Ísafold - 30.03.1904, Page 1

Xemur út ýinist einn sinni eða
tvisv. i vikn. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1/, doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
ntgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austxirstrœti 8.
XXXI. árg.
Reykjavík miðvikudaginn 30. marz 1904
17. blað.
i. 0. 0. F. 854l8‘/2. I. E.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
bverjum mán. kl. 11—1 í spitalanum.
Forngripasafn opið mvd. og ld ll
—12.
Frilœkning á gamla spitalanum (lækna-
ekólanum) á þriðiudögum og föstudögum
kl. 11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
..Almennir fnndir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8*/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. 8 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. 10*/2—12 og 4—6.
Land.sbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud,
og ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, í Vesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlækning ókeypisiPósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Illa notuð auðæfi
Mór til eldsneytis
Héraðslæknir Guðm. Björnsson rit-
aði í haust í þetta blað fyrirtaks hug-
vekju um það mál, um að mórinn
æ 11 i að verða og g æ t i orðið lands-
ins aðal eldsneyti, eða eina eldsneyti,
í stað kola og taðs.
Mómýrarnar hér á landi hafa að
geyma, kvað hann, nóg eldsneyti handa
allri þjóðinni í þúsund ár, eða jafnvel
miklu meira en það.
Hann skoraði á landsmenn að hætta
að brenna fegursta skrúði jarðarinnar,
skóginum og kjarrinu, hætta að brenna
áburðinum, sem er undirstaða jarð-
ræktarinnar, en nota móinn, það elds-
neyti, sem alstaðar er til og orðið
getur bæði gott og ódýrt, ef rétt er
með farið.
Hann leiddi loks rök að því, að þó
að kolin hefði fram undir það helm-
ingi meira hitamagn en mór, þá væri
verðmunurinn þar í milli svo mikill,
að helmingi ódýrara yrði að brenna
mó en kolum. Og mó mætti nota
fyrirstöðulaust í ofna, í eldavólar, und-
ir gufuvólar, í járnbrautar-eimreiðir,
o. s. frv., til hvers sem vera skal,
nóma i gufuskip vegna fyrirferðarinn-
ar; mórinn er sem sé 3—4 sinnum
fyrirferðarmeiri en jafngildi hans af
kolum, og því þurfa eldhólf f móofnum
o. s. frv. að vera stærri en í kolaofn-
um; en svo hefir mórinn hins vegar
þann kost, að eldfærin endast betur,
brenna ekki eins fljótt sundur.
Bn vinna þarf öðruvísi að mónum
en hér tíðkast, ef koma skal að fullu
haldi. Hafa aðra aðferð til að stinga
hann upp, helzt vélar-afl. Hnoða hann
síðan, með gufuvél, til þess að hann
verði allur jafn að gæðum, þorni fljót-
ara og molni síður. Og loks hafa
hentugri aðferð og áhöld til að þurka
hann.
J>etta er farið að gera erlendis.
Mesta kapp lagt á nú orðið hér á
NorðurlÖndum að bæta svo meðferð
á mónum og öll vinnubrögð að henni,
að hann komi í stað kola til alls elds-
neytis á landi.
Síðan hr. G. B. ritaði þessa ágætu
grein, hefir hann:
1., skrifað hr. cand. polyt. Ásgeiri
Torfasyni í Khöfn og skorað á hann,
að taka að sér að rannsaka móinn
íslenzka og gerast siðan forstöðumað-
ur nauðsynlegra framkvæmda til um-
bótar meðferðinni á mónum og almennri
hagnýting hans til eldsneytis. Hr. Á.
T. hefir tekið vel í þetta, en kveðst
ekki geta gefið ákveðið svar fyr en
síðar.
2. þ>ar næst hefir hr. G. B. gerst
félag8maður í hinni dönsku »Mose-
industriforening», til þess að geta
kvabbað á það félag um ýmsar skýrsl-
ur og fræðslu, er að þessu máli lýtur.
Hann sendi í vetur aðalframkvæmd-
armanni félagsins, Rahbek riddarahöf-
uðsmanni, nokkur sýnishorn af mó
héðan, til athugunar og rannsókna,
með þeim árangri, er síðar segir.
3. Loks hefir hr. G. B. gert ráð-
stafanir til þess, að hór verði í sum-
ar og eftirleiðis hafðir á boðstólum
móofnar og eldavélar fyrir mó.
Hr. G. B. hafði fengið cand. pharm.
Bahbek hér í bænum til þess að ná
sér í sýnishorn af mó hér í kringum
Reykjavík, á 5 stöðum: 1) í Rauðar
ármýri, 2) við Arnarneslæk, 3) við
Fossvogslæk, 4) úti á Melum og 5) í
Rauðarárholti. f>etta var sent fyr-
nefndum Rahbek í Sparkær á Jót
landi.
|>á hafði í annan stað stjórn Lands-
búnaðarfélagsins látið taka 3 sýnis-
horri úr Kringlumýri, misdjúpt, og
Bendi hr. Ásgeir Torfasyni.
Nákvæm skýrsla um rannsóknir á
þessu öllu saman frá ýmsu sjónarmiði
er í fyrsta hefti fyrnefnds Mómýra-
félags Dana (Meddelelse Nr. 1 fra
Moseindustri-Foreningen, Januar 1904).
f>ar segir höf., hr. Rahbek í Spar-
kær, að verulega góður sé mórinn ekki
á neinum fyrnefndum stað, eftir því
sem marka má af þessum sýnishorn-
Um. f>að só ekki kallaður beztu teg-
undar mór eða fyrsta flokks, ef hann
hafi minna en 4000 hitaeiningar gagn-
legs eldsneytis. Bn f bezta mónum
héðan, úr einum stað í Kringlumýri,
reyndist vera ekki nema 3155 slíkar
einingar; þar næst 2925, einnig það-
an. Lakaitur var mórinn úr Rauðar-
árholti, ekki nema 1174.
Lakast segir hann sé það, hve mik-
ið sé af ösku í mónum, frá 24—61 af
hndr.; en þar, í Danmörku, þyki ekki
mór boðleg verzlunarvara, ef meira sé
í honum af ösku en 15%. Til heim-
ilisþarfa sé þó notaður á Jótlandi mór
með 50% ösku í. Og hitt sé ekkert
efamál, að þar sem kaupa verði ella
eldsneyti að dýrum dómum, eða hafa
verði f eldinn eitthvað það, er miklu
arðsamara sé að nota til annars, þar
sé svona mór, sem send hafi verið af
sýnÍ8horn til Danmerkur, ekki ein-
ungis vel notandi til eldsneytis, held-
ur beinlínis mikilsvirði að hafa hann.
Hr. Ásgeir Torfason gizkar á, að
hin mikla aska í íslenzka mónum
muni vera eldfjallaaska.
|>ar næst talar höf. um, hvernig
móofnar eigi að vera lagaðir, og segir
loks fyrir um, hvernig bezt sé að
hafa sýnishorn af mó, ef sér verði
send þau fleiri: öll jafnstór, svo sem
1 pottur (liter); hvert sýnishorn sé
vegið, þegar það er tekið; hvert sýn-
ishorn skuli búa um í 3—4 lögum af
pappír og rita utan á nr., dýpt og
þyngd; og raða öllum sýnishornum
þétt niður f trékassa. Merkja skal
með blýant, en greinilega, og senda í
bréfi með skrá yfir sýnishornin með
því sem á þau er ritað.
Hér er áþreifanlega um stórmikið
framfaramál að tefla, er gefa skyldi
hinn mesta gaum.
Af ófriðinum.
Engin stórtfðindi frá því er síðast
spurðist, 8. þ. m.
Japanar haldið áfram atsókninni að
Port Arthur, og eins hinu, að koma
her á land í Kóreu og feta sig þar
norður eftir til móts við Rússa, sem
komnir voru snemma í þ. m. suður
yfir Yaluelfi, landamerkjaána milli
Kóreu og Mandsjúriu. Bn fundum
þeirra ekki borið saman þar enn, svo
sannspurst hafi.
Sjóorusta varð við Port Arthur að-
faranótt 11. þ. m. Rússar biðu lægra
hlut að vanda og hörfuðu umlan inn
á höfnina. Japanar söktu fyrir þeim
einu skipi, vænni tundurskeið. Lézt
meiri hluti skipshafnar; nokkrum björg-
uðu Japanar. Eitt skip Japana lest-
ist.
Morguninn eftir tóku Japauar til að
skjóta á bæinn sjálfan, Port Arthur.
J>ar urðu allmiklar skemdir. Hús
hrundu eða brunnu til kaldra kola og
mannfall varð nokkurt. |>að var tal-
að fyrst, að Rússar hefðu haft sig á
brott úr borginni eftir þessa skothríð.
En ekki mun neitt hæft í því.
Svo er sagt, að 3 gufuskip norsk
væri stödd í Port Arthur um þessar
mundir, Brand, Argo og Sejerstad.
|>au komu nokkuru síðar suður í
Shanghai. Áður en þau lögðu á stað,
hafði aðmíráll Rússa í Port Arthur
stefnt skipstjórunum á sinn fund og
látið þá vinna þess eið, að segja eng-
um manni frá þvf, er þar hafði gerst
og þeir verið sjónarvottar að. En há
setarnir voru engum svarlögum bundn-
ir. f>eir sögðu svo frá, að Argo hefði
legið rétt við hliðina á Retwisan, or-
ustudrekanum mikla, er laskaðist í
fyrstu atlögu Japana, aðfaranótt 9.
febr., en kvað nú vera búið að gera
við, og hefði japönsk sprengikúla lent
á þilfarinu á Retwisan og orðið 19
raanna að bana, liðsforingjum og ó-
breyttum liðsmönnum. Onnur sprengi-
kúla lenti í þvögu áhorfenda á landi
og banaði 25. Rússnesk brynsnekkja,
er lá nærri Retwisan, fekk skot í sjó-
máls stað og þar féllu átta tfigir manns.
f>að er Rússum mikill hnekkir, að
Japanar hafa sópað þeim alveg burt
frá ströndum Kóreu, svo að þeir geta
enga fyrirstöðu veitt landgöngu þar af
Japana hálfu. Vita menn ógjörla,
hve fjölmennur her Japana er orðinn
þar. Sumir segja 150 þús.
Tungúsar hafa gert uppreisn í
Mandsjúríu og koma Rússum þar í
opna skjöldu. f>eir eru sagðir 20—30
þúsundir þar með vopnum.
Kfnverjar hafa liðsafnað norður við
landamæri Mandsjúríu og kalla það gert
til landvarnar. En Rússum þykir það
ískyggilegt og gruna þá um bandalag
við Japana.
Rússar eru þó hvergi hræddir hjörs
í þrá. Yfirhershöfðingi þeirra hinn
nýi, Kuropatkin hermálaráðherra, er
áður var, lagði á stað austur frá Pét-
ursborg 11. þ. m. Keisarinn hét á
hann, að létta eigi sinni ferð fyr en í
Tokio og láta gunnfána Rússa blakta
þar yfir keisarahöllinni (Japanskeisara).
Haft var eftir Kuropatkin, að hann ætl-
aði sér að vera búinn að koma Japönum
fyrir kattarnef áður en liðinn væri
júlímánuður; hann mundi ganga fyrst
milli bols og höfuðs á þeim í Mand-
sjúnu og taka sér því næst skemti-
göngu um eyjarnar heima hjá þeim,
áður en friður yrði saminn í Tokio.
— Ekki vantar gorgeirinn !
Japanar hafa sett Ito markgreifa til
landsstjórnar yfir Kóreu. Hann er
talinn þeirra mestur stjórnskörungur.
Hann er höfundur að stjórnarskrá
þeirra.
f>að er til marks um áhuga lands-
lýðsins í Japan á ófriðinum og brenn-
audi þjóðrækni, að 450 miljón yen hef-
ir safnast í frjálsum gjöfum til þess
að standa straum af hernaðinum. f>að
eru um 840 miljónir (1 yen = l kr.
86 a.).
Fréttir þessar ná til 18. þ. mán.
Ráðherrann
var væntanlegur heim aftur hingað
frá Khöfn núna heldur fyrir mánaða-
mótiu en eftir, með Thore-félagsskip-
inu, þessu sem koma á í stað Scot-
lands. En það gat enga farþega tek-
ið, og ætlaði ráðherrann því að taka
sér far með Skálholti, sem leggur á
stað á morgun frá Khöfn.
f>essa er hér getið til þess, að eng-
inn 8kuli undrast um hann eða fara
að ímynda sér, að hann hafi orðið
uppnuminn.
f>að er alt annað um sendihréf, þó
að þ a u geti orðið það, alveg upp úr
þurru, og farið loftförum gegnum geim-
inn.
Slíks gerast dæmi um þau, svo sem
kunnugt er, ef einhverjum kemur mið-
lungi vel, að þau berist alla leið, í
heudur réttum viðtakanda,— að þau fá
sviplega í sig kast á einhverjum á-
fangastaðnum, eins konar afturkast,
og þjóta sjónhending loft og Jög til
sama lands aftur, svona af sjálfum
sér, eðaþáeinhverjum fitonsanda-krafti,