Ísafold - 05.03.1904, Side 2

38
armaSur Strand, seni og er með skip-
inu, meö beitusíldarfarm hingað og til
Vestfjarða, Frá Færeyjum kom með
J)ví hingað 9 skipbrotsmenn af Scot-
landi, sem fyr segir.
Hugsanir bænda
um
einstök atriði alþingismála 1903.
Eftir
Vigfús Guðmundsson.
IV.
Smjörlíkistollux.
All djarflega þykja oss fulltrúar vorir
róta sandinum í augu vor, þegar þeir
eegja, að vér bændurnir sjálfir viljum
ekki tolla smjórlíki — með lágum tolli—
af því svo margir séu komnir í rjóma-
bú og fari sjálfir að brúka smjörlíki.
Eg þykist mega fullyrða, að mikill
meiri hluti bænda hér á helzta smjör-
gerðarsvæðinu sé enn með tollinum,
en að hitt séu að eins örfáar undan-
tekningar, ef þær eiga sér stað. En
ef smjörbúabændur færu alment að
brúka smjörlíki, þá eru það reyndar
beztu meðmæli með tollinum, því þá
kæmi hann jafnar niður á þjóðina.
Tollurinn má ekki vera svo hár, að
hann geti í raun cg veru talist vernd-
artollur eða dregið til muna úr að-
flutningi smjörlíkisins alt i einu, en
smátt og smátt ætti að útrýma því
* algjörlega ogbúatil nóg viðbit í land-
inu. Tollurinn gæti þá orðið drjúg
tekjugrein fyrir landssjóð, 10 a. á pd.
= um 20,000 kr. Skiljum vér ekki
annað, en að hyggilegra væri að taka
þennan toll og verja honum á ein-
hvern heppilegri hátt, t. d. gegn ránum
botnvörpunga, sem er jafnmikil skömm
og skaði fyrir þjóðina að horfa á og
hjálpa ekkert; teljum líklegt að það gæti
orðið stór hagur, einmitt fyrir sjómenn-
ina og kaupstaðabúana sjálfa, sem eru
æstastir móti tollinum. Tollurinn gæti
máske um leið orðið ofurlítil hjálp
fyrir þá bændur, sem ekki geta náð
til smjörbúa, og enga aðstoð fá við
smjörgerð sína. J>ó ekki yrði á þann
hátt að hækka smjörið innlenda til
neinna muna, þá mundi þó verða
mögulegt að selja það, án stórra af-
falla eða eftirgangsmuna, og væri það
strax nokkur hvöt fyrir menn, til þess
að vanda það betur en nú gerist.
|>að er sorgleg sjón, að sjá bændur
í kaupstöðum flækjast með smjör sitt
og aðra vöru, eftir dagleiða ferðalög,
oft með bezta bitann frá svöngum
munnum, — búð úr búð, þegar komið
er að því að taka lögtaki af þeim pen-
ingaskuldir, og geta ekkert fengið fyr-
ir það, nema dýra og oft lélega út-
lenda vöru, af því flestar búðir eru
fullar með v a t n og o 1 í u, — eins
og mikilsháttar mentamaður hefir leyft
sér að nefna smjörlíkið á alþ. — og
alls konar léttmeti, er drepið getur
landbúnaðinn.
Áríðandi er að laga þetta. Að auka
og bæta framleiðsluna af landinu, það
er vegurinn til sjálfstæði og velmeg-
unar fyrir a 11 a þjóðina. Hitt er
niðurlæging og eyðilegging hvers þjóð-
félags, að vanrækja afurðir lands síns
og eigin framleiðslu, uppsprettu hag-
sældarinnar, en vilja í stað þess kaupa
alla hluti, æta jafnt og óæta, af öðr-
um þjóðum fyrir óunna verðlága vöru,
og láta margt með öllu ónotað. Beita
svo og rýja þjóðina inn að skyrtunni,
og láta hana svo loks taka lán fyrir
skyrtu sína.
Stóru þjóðirnar skilja þetta betur,
og láta ekki heldur sitja við orðin tóm.
jjær horfa ekki í að lögleiða fullkomna
verndartolla, til að búa sem bezt að
sínum gæðum. Allir, sem vilja, hljóta
að sjá það og skilja, að Blíkir tollar
koma ekki jafnar eða réttlátar niður
á þessar þjóðir innbyrðis, heldur en
þeir mundu gera hér.
Bitlingar.
Vér erum vanir því, bændurnir, að
vinna fyrir lítil laun, láta lítið eftir
oss og fara sparlega með flesta hluti.
|>að er því von að oss verði brigzlað
með ástæðum um smásálarskap og of-
sjónir í fjármálum. Bændum svíður
líka fátt eins sárt, og að sjá fé þjóð-
arinnar varið til hárra launa fyrir lít-
ið ómak eða ekkert ómak, sem er al-
ment álit bænda um eftirlaun, launa-
bætur og ýmislega bitlinga til ein-
stakra manna. Miklu af slíku fé er
árlega á glæ kastað, því er varið til
makinda og munaðarlífis, og sézt oft-
asc lítið eftir af því hjá þiggjendum
eða þjóðinni. Bændur hata líka oft
þá menn, sem gerast talsmenn slíkra
fjárveitinga, og fyrirlíta barlóminn um
•litla þóknun« og »mikið ómak», sem
vanalega verður því sárari, sem laun-
in eru hærri og ómakið minna. Ann-
ars gera bændur mikinn mun á því,
sem stundum gengur undir nafninu
*biclingar«. f>eir telja ekki eftir verð-
laun fyrir unnin frægðarverk, eða til
einstakra framúrskarandi ágætismanna,
ekki heldur styrkveitingar til nytsamra
félaga eða praktiskra framkvæmda, þó
einstakir menn eigi í hlut, ef þeir eru
sniðnir eftir tímatöfum og tilkoBtnaði,
og veittir þektum dugnaðar og hæfi-
leikamönnum. þegar slíkir styrkir
aftur á móti eru hafðir jafn háir og
árslaun embæctismanna, eins og nú
virðist orðið hæst móðins, jafnvel fyr-
ir ýmislegt, er ekki getur talist nema
ígrip með annari atvinnu, eða fyrir
eina ferð út á landið, nokkurra daga
töf frá annari atvinnu, þá eru þeiraf-
arilla þokkaðir. Ekki sízt er illa þokk-
að, þegar stórfé er bætt við embættis-
menn með háum launum, er alþýðu
sýnist sæmileg borgun, þó dálítið ó-
mak fylgdi emb., dálítil! »lystitúr« upp
í landið, án sérstaks endurgjalds í
hundruðum eða þús. kr. Svo er að
sjá, sem þingið hafi í huga að láta
æðsta flokk embættismanna og sér-
staka gæðinga hafa svo mikið fé, er
þeim sjálfum sýnist fyrir hvert viðvik,
er embættunum tilheyrir, »ferðapen-
inga«, »skrifstofufé«, »þóknun fyrir kostn-
að« o. s. frv., en launin sjálf bara
fyrir það, að bera embættisnafnið og
embættisskrúðann.
Ekki er betur þokkaður húsgangs-
hugsunarhátturinn, sem nú er mjög
að færast í vöxt og þingið er byrjað
að ala upp hjá ungum mönnum, þeim
mönnum, er á beztu starfsárum nenna
ekki að stunda nokkra ærlega atvinnu
eða þykjast upp úr því vaxnir; þykj-
ast ekki einu sinni geta ort vísu eða
skrifað kver, nema fyrir nokkur
hundr. eða þús. kr. úr landssjóði fyr-
irfram, því síður »lærc að verða skáld«
— eins og menn hafa kallað einn
þarfabitling síðasta þings.
Séu ritverk slíkra manna eða önn-
ur störf ekki þess verð, að þeir geti
lifað sæmilegu lífi af andvirði þeirra,
þegar þau eru fullgeró, með annari
atvinnu, þá verða þau að hafa sér-
staka þýðing fyrir þjóðina, til þess að
vera styrkhæf, og til þess að aðrir séu
ekki hafðir út undan, þegar einum er
gefið. Vilji þjóðin ekki borga þess
konar verk einu sinni, er ekki von að
hún vilji tvíborga þau eða margborga.
Gangi þingið inn á langt þessa braut,
fær það einhvern tíma keyptan »kött-
inn í seknum«; fé landsins verður þá
dregið frá atvinnuvegunum, og fólkið
frá störfunum. í stað atorkusamra
manna, með göfugum hugsunarhætti,
er vilja sjálfir vinna eitthvað sér til
frægðar og þjóðinni til sóma, alast
upp dáðlausir slæpingar, sem mest
hugsa um það, að »mata krókinn* af
annara sveita. |>á verður dugnaður
og kjarkur þjóðarinnar drepinn og
fjárhagslegt ólán leitt yfir hana.
Eintómt bóknám og engin störf hafa
að minni hyggju átt mestan þáttinn í
því, að mynda þessa dáðleysisstefnu
hjá þjóðinni á síðustu öld.
þingið getur nú ekkert annað betur
gert en stuðla til þess, að ala upp
sannmentaða, duglega, kjark-
góða og göfuga kynslóð.
Áfengisskatturinn.
þess hefir áður verið getið hér í
blaðinu, að áfengissölu hefði verið lok-
ið í Arnessýslu um síðastl. áramót og
jafnframt látin í ljós gleði yfir því, að
þar með væri hinum leiða áfengis-
skatti létt af Arnes- og Rangárvalla-
sýslum. þ>etta er og sannarlegt gleði-
efni, eigi að eins öllum bindindismönn
um og bindindisvinum, heldur og öllum
þeim, sem ekki láta sér algerlega
standa á sama, hvernig þjóðin fer
með efni sín, hvort hún ver þeim með
skynsemi, sér til frama og farsældar,
eða sóar þeim í óþarfa, fleygir þeim í
sjóinn, eða gerir það sem er þessa
verst, kaupir fyrir þau áfengi.
Hann er gkkert smáræði áfengistoll-
urinn, bæði beinlínis og óbeinlínis.
Óbeini skatturinn verður eigi með töl-
um talinn, hann er blátt áfram ómet-
anlegur, svo sem þegar mestu efnis-
raenn, gæddir framúrskarandi hæfileik-
um, andlegum og líkamlegum, sökkva
sér niður í áfengisnautn, drekkja öll-
um hæfileikunum og verða að einskis-
nýtum ræflum. Um beina skattinn
aftur á móti, áfengisandvirðið, fræða
verzlunarskýrslurnar oss, og að því er
Árnessýslu snertir, sést það af nýprent-
aðri skýrslu fyrir árið 1901, að það ár
hafa fluzt áfengir drykkir til Stokks-
eyrar og Eyrarbakka fyrir 2 5,0 00
k r ó n u r. þetta er þungur skattur,
sem hlýtur að koma einhverstaðar illa
niður og gera mörgum manni, er brúk-
ar fé sitt á þenna hátt, óhægra fyrir
að eignast eitthvað annað nauðsyn-
legra, eða ef til vill híð nauðsynleg-
asta, til þess að honum og heimili
hans geti Jiðið vel eða að minsta kosti
þolanlega.
þetta ættu þeir að hafa hugfast,
sem enn halda áfram áfengisverzlun-
inni. að þeir eru að leggja þungan
skatt á einstaklingana og þjóðina,
skatt, sem margur geldur saklaus.
En þeim mun, því miður, flestum
verða að líta fremur í budduna sína,
og sjá: »þar er enn þá meira rúm!«
Þilskipaflotinn
er að leggja út þessa dagana, 3. og
4. þ. m., og allflest skipin farin; að
eins fá eftir af þeim, er ganga eiga á
vertíðinni; en þau eru, því miður alt
of mörg, sem eiga að fá algerða hvíld
í þetta sinn, eitthvað 12—-16 skip alls,
og er það eigi lítil afturför frá því,
sem áður hefir verið, og hnekkir fyrir
atvinnu manna hér, eins og nærri má
fara um, þar sem nál. 20 manns eru
á hverju skipi, en sjávarútvegurinn
veitir auk þess talsverða atvinnu á
landi, auk viðskiftanna til útgerðar-
innar.
Mannalát.
Fröken Christiane Thomsen
andaðist hér í bænum 3. þ. m. —
Hún var systir frk. Marie Sophie
Tbomsen, sem lézt 26. f. m., eins og
getið var um í síðasta blaði, og að
eins ári eldri, fædd 16. okt. 1832.
Marie var fædd 4. nóvbr. 1833.
Jarðarför þeirra systra fer fram
fimtudaginn 10. þ. m. kl. llJ/2 há
húsi þeirra í Grjótagötu.
f>á er enn fremur nýdáinn úr lungna-
bólgu F r i ð s t e i n n G. J ónsson,.
tengdasonur Hannesar pósts, frá konu
og 7 börnum.
Hinn 15. sept. siðastl. andaðist á heimili
sinu hér i Ólafsvik konan Karólína Sig-
urðardóttir 38 ára að aldri. Hún var gift
verzlunarmanni Lárusi Lárussyni og eign-
nðnst þau 4 börn.
Karólina sálnga var með merkustu kon-
um þessa héraðs. og er því sárt saknað af
mjög mörgum.
Þ. Þ.
Eeikfélag- Reykjavíkur.
Aldrei hefir aðsóknin að félagi þessu
eða leikum þess veriö meiri en í vetur;
mátt heita húsfyllir á hverju kvöldi í
þau 25 kvöld, sem leikið hefir verið,
enda hefir félagið aldrei átt fremur
aðsókn skilið en einmitt nú. Það hefir
eigi að eins sýnt ágæt leikrit (t. d.
Gjaldþrotið o. fl.) heldur hefir það í
vetur átt kost á að nota alla beztu
leikkraftana, sem hér eru til og félagið
má með engu móti án vera, ef vel á
að fara, meðan ekki vekjast upp spá-
n/ir kraftar, sem hæpið er fyrst um
sinn, en af þessum beztu kröftum fé-
lagsins hafði frú Stefanía Guðmunds-
dóttir og þeir Árni Eiríksson og Jón.
Jónsson sagnfræðingur að miklu eða
mestu leyti hvílt sig síðastliðinn vetur,
en þau taka yfirleitt öðrum leikendum
liór fram, enn sem komið er, og leika
þó margir aðir mjög vel og enn aðrir
óaðfinnanlega. Að öllu samanlögðu
mun því óhætt að fullyrða, að sjaldan
hafi hér verið leikið eins vel og nú, en
aldrei betur. Þetta hafa áhorfendur
fundið og launað eins og vert er. Hið
sama er að segja um útbúning allan á
leiksviðinu, að hann er í mjög góðu
lagi, eftir því sem stærð þess og aðrar
kringumstæður leyfa, svo og búningur
leikenda og útbúningur yfirleitt; þó
verður að gera frá því eina undantekn-
ingu, að því er snertir höfuðbúnað karl-
manna, hár og skegg, að honum er
sumstaðar talsvert ábótavant. Félagið
er auðsjáanlega ekki nógu auðugt af
þeim munum og þarf því nauðsynlega
að bæta úr þeirri þörf síðarmeir, til
þess að alt samsvari vel hvað öðru,
leikur, leiksvið, búningar og útbúning-
ur allur. Þegar alt þetta er komið í
svo gott lag, sem frekast eru föng á
hér, þá er enginn efi ú því, að félagið
getur staðið á eigin fótum, komist af
styrklaust, og það væri óneitanlega
mikill ávinningur fyrir það.
Á morgun ætlar félagið að öllu for-
fallalausu að syna í fyrsta sinn n/jan
leik, sem heitir Ámbáttin. Þarf eigi að
efast um að félágið leysi þar hlutverk
sitt vel af hendi, eitis og að undanförnu,.
svo leikurinn verði bæði því og áhorf-
enduntim til ánægju.
Titlar og krossar. Þess kynssæmd
einhverja hafa þeir allir hlotið (27. jan.),.
hinir fráfarandi embættismenn út af stjórn-
arumskiftunum: landshöfðingi M. Stephen-
gen gerðnr stórkross af dbr., landshöfðingja-
ritari Jón Magnússon riddari, A. Dybdahl
deildarstjóri kommandör af dbr. 1. stigs,
og Ólafur Halldórsson skrifstofustjóri feng-
ið konferenzráðsnafnbót. Og loks hinn
fráfarandi ráðgjafi Alberti 31. jan. kommand.
af dbr. 2. stigs.
Samtimis (27. jan.) voru tveir úr hvorum
stjórnbótarflokkanna islenzku sæmdir ridd-
arakrossi dannebrogsorðunnar: úr Framsókn-
arflokknum þeir dr. Valtýr Guðmundsson
háskúlakennari og Björn Jónsson ritstjóri,
en úr hinum þeir bæjarfógetarnir Hannes
Hafstein og Klemens Jónsson.
Loks hlutu samtimis bankamennirnir
svonefndu sams konar sæmd: annar, Alex-
ander Warburg, gerður riddari af dbr., og
hinn, Ludvig Arntzen hæstaréttarmálfærslu-
maður dannebrogsmaður, með þvi að hanr
var riddari áður.