Ísafold - 29.04.1903, Blaðsíða 2

86
ástunduD. Hún á að taka til starfa
á öndverðu Bumri.
Formaður félagsins er nú JónHelga-
son prestaskólakennari og meðstjórn-
endur þeir Hannes Thorsteinsson cand.
jur. (féhirðir) og Sighvatur Bjarnason
bankabókari (ritari).
Stærsta peningalindin.
Eftir
Pál Halldórsson skólastjóra.
II.
Vér sjáum nú á þessari áfengis-
skýrslu, að þessi 10 ár (frá 1890—
1899) höfum vér keypt áfengi fyrir
4034,9 þús. kr., og sé því deilt með
meðaltali fólksfjöldans, þá kemur á
hvert mannsbarn á landinu um 55 kr.,
en á hvern karlmann frá 15—70 ára
um 173 kr.
Menn munu nú segja, að landsmenn
einir drekki ekki alt áfengið, sem flyzt
til íslands, heldur drekki útlendingar
nokkuð af því, og það er satt; en at-
huga verður það, að landsmenn munu
hafa drukkið talsvert áfengi á strand-
ferðaskipunum, sem ganga umhverfis
tsland, en áfengið, sem þar er selt, er,
eins og gefur að skilja, eigi talið í
Landshagsskýrslunum.
f>ví mun óhætt að fullyrða, að lands-
menn drekki eins mikið áfengi á
strandferðaskipunum og útlendingar
drekka af aðflutta víninu.
Vér skulum nú hugsa oss, að ís-
land værí komið í skuld um alla þá
fjárhæð, er áfengiskaupin hafa kostað
þessi 10 ár, og að vér vildum greiða
þá skuld á einu ári. pað er ekkert
Bmáræði. Og mundi oss því verða
einna fyrst fyrir að ímynda oss, að
nægja mundi að láta allan þann fisk,
er landsmenn hafa veitt við ísland á
einu ári, upp í þá skuld; tökum t. d.
árið 1899. En gætum nú að, hvort
það mundi nægja, og var aflinn þó í
betra lagi það ár, og verð á fiski
8ömuleiðis.
Ef vér þá athugum skýrslur um
afla á þilskipum og opnum bátum við
ísland árið 1899, þá segja þær skýrsl-
ur oss, að það ár hafi um 130 þilskip
gengið á þorskveiðar og hákarlaveiðar
(af skipum þessum gengu 44 frá
Reykjavík og Seltjarnarnesi). Á skip-
um þessum voru um 1650 manns.
|>á gengu og frá öllu landinu 1933
opnir bátar, er á voru 7686 manns.
Má þá sjá, að sjó hafa stundað um
9336 manns.
Aflinn af öllum þessum skipum varð:
af þorski 4,445,612 að tölu
— smáf. 5,083,990 -------
— ýsu 4,009,072 ---------
— löngu 42,402 ----------
samtals 13,581,076 að tölu, er
kostaði 3,350,145 kr.
af hákarlslifur aflaðist :
7,855 tn.
— þorsklifur 3,277 —
aamtals 11,132 tn.
er kostuðu............... 221,159 kr.
jiessi 130 þilskip og 19S3
bátar hafa þá aflað fyrir 3,571,304 kr.
eða fyrir 464 þús. kr. m i d n a en
þessi ófögnuður, áfengið, hefir kostað
oss í 10 ár.
Til þess að geta goldið þessa fjár
hæð verðum vér að leggjast á sveita-
bændurna og rýja þá um betta gjald.
Nú hafa þeir lítið að láta annað en
sauðfé, hross og ull. |>á verðum vér
að fá öll hrossin, sem bændur selja
það ár, sem eru 5,696 að tölu, og það
er ekki nóg, heldur verðum vér að fá
rúman helming af öllu lifandi sauðfé,
sem flutt er út það sama ár, eða 12,788
af 22,707 sauðkindum. jpá fáum vér
nóg; þetta kostar um 464 þús. kr.
Eg vil athuga betur þetta 10 ára
áfengisverð.
|>á sjáum vér, að áfengi var keypt
fyrir................... 4,034,900 kr.
Árið 1899 er tala húsa í
Reykjavík 627, sem eru
virt á................ 3,107,200 kr.
Sama ár er tala húsa á
Isafirði 114, sem eru
virt á................ 488,482 —
Sama ár er tala húsa á
Akureyri 101, sem eru
virt á.................. 399,015 —
koma upp öflugum banka, úr því að
þjóðinni sjálfri er það eigi fært. En
eg vil nú leyfa mér að halda því fram,
að þjóðin eigi sjálf mjög öflugan banka,
það er að segja »negativan« banka,
sem getur orðið »positivur« með því
að spara alt það fé, sem notað er til
áfengiskaupa, með því að lögleiða al-
gert aðflutningsbann alls áfengis. f>að
yrði vor bezta peningalind — bezti
banbinn.
Guðm. Friðjónsson og Kolskeggur.
réttari hugmynd um þá en hann virð-
ist hafa í áréttingu sinni, ef hann les
hana með athygli.
Að lokum vil eg skýra Kolskeggi
frá því, að mér keraur ekki til hugar
að svara honum aftur, hverju sem
hann kann að ryðja úr sér um þetta
greinarkorn. Okkur greinir svo mikið
á um skáldskap Guðmundar, að engin
líkindi eru til þess, að okkur komi
saman, og eg hefi tekið alt fram um
Guðmund og kvæði hans i ritgerð
minni, sem eg hirði um að taka fram
að svo stöddu.
Ólafur Davíðsson.
Taumlaus óskammfeiluL
í ísafold, nr. 20, tilfærði eg orðrétfe
setningu úr f>jóðólfi, nr. 16, sem sýndi
ljóslega, að ritstjóri hans vissi ekki,
að svo kölluð »sameiginleg málc
heyra eingöngu undir danskt löggjafar-
vald, en koma hinu íslenzka löggjafar-
valdi ekki agnar-ögn við.
Setningin var þessi.
i>Með sameiginlegu málunum hljótct
Danir að hafa eftirlit; hjá því verður
ekki komist, enda neitar því enginn»t -
Eleiri orðum var ekki farið um þetta,
atriði í f jóðólfi, nr. 16, og sýna þau'
ótvírætt, að ritstjórinn gerir ráð fyrir,
að sameiginlegu málin heyri aðallega
undir íslenzkt löggjafarvald, en að
ekki verði hjá því komist, að Danir
hafi eftirlit með þeim.
Hverju svarar svo málgagnið þessu?
Svar þess er svolátandi:
•Setning sú, sem hann tilgreinir úr
f>jóðólfi, sannar einmitt, að ómerking-
urinn fer með staðlaust bull og ósann-
indi, því að í f>jóðólfi er það skýrt
tekið fram, að sameiginlegu málin séu
nokkuð, sem ekki verði losuð undan
afskiftum Dana, því að það liggi í
hlutarins eðli að sjálfsögðu. Meðan
landið er ekki losað úr öllu sambandi
við Danmörku, er tilgangslaust að vera
að fjargviðrast um satneiginlegu mál-
in sem alríkismál. f>að veit hver
maður, og það var einmitt vikið að
því í f>jóðólfi, að þau mál kæmu þvf
ekkert deiluefninu við«.
Undarlegar mega hugmyndir f>jóð-
ólfs vera um dómgreind lesenda sinna,
úr því hann dirfist að skýra þeim
þannig frá því í nr. 17, sem hann hafi
sagt í nr. 16.
f>ví ef þeir nú skyldu finna upp á
þeim skolla, að bera þessi ummæli
hans saman við ummæli hans í næsta
blaði á undan, þá er hætt við, að þeir
kynnu að veikjast ofurlítið í trú sinni
á sannsögli ritstjórans, og hugsa sem
svo :
Hvað mun sá maður ekki leyfa sér,
þegar um efni er að ræða, sem les-
endurnir hafa lítil eða engin tæki til
að dæma um, hvort rétt sé eða ekki,
er dirfist að ganga svo í berhögg við
sannleikann, þegar hann liggur opinn
fyrir allra augum og ekki þarf annað
fyrir að hafa en að bera saman þessi
tvö tölublöð, hvort á eftir öðru?
En f>jóðólfur virðist hugsa sem svo:
i f>að er óhætt að bjóða þeim hvern
skollann sem vera skal; þeir taka alc
trúanlegt, sem eg segi.
En skyldi honum aldrei geta orðið
hált á því?
Styr.
Austur-Skaftafellss. 10. apríl.
Veðrátta hefir verið óstöðug og úrkornu-
söm í allan vetur, en frostvæg. Mest frost
i janúar var þann 7., 91/2 stig á Celsius,
en í febr. mest þann 8. 11°, en i marz
þann 7., 6Va°
Til Þorra mátti kallast góð tið, og hag-
ar oftast góðir, en siðan hefir stundum sett
eða tala húsa í 3 scærstu
stöðum landsins er 842,
sem eru virt á . . 3,994,697 kr.
eða kosta sem næst álíka og áfengið
sem flutt er til landsins þessi 10 ár
(1890—’99).
Vér skulum nú athuga, hversu mik-
ið áfengið kostaði, sem flutt var til
landsins hin síðustu 20 ár aldarinnar,
eða árin 1880—1899.
Landshagsskýrslurnar segja oss, að
það hafi kostað 6,933,900 kr.
Ef vér hugsum oss, að ísland skuld-
aði alt þetta, og að vér vildum greiða
þá skuld á einu ári, þá gætum vér
gert það meðJöllum þeim vörum, sem
fluttar eru út úr Jandinu árið 1899.
f>ær kosta jafnmikið.
Tökum annað dæmi.
Árið 1880 voru á öllu íslandi 418
hús, sem voru virt fyrir 1,796,000 kr.
Árið 1899 voru á öllu íslandi 1694
hús og virðingarverð þeirra var
7,213,000 kr.
Húsafjöldinn hefir því aukist um
1276 hús, sem eftir virðingarverði hafa
kostað 5,417,000 kr. Áfengið sem flutt
hefir verið til Islands á þessum 20
árum hefir þá kostað rúma 1J miljón
kr. m e i r a en öll hús hafa kostað,
sem hér á landi hafa reist vérið á
þessum 20 árum, frá 1880—1899, að
báðum þessum árum meðtöldum.
Af tölum þessum og dæmum geta
allir menn séð, hvílíkur byrðarauki
áfengið hefir verið fyrir oss, og er enn.
f>egar annar aðalatvinnuflokkur vor, sjó-
mannastéttin, verður að leggja í söl-
urnar alt sitt strit og stríð 10. hvert
ár til þess að borga með áfengið, sem
flyzt til íslands,
þegar hver karlmaður frá 15—70
ára að aJdri verður að borga 173 kr.
skatt 10. hvert ár fyrir áfengi og
þegar vér gefum meira fyrir áfengi
en húsagerð kostar oss árlega, því að á
þessum 20 árum hafa ný hús kostað
að meðaltali hvert ár 270,850 kr., en
áfengið að meðaltali 346,695 kr., eða
um 76 þús. kr. meíra en húsin
hvert ár.
Ætli drykkjumönnunum, eða þeim
sem drekka áfengi, þætti ekki þungar
búsifjar, ef þeim væri skipað, öllum
saman, að borga öll þau hús, sem
reist eru árlega hér á landi; að þeir
skyldu t. d. eítt ár leggja saman og
borga húsin með áfengisverðinu. f>etta
gætu þeir hæglega gjört. Já meira
að segja væri beinn hagnaður. Eg
sleppi alveg öllum skaðlegum áhrifum
áfengisins á þá, og tímamissinum. En
annað mál er það, hvort þeir gerðu
þetta með góðu geði.
Sífelt er kveinað um fátækt lands
vors, að ekkert sé hægt að gera fyrir
féskorti, alltaf vanti peninga; peninga-
stofnanir vanti, banka, þar sem fá
megi fé að láni til húsagerðar til að
kaupa þilskip fyrir, jarðir o. fl. o. fl.,
og þetta er satt. En þó erum vér
aldrei svo fátækir, að vér getum ekki
keypt áfengi og það fyrir svo mikið
fé, að skifti hundruðum þúsunda kr.
f>að er gott og nauðsynlegt, að fá
útlendan auð inn í landið, til þess að *
Svar til Kolskeggs.
Ekki get eg verið að þakka Kol-
skeggi fyrir sendinguna í f>jóðólfi nr,
6—7, því að ekki hefir hann breyzt
til batnaðar við Guðmund Friðjónsson
frá því, er hann samdi ritdóm sinn;
en á hinn bóginn sé eg enga ástæðu
til þe88 að rita langt mál á móti hou-
um, og ber tvent til þess. Fyrst og
fremst hefir Kolskeggi ekki tekist að
hrekja nema eitt atriði í grein minni,
svo að hún stendur óhögguð að öllu
öðru leyti; og í annan stað bíta skamm-
ir hans alls ekki á mig. f>ær eru
fram fluttar fremur af vilja en mætti,
en jafuástæðulausar skammir og Kol-
skeggur ber á borð fyrir lesendur
f>jóðólfs um okkur Guðm. Friðjónsson
falla ávalt niður dauðar og marklaus-
ar, og eru engum til óbóta nema þeim,
sem hefir hugsað þær og ritað.
Til dæmís má taka, að Kolskeggur
hagar dómi sínum um skilning minn,
smekkvísi og bragfræðisþekkingu eftir
meðferð minni á alls einu erindi, sem
mér hafði orðið á að hafa eftir dálít-
ið skakt í grein minui.
Eg get þó ekki stilt mig um að
verja skoðun mína í tveimur atriðum.
Eg sé ekki enn, að Guðmundur
segi, að nóttin sé græn, þó að hann
segi að hún sé í grænni skyrtu. f>yk-
ist Kolskeggur verða mórauður, þegar
hann er korainn í mórauða sokka, eða
svartur, þegar hann erí svartri treyju?
f>egar menn gera nóttina að veru, eins
og oft er gert í skáldskap, þá hugsa
þeir sér hana venjulega dökka, og
þeim lit heldur hún, hvernig sem hún
er látin vera klædd.
Kolskeggur sagði í ritdómi sínum,
að G. F. segði, að himininn væri all-
ur heilahvítur, í öðru lagi hörkugulur
og í þriðja Iagi laus við roða. Nú er
algengt, eins og allir vita, að fleiri lit-
ir en einn geta sést á himninum í
einu; og svo hefir verið í huga Guð-
mundar, þegar hann orkti kvæðið.
Hann hefir hugsað sér himininn roða-
lausan og svo annan hluta hans
(heila)hvítan, en hinn (hörku)gulan.
f>á er himininn allur hvítur og gul-
ur. f>essi litbrigði á himninum eru
svo algeng, að engin ástæða er til
þess að fetta fingur út í, þó minst sé
á þau í skáldskap; en eg tók umyrði
Kolskeggs um þetta atriði svo, að
hann segði, að himminn væri allur
hvítur og allur gulur, en nú getur
a 11 u r sami hluturinn ekki borið tvo
liti í einu, sem á ber, og er því ekki
að furða, þótt mér þætti Kolskeggur
snúa út úr þessu atriði.
Aftur hefir Kolskeggur rétt fyrir sér
um sólina og Klondyke, og væri synd
að láta hann ekki njóta þar sannmæl-
is. f>að er ekki svo oft, sem maður
getur haft þá ánægju í þessari Guð-
mundardeilu. Mér hafði sést yfir
Klondyke-erindið á bls. 73 í svipinn,
og haldið mér við Klondyke-erindið á
bls., 211; en þar kemst engin sól að.
Um x-geislana vil eg leyfa mér að
vísa Kolskeggi til ritgerðar í Naturen,
Kria 1896, bls. 97—109. Eg skil
ekki í öðru en að hann fái ljósari og