
ekki veitingamönnum áfeugissölu á
hátíðarsvæðinu. En því reiddust þeir
og einhverir viuir þeirra og kunningj-
ar og gerðu þeir sér alt far um að spilla
hátíðarhaldinu, en mistókst það gersam-
lega, með því líka að skaparinn gerði
þeim þaun grikk, að láta sóliua skína
allan daginn svo glatt og heitt, sem
framast gerist hér.
Minni konnngs.
Ræða.
Árna Gislasonar letrara.
Eg veit að vér og allir Islendingar
megum og eigum að minnast hins ald-
urhnigna konungs vors með þegnlegri
lotningu, og að hann verðskuldar það,
fyrir velvild þá er hann hefir jafnan
auðsýnt íslandi, fyrir hamingjusama
ríkisstjórn og mikla mannkosti. Kon-
ungur vor er gæddur þeirri dýrmætu
guðs gjöf, er vér vildum allir kjósa oss
til handa, er vér gætum varðveitt alla
æfi eins og hann, það er: gott hjarta.
Heimili hans hefir ávalt verið fyrir-
mynd að siðgæði og háttprýði. Hann
hefir átt góð, elskuverð og efnileg börn,
haft frábærlegt barnalán; hann er því
hvorttveggja, góður maður og gæfu-
maður.
f)á mintist ræðum. þess er haun heim-
sótti oss á þúsundára hátíðinni; mildi
hans og lítillætis þá, gjafar hans (4000
kr.) til verðlauna framúrskarandi bænd-
um, forgöngu hans fyrir samskotum í
harðæri og landskjálftum 1882 og 1896,
og loks konungsboðskapurinn frá í vet-
ur 10. jan.
f>ar á móti ættum vér að láta koma
það, að strengja þess heit að vera góð
börn ættjarðar vorrar, sannir íslands
synir og Islands dætur, og styðja af
fremsta megni alt sem er göfugt og
gott, ættjörð vorri til framfara og heilla,
um leið og vér óskum honum fagurs
og friðsæls æfikvelds.
Nífalt búrra og sungið: »Kong Christian
stod ved höjen Mast«.
Minni íslands.
Ræða
cand. Jóns Jónssonar frá Ráðagerði.
f>egar vér lítum yfir sögu þjóðanna
og athugum þau breytilegu kjör, sem
þær hafa átt við að búa á ýmsum
öldum, sjáum, hvernig sí og æ geng-
ur upp og niður fyrir þeim, hvernig
Ijós og skuggar skiftast á í lífi þeirra,
hvernig alt stendur í fögrum blóma
annað veifið, en hitt veifið stendur alt
í stað eða þokast aftur á bak, — þá
verður oss á að spyrja, hvernig á
þessu standi, hvort það séu blind ör-
lög, sem ráði þessum umskiftum. Á
eldri tímum var látið sitja við þá trú.
Seinni alda menn hafa farið að graf-
ast betur eftir um ástæðurnar, og þó
þeir hafi ekki alt af getað komið sér
saman um hinar ytri ástæður, þá hafa
þeir þó orðið ásáttir um eitt, og það
er það, að þessi breytilegu lífskjör
standi í nánu sambandi við það, sem
kallað er þjóðernistilfinning.
Lítum t. d. á sögu vorrar þjóðar.
Með stofnun innlendrar stjórnar ár-
ið 930 er lagður grundvöllurinn undir
þetta þjóðfólag. Á þessum grundvelli
spratt hér upp svo fjörugt og við-
burðaríkt líf, að allur heimurinn dáist
að því. Fyrri hluti 11. aldar er glæsi-
legasta tímabil sögu vorrar. |>að er
tímabil hinna sterku og djúpu tilfinn-
inga, enda er það margreynt, að t i 1-
f i n n i n g a-a fl og framkvæmdar-
þ r e k fara jafnan saman. Föður-
landsást og þjóðernistilfinning voru
ríkar og sterkar með forfeðrum vor-
um, og það er engin tilviljun, að ú t-
legðardómurinn var strangasta
refsingarákvæðið í allri þeirra löggjöf.
En smátt og smátt fara þessi fögru
lífsmerki að þverra, og það kemur að
því, að persónulegar ástríður eru látn-
ar sitja í fyrirrúmi fyrir öllu. Og
þegar þjóðin er framan af 13. öldinni
buin að bylta sér í siðspillingu og
flokkadráttum, fyllir hún um miðja
öldina mæli synda sinna með því, að
ofurselja sjálfa sig og frelsi sitt út-
lendu stjórnarvaldi. Eftir það er eins
og dimmi af nótt í lífi þjóðarinnar.
Með siðaskiftunum er eins og ætli
aftur að birta af degi, — þegar Jón
Arason rís upp á móti konungsvaldinu
danska, sem þá er fyrst fyrir alvöru
að halda innreið sína í landið. í
hans persónu reisir þjóðin í síðasta
skifti um langan aldur rönd við út-
lendum yfirgangi. Hann fellur að
vísu, en hann fellur ekki til ónýtis.
Hans persóna lifir í endurminningu
þjóðarinnar og rennur ósjálfrátt sam-
an við hugmyndina um forna frægð
og sjálfstæði. En eftir það dimmir
enn einu sinni af nótt í lífi þjóðar-
innar, og sú nótt varð bæði leið og
löng. |>að er ekki fyr en kemur fram
yfir miðja 18. öld, er aftur sóst hilla
undir dagsbrún í myrkrinu og nýtt
tímabil gengur í garð.
Nítjánda öldin er endurreisnartíma-
bil þjóðarinnar. |>jóðin fer að finna
til þess, að hún á krafta í fórum sín-
um, sem hafa legið ónotaðir margar
aldir, og vaknar til meðvitundar um
gildi sitt. Og þegar hún lítur aftur
fýrir sig, verður hún þess vör, að hún
þarf ekki að byggja framtíð sína í
lausu lofti — hún getur bygt
hana á þúsund ára gamalli
m e n n i n g u.
.Lífskjör þjóðarinnar hafa ætíð stað-
ið og standa enn í órjúfanlegu sam-
bandi við þjóðernistilfinninguna. Hvert
skifti sem hún hefir dofnað, hefir þjóð-
inni farið aftur, og hvert skifti sem
hún hefir lifnað við aftnr, hefir hún
um leið blásið nýju lífi og nýju fjöri í
þjóðina. En sem betur fer hefir þjóð-
erniatilfinningin aldrei kulnað með
öllu. Hefði hún gert það þá stæðum
vér ekki hér í dag, — mikillát yfir
voru ísl. þjóðerni og vorri fornu og
fögru tungu. |>að er þjóðernistilfinn-
ingin, sem hefir haldið við lífsþrótt
þjóðarinnar, — já meir að segjahún
er s j á 1 f lífsþróttur vor.
J>eir menn eru til, sem glotta og
hrista höfuðið þegar minst er á þjóð-
ernistilfinningu, og finst það hálfbros-
legt að vér skulum vera að burðast
með slíkar hugmyndir. f>eim finst
það meir að segja skaðlegt, |>eirvilja
láta oss varpa oss skilyrðislaust út í
hringiðu mannlífsins, hirða eigi hót
um þjóðerni og tungu og gera ekki
nema reyna að hafa sem mest upp úr
krafsinu. Fyrirgefið þeim, því þeir
vita ekki, hvað þeir segja! J>að getur
enginn af oas hugsað sér að lifa án
þess að heyra til sérstöku þjóðerni, og
hver sá maður, sem vill láta eitthvað
gott af sér leiða í veröldinni, hann
v e r ð u r að heyva til sérstöku þjóð-
erni, v e r ð u r aö lifa og nærast eins
og kvistur af þess rót. J>að væri
hægt að nefna ótal dæmi því til sönn-
unar, að þjóðernistilfinningin hefir
verið uppspretta alls þess bezta og
fegursta, sem mannkynið hefir fætt af
sér í listum og vísindum, í afreksverk-
um og framkvæmdum, frá npphafi vega
sinna og fram á þennan dag.
Yér tölum um, að vér sóum fámenn-
ir og fátækir; en mitt í allri vorri
fátækt erum vér þó stórauðugir. í
fortíð vorri eigum við svo dýrmætan
fjársjóð, að jafnvel sumar af stórþjóð-
unum mega öfunda oss. Með slíkar
fortíðarminningar er oss engin vor-
kunn að tryggja oss fagra framtíð, að
svo miklu leyti sem mannlegur kraft-
ur fær áorkað. Vér þurfum. ekki ann-
að en halda fast við þær — leita
þangað til að styrkja og stæla þrek
vort og þrótt. Nútíðin verður
að taka höndum saman við
fortíðina til að skapa fram-
t í ð i n a, — það er lífsins eilífa lög-
mál. J>ar sem ræktarsemin lifir kyn-
slóð fram af kynslóð er eins og helg-
vættur vaki yfir þjóðinni; en þessi
vættur snýst upp í refsivætt með reið-
innar sverð í hendinni þar, sem þjóð-
rækninni er varpað fyrir borð, því þar
hefir þjóðin svikið hið insta og bezta
í eðli sínu. Látum oss óska og vona
að það komi aldrei yfir þessa þjóð.
Þá voru sungin þessi ljóð eftir Stgr.
Thorsteinsson:
í blíðri von um bættan hag,
Er beri senn að höndum,
Vér þennan höldum þjóðardag
Um þingtíð hér ú strnndnm;