Ísafold - 22.02.1904, Blaðsíða 2

30
alþýðu og embæfctismanna og jafnvægi
milli bóknáms og verknaðar.
Nú spyrja menn:
Hvað á að gera, svo þjóð-
in uni við sveitalífið?
En það er ekki nóg að spyrja svo,
menn verða líka að svara, og koma
beztu svörunum til framkvæmda. Hér
er hvorki staður, rúm né ástæður til
að rekja slík svör. Að eins drep eg
á örfá atriði, í sambandi við umtals-
efni hvers máls, og eru aðalatriði þessi
réttur og frelsi bænda, kröfur
sjálfra þeirra og dreifing skemtana,
mentunarinnar og valdsins frá kaup-
stöðum út um landið. Og um fram
alt þarf að innræta æskulýðnum löng-
nn til starfa og virðing fyrir allri
heiðarlegri vinnu, virðing og löngun
til menningar og sjálfstæðis; en kæfa
niður og vekja andstygð á húsgangs-
hugsunarhættinum, er vill setjast að
öðrum líkt og snfkjudýriu, til að lifa
við hægð og hóglífi á annara afla,
andstygð á því, að geta ekki hreyft
sig lengra en til þarfinda sinna án
»styi;ks« eða »dagpeninga«, »þóknunar«
eða »endurgjalds fyrir kostnað*. |>etta
takmark hygg eg að varla náist nema
með því að kenna vinnu út
um landið; kenna vinnu og bók-
nám, bóknám og vinnu, og ekkert
bóknám svo, að ekki fylgi eitthvert
verkefni.
í sambandi hér við mætti nefna
þegnskylduvinnuna, sem H. J. og þ.
B. töluðu svo vel fyrir á alþingi sfð-
asta (Alþ.tíð. B, d. 1122). f>ykir mér
líklegt að hún yrði hollur skóli fyrir
þjóðina, bætti hugsunarháttinn, vekti
tilfinning sjálfstæðis og jafnréttis, yki
nytsöm störf í landin,u og virðing fyr-
ir þeim, og kæmi yfir höfuð öllum að
nokkru gagni á ýmsan hátt. Hyggi-
legast mun þó hér, sem annarstaðar,
að fara hægt og varlega af stað. Ef
ætti að binda þegnskylduvinnuna við
vegagjörð einungis, er eg hræddur um
að það laðaði æskumennina fremur
f r á landbúnaðinum en a ð honum.
Tel eg því brýna þörf að sjá mönn-
um fyrir jarðyrkjustörfum, öllum er
það vildu að minsta kosti, auðvitað
undir góðri stjórn, annaðhvort á fyr-
irmyndarbúum eða við stórfeldar jarð-
abætur. Gæti slíkt orðið góður létt-
ir og sem styrkur frá hálfu hins op-
inbera til að framkvæma stórfyrir-
tæki. Bezt mundu áhrifin verða af
vinnunni ef hún gæti orðið fjölbreytt,
við hæfi flestra og sem minst þving-
andi.
þetta er stórmerkilegt mál, sem all-
ir hugsandi menn ættu að íhuga, ræða
og rita um, bæði með og móti.
Sira Jón Magnússon á Bíp
hefir 18. þ. m. fengið lausn frá
prestskap frá næstkom. fardögum að
telja.
Veitt prestakall.
Síra Einar þórðarson á Hofteigi
hefir 18. þ. m., fengið veitingu fyrir
Desjarmýrarprestakalli frá næstu far-
dögum.
Um Mýrdalsþing
kom fjörða umsóknin: frá síra Helga
Hjálmarssyni á Helgastöðum, ogverð-
ur hann væntanlega f kjöri ásarat
prestunum tveimur (síra Jes og síra
f>orsteini), sem áður var um getið, að
hefðu sótt um prestakallið.
Dánir í Beykjavík
á síðastliðnu ári eru: karlkyns 66,
kvenkyns 67, samtals 133. Af þess-
um hóp eru eigi færri en 42 börn árs-
gömul eðayhgri, en það er nál. % af
allri tölunni, og fullur þriðjungur, ef
tveggja ára gömul börn eru talin
með, —
Fundar^jöröir
að Þjórsárbrú 29- jan. 1904.
Hinn 29. jan. 1904 var haldinn al-
mennur rjómabúafundur að þjórsár-
brú. Komu þar saman fulltrúar frá
öllum rjómabúum, er þegar eru tekin
til starfa í Árnessýslu og Bangárvalla-
sýslu, og sömul. öllum þeim, er í ráði
er að taki til starfa næsta sumar, 15
búum alls. Margt var þar fleira
manna.
Fundarstjóri var kosinn Ágúst
Helgason frá Birtingaholti; skrifari
séra Magnús Helgason frá Torfa-
stöðum.
Fundarmál voru þessi:
1. Herra ráðunautur Sigurður Sig-
urðsson, sem komið hafði á fund-
inn, hóf umræðurnar og lauk
lofsorði á áhuga manna á félags-
skap þessum, og lýsti horfuuum,
eins og nú stendur, og minti á
ýmislegt, er athuga þyrfti. Út af
orðum hans kom það til tals,
hvort ekki væri tiltækilegt, að
veita bústýrum rjómabúanna ein-
hverja hlutdeild í hagnaðinum af
smjörsölunni, ef vel seldist, ti)
þess að auka áhuga þeirra á
starfinu. — þótti fundinum ekki
tiltækilegt að gjöra neina al-
menna ákvörðun um þetta efni,
en það væri á valdi hvers félags,
að haga svo samningum við bú-
stýrur sínar, sem vildi.
2. f>á var rætt um, að félögin öll
pöntuðu hjá hinum sömu mönn-
um, það sem rjómabúin þyrftu,
og var herra Sigurði Sigurðssyni
ráðunaut falið að semja um það
efni við einhvern mann í Beykja-
vík, og fá þá einnig hinn sama
mann til þess, að sjá um við-
töku smjörsins 1 Beykjavík,
geymslu á því þar og útskipun;
sérstaklega óskaði fundurinn, að
þess væri vandlega gætt, að smjör-
ið frysi ekki í íshúsinu, meðan
það er geymt þar.
3.. Herra Ólafur Árnason, kaupmað-
ur frá Stokkseyri, sem var á
fundinum, bauð að veita smjöri
viðtöku til geymslu í íshúsinn á
Stokkseyri fyrir lægri borgun en
félögin verða að sæta í Beykja-
vík, ef einhver búin vildu flytja
smjör sitt til Stokkseyrar til út-
skipunar þaðan. Kunnu fundar-
menn honum þökk fyrir boðið, en
töldu hæpið að nota sér það, fyr
en skip þau, er smjörið flytja út,
fást til að koma sjálf við á
Stokkseyri.
4. Bætt var um þá aðferð lands-
höfðingja við úthlutun verðlaun-
anna úr landssjóði fyrir útflutt
smjör, að hann dregur frá sölu-
verði því, er tilfært er á reikning-
unum, F/Á/o fyrir borgun út f
hönd, og miðar verðlaunin við
það, sem þá verður eftir; þótti
fundarmönnum vafasamt, að sú
aðferð væri rétt að lögum. Ósk-
uðu fundarmenn, að stjórn Bún-
aðarfélags íslands útvegaði skýrsl-
ur um, hvort smjörmatsnefnd
Dana telur þessa upphæð, V/4°/v:
með eða frá, er hún kveður upp
matsverðið,
5. f>á var rætt um sölu á smjöri
rjómabúanna næsta ár; urðu um
það efni miklar umræður og var
að lokum samþykt:
a. að senda hr. I. V. Faber kon-
súl í Newcastle % smjörsins
til sölu (f e. hlj.).
b. 4 kvartil frá hverju búi með
ágústmánaðarferðinni tíl Matth.
Hudson og Sons í Manchester
(í e. hlj.).
c. það, sem þá er eftir, þeim hr.
Copland og Berrie í Leith (með
10 móti 5).
6. Fundurinn taldi æskilegt, að öll
rjómabúin í Árnessýslu og Baug-
árvallasýslu gjörðu félag með sér,
og var herra Sigurði Sigurðssyni
falið að semja frumvarp til laga
fyrir slíkt sameiginlegt félag, og
skyldi hann senda afrit af því
frumvarpi sfnu til allra hlutaðeig-
andi rjómabúa fyrir næstu vetur-
nætur, og skal síðan leggja það
fyrir næsta sameiginlegan fund.
Var fundarstjóra falið að kveðja
til þess fundar við þjórsárbrú
næsta ár.
7. Eftir ráði hr. Sigurðar Sigurðs-
sonar skoraði fundurinn á öll
rjómabúin, að þau útvegi hverjum
félagsmanni blikkílát til að hella
mjólkinni f, jafnóðum og mjólkað
er, og sía hana um leið.
8. Fundurinn óskaði að hr. Sigurður
ráðunautur gjörði tilraun til að
útvega mjaltafötur, er sérstaklega
væru lagaðar til að mjólka í ær.
9. Að lyktum talaði herra Sigurður
ráðunautur erindi um mjaltir og
svínarækt; hvatti hann menn al-
varlega til að taka upp hið nýja
mjaltalag, og taldi æskilegt, að
reýnt væri að ala upp svín við
rjómabúin.
Fundi slitið.
rAgúst Helgason. Magnús Helgason.
Rjömabúin
Og
smjörsöluhorfnrnar.
[Tala flutt á rjómabúafundi við Þjórsár-
brú 29. janúar þ. á.]
I.
þegar fyrsta sameignarmjólkurbúið
— búið á S e 1 i í Ytri-hrepp — var
stofnað sumarið 1900, með 5 félags-
mönnum, þá kom víst engum til hug-
ar, að eftir 3 ár myndu rjómabúin
vera orðin 15 alls hér á landi.
1 Árnes- og Bangárvallasýslum eru
þau 9, og nú er þegar ákveðið, að 6
rjómabú bætist við í vor í þessum
sýslum, og eru hér á fundinum mætt-
ir fulltrúar frá þeim öllum.
Frá þessu búi á Seli, sem nú er
flutt að Á s 1 æ k, voru fyrsta árið seld
nálægt 2000 pd. af smjöri; en síðast-
liðið sumar hefir smjörframleiðslan á
búunum i Árnes- og Bangárvallasýslu
numið um 70,000 pd., og ef gjört er
ráð fyrir, að smjörið liafi selst til
jaínaðar á 75 aura pd., sem lætur
mjög nærri, að frádregnum öllum út-
lendum kostnaði, þá hafa þessar sýsl-
ur fengið rúmar 50,00 0 kr. fýrir
útflutt smjör.
Eg hefi enn eigi fengið skýrslur frá
öllum rjómabúunum á landinu og veit
því eigi nákvæmlega um, hvað smjör-
framleiðslunni lfður í heild sinni eða
hve hún nemur miklu. En mér þyk-
ir mjög sennilegt, að útflutningur
rjómabúasmjörs síðastliðið ár hafi eigi
verið minni en um 100,000 pd. alls.
Með því rjómabúunum fjölgar óð-
um og útflutningur á smjöri eykst að
sama skapi, þá virðist það næg ástæða
til að athuga, að svo miklu leyti, sem
þess er kostur, smjörsöluhorfurnar á
Englandi.
J>að, sem hér kemur þá einkum til
greina, eru lögin um vatn í smjöri,
smjörframleiðsla annara þjóða og lík-
urnar fyrir því, að innflutningstollur
verði lagður á smjör á Englandi.
Um þessi atriði vil eg leyfa mér að
fara nokkrum orðum.
1. Löginumvatní smjöri,
sem selt er á Englandi, hafa vakið
töluverða hreyfingu í þeim löndum,
er selja mikið smjör til Englands. í
þessum lögum er ákveðið, að alt smjör,
(uema írskt) er inniheldur 16—20%
af vatni, skuli álítast óekta og teljast
með smjörlíki, nema sannað verði, að
það sé ósvikið. En smjör, sem inni
heldur 20% af vatui og þar yfir, er harð-
lega bannað að selja, og þungar sekt-
ir lagðar við, ef út af er brugðið.
Samkvæmt efnarannsóknum getur
vatnið í smjörinu verið töluvert mis-
munandi, frá 10—18/. og jafnvel enn
meira, eða alt að 25 /«. Smjör, sem
inniheldur 17—18 /. af vatni, lít-
ur oft vel út, og hefir engin sjáanleg
einkenni þess, að vatnið í því sé í
raun og veru ofmikið til þess, að það
geti talist gott.
það er talið hæfilegt að smjörið
innihaldi nálægt 14 /> af vatni.
Árið 1902 voru við efnarannsókna
stofu landbúnaðarháskólans í Khöfn
rannsakaðar 2495 tunnur af smjöri
(rúm 100 þd. í tunnunni). Að meðal-
tali innihélt smjörið 14,13/» af vatni.
Lægsta vatnsmagnið var 11—12 /»
og var það að eins í 13 íláturn; en f
36 ílátum eða 1,4% af öllu smjörinu
var það yfir 16 % .
Af norsku smjöri voru sama ár
rannsökuð 21 sýnishorn á Englandi.
þan innihóldu að meðaltali 12,22%
af vatni. Að eins í einu sýnishorni
var vatnsmagnið yfir 16 % , en minst
eða lægst 9 % •
A sýningunni í þrándheimi 1901
voru rannsökuð 57 sýnishorn. þau
innihéldu að meðaltali 12,61 %
vatni.
Á smjörsýningu í Kristianssand síð-
astliðið vor, innihéldu 59 sýnishorn
af smjöri að meðaltali 12,6 % áf vatni/
mest 15 % en minst 10 % .
Eftir tilraunum í Svíþjóð 1900—
1902 reyndust að meðaltali 13,3 % af
vatni í smjöri þar; minst 9 % Gn mesfc
20 %> °8 Það að eins í 1% af hinu
reynda smjöri.
það sést á þessu, að í Danmörku
er meðaltalið hæst 14,13%, þar næst
í Svíþjóð, en lægst er það í Noregi
eða 12,30 %, þegar tekið er meðaltaí
af framangreindum rannsóknum.
Nú er það, eins og áður er getið,
talið hæfilegt, að smjörið innihaldi ná-
lægt 14 % af vatni. þar, sem smjör-
gerðin er bezt, (í Danmörku), þar er
vatnsmagn smjörsins einnig næst því,
sem talið er hæfilegt, og bendir það
með öðru á, hvað Dauir eru æfðir í
góðri smjörgerð. þar á móti er vatns-
magnið lægst í Noregi, enda ersmjör-
gerðin þar stórum lakari en í Dan-
mörku og Svíþjóð.
Af öllu þessu.má draga þá ályktun,
að hættan við, að smjörið innihaldt
meira vatn en góðu hófi gegni, sé eigi
næsta mikil. Og mér er nær að ætla,
að því er snertir smjörið héðan, þá
sé naumast að óttast, að það innihaldi
of mikið vatn.
Hinu gæti eg fremur trúað, að vatns-
mfign þess sé ef til vill lægra en æski-
legt væri.
Ef smjörið inniheldur lítið vatn, t„
d. innan við 13 %, þá er það skaði
á smjörinu, og rýrnun á gæðum þess.
Með því að auka vatnsmagn smjörs-
ins um 1%, að það sé t. d. 14% í
staðinn fyrir 13%, þá eykst smjörið
við það um 1—2 pd. á hverjum 100
pundum.
2. Aðflutningur á smjöri
til Englands vex með ári hverju,
og er það eifcfc áhyggjuefnið, sem gert
hefir verið að umtali í blöðunum,
bæði hér, í Danmörku og víðar
Einna mest kveður að auknum aðflutn-
ingi frá Danmörku og BÚBslandi eða
Sfberíu. — Frá Danmörku var flutt
út af smjöri:
1901— ’U2 alls 175,511,000 pd.
1902— 03 — 181,943,000 —