Ísafold - 11.05.1904, Qupperneq 3

115
Sveitarpistlar.
I. Ásahreppur.
Mentun unglinga.
Mentuiiaraðferð unglinga þarf hér
eins og víðar breytingar við og reglu-
bundnara fyrirkornulag en verið hefir.
En spurningin er, á hvern hátt fyrir-
komulagið er hentugast. Eg er sam-
þykkur stefnu síðasta alþingis, og eins
anda hr. G. F. í *Lýðmentuni, um
það, að barnaskólar í sveitum með
beimavistum séu mikils til of kostn-
aðarsamir, og að næst liggi að að-
byllast endurbætta umgangskenslu.
Hér í Ásahreppi mundi að minni
ætlan hyggilegast að hafa 4 kenalu-
8taði (skóla) sinn í hverri kirkjusókn
(8Óknirnar eru þrjár heilar og 16 bú-
endur úr hinni fjórðu) og tvo kenn-
ara, sem kendu á tveimur kenslustöð-
unum hvor, að kenslan bvrjaði l.okt
óber og væri til vertíðar, eða 20 vik-
ur. Nytu börnin þá 10 vikna kenslu.
Að kenslan standi ekki yfir um ver-
tíðina skiftir miklu um kostnaðinn.
Hún mundi þá verða vinsælli og fram-
kvæmanlegri.
Svona fáir kenslustaðir geta þó því
að eins verið, að þeim börnum, sem
langt eiga til þeirra, sé komið fyrir
nálægt þeim með ódýru móti, t. d. fyr-
ir 35 a. á dag, eins og hér hefir oft
verið. Mun þá ekki lakara að koma
börnunum fyrir en að hafa þau heima.
Undirstöðuna að allri mentun þurfa
heimilin að leggja, og vanda hana sem
bezt að kristindómsfræðslunni.
Ef næsta alþingi styddi að svona
lagaðri mentun unglinga í sveitum,
mundi hún taka drjúgum framförum.
Jarðrœkt og vatnaágangur.
Túnræktinni miðar hér helzt til lít-
ið áfram, enda er hún sumstaðar ann-
mörkum bundin. Víða byggist út-
færsla túnanna á uppþurkun mýranna,
Sero sum8taðar kostar mikið að ræsa
fram.
Ætti ræktun landsins að taka veru-
legum framförum, þá þyrfti að hvetja
menn betur en gert er til þess að
færa út túnin og bæta þau.
Engjaræktin er hér að sínu leyti
meiri en túnaræktin. Slægjur eru
hér víða í betra lagi, en í miklum
hluta af hreppnum liggja þær undir
stórum áföllum af vötnunum (þ. e.
Markarfljóti, þverá og Rangám). Far-
vegur vatnanna er orðinn svo hár, að
litlar líkur eru til að vötnin haldist í
honum lengur, þó að verið sé að hlaða
fyrir þau með þeirri vinnu og pening-
um, sem hægt er að fá til þess. Er
því spurningin unj, hvar þau gera
minstan skaða fyrir utan farveginn.
I fyrra vetur brutu vötnin sig aust-
urávið um Valalækinn, sem ekkitókst
að stífla — og eyddu mörg býli í
Vesturlandeyjum. Nú í vetur brutu
þau sig aftur austur á við, nokkuð
ofar, rétt hjá Fróðholti, og gerðu sér
þar stóran ós, er líkist Valalækjarósn-
um. f>essi Fróðholtsós hálfeyddi og
aleyddi nokkur býli, helzt á Bakka-
bæjunum. Vatnið úr honum rennur
svo í Valalækjarvatnið.
Færu vötnin ekki þannig austur á
við úr farvegi sínum, mundu þau
leita vestur á við og sækja á Safa-
“ýri, |>ykkvabæjarengjar, Háfshverfis-
eugjar og víðar, og ennfremur spilla
Oddahverfisengjum. Er því vert að
athuga vel, hvað gera skal, og álíta
nákvæmlega, hvort ekki á betur við,
hvernig sem á stendur, að rétta þeim,
sem fyrir tjóninu hafa orðið, hjálpar-
hönd á annan hátt en þann, að glíma
við ósana, sem eins má búast við að
Verði árangurslítið hvort sem er.
Búpeningurinn.
Meðferð búpeningsins hefir að mun
batnað á síðustu árum hér í kring,
svo að hún getur nú talist í góðu
lagi. Fénaðarskoðun horfellislaganna
ætti því að fara að verða óþörf á
hverj ári, en nægja t. d. fimta hvert
ár.
En fjölgun búpenings gengur ekki
greiðlega. Einyrkir bændur, sem
margir eru, geta lítið fjölgað skepnum.
þar sem ekki er vetrarbeit, hljóta
þeir að sætta sig við mjög smáan bú-
skap.
þennan vet.ur hefir borið í lang-
mesta lagi á veikindum í búpeningi,
sérstaklega í kúm. Veikin í þeim
hefir verið með ýmsu móti. Auk
doðasóttar, sem mikil brögð eru að,
hefir veikin mest lýst sér í meinsend
í hálsinum, sem dregið hefir til dauða,
með magnleysi í öllum skrokknum
nokkra daga, svo að þær hafa ekki
getað staðið, en hefir þó oftast batn-
að pftur, —og með spillingu í beinun-
um. Beinin hafa verið mjög frauð-
kend og meyr. Kýrnar hafa bein-
brotnað, svo þeim hefir ekki verið líft.
T. d. gengu svo í sundur mjaðmirnar
á einni kúnni um burðinn, að önnur
mjöðmin var í 4 pörtum.en hin í 5
pörtum, er hún var skorin.
Kemur þetta ef til vill af vöntun
steinefna og kalkefna í fóðrið, sem
beínin nærast af, því það ber mest á
því þar, sem stör er gefin.
Við veikindunum erum vér ráðalitl-
ir, því lítið er um dýralækna, og hitt
þó lakara, að ekki er til nýtt, lítið og
handhægt rit um helztu veikindi í
búpeningi og ráð við þeim. Úr því
þyrfti Landsbúnaðarfélagið að bæta
eða alþingi, svo fljótt sem hægt er.
Sjávaraflinn.
Ásahreppur liggur að sjó. Fyrír 20
árum var allmikið útræði í honum.
þá gengu hér 7 skip á vetrarvertíð-
inni og öfluðu oft vel. Nii er úti með
það. Árið 1896 endaði útræðið. þ>á
gekk hér eitt skip og fekk einn fisk á
skip alla vertíðina.
•Farsæll er sveitabúskapur, en svik-
ull sjávarafli* hér eins og víðar; er
því viðurlitamikið fyrir þjóð og þing,
að svifta sveitabændur jafnrétti til
yfirráða í þjóðfélaginu, eins og alt
stefnir að nú á síöustu árum, svo að
bændur eiga það undir náð, að geta
komið fram sfnum áhugamálum. Naum-
ast er þetta vegurinn til þess, að
byggja og rækta landið.
Bæti kjördæmaskifcingin ekki úr
misfellum þeim, sem orðnar eru á
þessu, þá er réttur sveitanna fyrir
borð borinn, og framtíðarvon landsins
mest bygð á sjávaraflanum.
Omagarnir og útgjöldin.
Síðastliðið ár voru útgjöldin úr sveit-
arsjóði Ásahrepps nær 4000 kr. Fá-
tækraframfærið hefir þó mikið lækkað
á síðustu árum, en önnur útgjöld fara
hækkandi, t. d. hefir alt gjaldið til
sýslusjóðsins hækkað meira en til
helrainga á síðasta áratug.
Nú hafa komið kröfur til hreppsins
úr öðrum landsfjórðungum, og ekkert
er hægt að vita um þær fyr en þær
dynja yfir, og því síður hægt að synda
fyrir þær.
Væri d v a 1 a r h r e p p u r i n n
framfærsluhrep pu r hvers
manns, þá kæmu ekki þessar kröfur úr
öllum áttum.
f>á væri oft hægra fyrir hvern hrepp
að hjálpa þurfalingum sínum, sem ein-
göngu væru innanhrepps, á annan
hátt en með sveitarstyrk.
f>á væri ekki fátækraflutningurinn.
|>á væru fátæklingar ekki hálf-tæld-
ir til að taka sveitarlán eða reknir
burtu.
þá minkaði rekistefnan og mála-
vastrið út úr ómögunum. þá kæmu
hrekkjóttar sveitarscjórnir ekki við
neinum brögðum til að losa sig við
ómagana og koma þeim á aðra hreppa,
sem ekki vilja beita þeirri aðferð.
Og þá eru líkur til að fátækir ráð-
leysingjar héldu betur utan um efni
sín, og flökkuðn minna og nytu meiri
mannúðar.
Hver maður ætti þá að vera þar
sem hann vill og getur komið sér fyr-
ir, og sektir lagðar við, ef hrepps-
nefndin hindrar það. En þeir, sem
ekki geta komið sér fyrir, ættu hrepp
þar, sem þeir áttu lögheimili síðast.
Sá sem tekur utanhreppsmannn ætti
að annast um, að hann kæmist ekki
á hreppinn fyrsta árið.
Sýslusjóðsgjaldinu gengur hér að
hækka, þótt síðasta alþingi bætti ekki
á það með því neyðarúrræði, að bæta
úr hinum mikla tekjuhalla landssjóðs
á þann hátt, að færa nokkuð af út-
gjöldum hans yfir á sýslusjóðina, eins
og kom fram í umræðum sumra þing
manna um viðhald landssjóðsvegauna.
Auk þess hvað þstta væri ósanngjarnt
við hafnlausu sýslurnar, væri það ekki
sæmandi aðferð. Hitt væri afsakan-
legt, þó syslunum væri gert að skyldu
að leggja fram ákveðinn hluta, eða
viðhald, til þeirra vega, sem hér eftir
væru lagðir, ef það væri fyrir fram
borið undir þær og þær vildu gauga
að því sjálfar.
Sig. Guðmundsson.
Framfarafélagsmaðurlnn, sem fór
að 6egja frá því um daginn hér í blaðinu,
er gerðist á fundinum, sem bankastjórinn
ætlaðist til aðbyggi sóknarnefndinni bana-
ráð, segir, að hann (Tr. G.) hafi fengið fult
kúgildi eða meira af viðstöddum vinum sinum
eða bóngóðum fylgisfiskum til að votta i
einhverju blaði (stjórnar-gagninu?), að
bankastjórinn bafi engan leynifund haldið
eftir á og að þar bafi aldrei verið stnngið
upp á bankamönnum þeim 6, sem þar voru
nefndir. En hann segir þetta verndar-
engla-kúgildi ekkert geta um það vitað, hvort
bankastjórinn bafi nokkurn leynifund hald-
ið eða ekki. Þeir geti í hæsta lagi sagst
hafa ekki á slíkan fund komið sjálfir.
Þar að auki segist hann aldrei hafa full-
yrt, að þessir 5 hankamenn hafi verið til
nefndir i sóknarnefnd. Hann hafi sagst
hafa heyrt það, en tekið fram berum orð-
um, að hann vildi ekki ábyrgjast það.
Að öðru leyti segir hann, að kúgildið
beri alls ekki á móti þvi, sem hafi ver-
ið mergnr málsins í frásögunni um að-
alfundinn, þann í sjálfu Framfarafélaginu:
a ð bankastjórinn hafi stungið upp á fri-
kirkjumönnum í sóknarnefndina, meira að
segja 8afnaðarfulltrúum úr fríkirkjunni,og að
hlegið hafi verið að því af fundarmönnum,
og loks, a ð hann hafi flúið úr f undarstjóra-
sæti undan hlátrinum.
Hann segir, að sér hafi dottið i hug að
safna undirskriftum i móti frá öðrum
fundarmönnum, svona rétt af rælni. En
hann hafi séð það í hendi sér, að það
gæti dregið eftir sér óþægilegan dilk, er
sér kynni að verða kent um. Ekki þyrfti
annað en að einhver i hópnum ætti ein-
hvern í ætt sinni, sem kynni að þurfa á
láni að halda í bankanum þessar 3—4
vikur, sem eftir eru þangað til hlutabank-
inn kemur,þótt ekki væri nema 50—60 kr.,og ef
bænarskjalinu væri þá hent frá sér og sagt:
»þér fáið enga peninga«, þótt stórefnamað-
ur ábyrgðist, eða að hann yrði yfirheyrður
rækilega um, hvað hann ætlaði að gera við
peningana, þá yrði sér ef til vill um kent,
og það segist hann ekki vilja vinna til.
Hlutabankaútbúin.
J>au á að reisa 3 í sumar: á ísa-
firði, Akureyri og Seyðisfirði, byrja
öll 1. sept.
Fyrir ísafjarðarbúinu stendur H e 1 g i
Sveinsson verzlunarmaður, fyrir
því á Akureyri þorvaldur kaupm.
Davíðsson líklega, og fyrir Seyð-
isfjarðarbúinu Eyólfur Jónsson
klæðsali.
Gjaldkeri verður á Seyðisfirðí Lárus
S. Tómasson bóksali og á Akureyri
Schiöth póstafgreiðslumaður.
Yms tíðindi erlend.
Hin fyrirhugaða, mikla gripasýn-
i n g í St. Louis í Ameríku bófst fyrra
laugardag, 30. f. mán., og á að standa
7 mánuði fulla, að sunnudögum frá-
skildum — henni er þá lokað. Hún
er haldin í minning þess, að stjórn
Bandaríkjanna keypti ríkið Louisiana,
sem nú er og St. Louis er höfuðborg
í, af Napóleoni mikla fyrir 100 árum.
það er hin langmesta sýning, er
nokkurn tíma hefir haldin verið.
Sýningar8væðið er helmingi stærra
en það í Chicago fyrir 9 árum. þar
eru 14 höfuðsýningarhallir. Að undir-
búningi sýningarinnar, húsagerð m. m.,
hefir verið unnið 5 ár samfleytt af 30
þús. verkmanna að jafnaði. Kostnað-
ur 180 milj. kr.
Roosevelt forseti opnaði sýninguna
heiman frá sér í Hviiahúsi í Washing-
ton með því að drepa fingri á lítinn
hnapp. þ>á fór alt í hreyfingu á sýn-
ingarsvæðinu, óraveg í burt. Svo er
mikill kyngikaftur rafmagnsins.
Játvarður konungur og Alexandra
drotning brugðu sér tii írlands
skömmu eftir heimkomuna frá Khöfn.
f>eim var fagnað þar forkunnarvel hvar-
vetna, og fóru þó víða um land. f>ar
eru mikil umskifti orðin á hugarþeli
landslýðsins í garð konungs og hans
manna.
f>að bar til í miðjurn f. mán. (15.),
að keisarahöllin í Söul í Kóreu brann
til ösku. f>að hafði verið af manna
völdum. Keisari var þar ekki stadd-
ur og hans fólk.
Ríkisþinginu í Khöfn var slitið 23.
þ. m., að óloknu hýðiugarfrumvarpi
Alberti, en þess vegna helzt hafði þó
þinginu verið haldið áfram eftir pásk-
ana. f>að kostaði ríkissjóð 50—60
þús. kr.
f>jófurinn Johannes Pedersen, sá er
stolið hafði eða svikið út samtals nær
*/4 milj. kr. frá Sameinaða gufuskipa-
félaginu, á mörgum árum, hefir verið
dæmdur í 5 ára betrunarhússvinnu.
Skriðuhlaup hafa orðið að bana nær
100 manna á 2 stöðum í Sviss og á
Ítalíu.
Landskjálftar urðu á Balkansskaga
hingað og þangað um páskaleytið. —
f>á hrundu um hús 1500 í Saloniki
(þessaloníku) og hlutu 25 menn bana, en
40 meiddust.
Látin er nýlega í París ísabella
Spánardrotning, er áður var, rekin þar
frá ríkjum 1868. Hiin varð tæplega
hálf áttræð.
Samuel Smiles hinn enski, er samið
hefir ritið Sparsemin og fleiri góðar
bækur þess kyns, er nýlega dáinn,
langt yfir nírætt (f. 1811)t Sömuleiðis
einn hinu frægasti læknir Breta,
Henry Thompson.
Maura heitir forsætisráðherra Spán-
verja. Hann var á ferð nýlega í
Barcelona. f>ar er sýning. f>á gekk
maður að honum og lagði hann rýt-
ing. Ekki varð það mikið sár. Mað-
urinn var höndlaður þegar. Hann er
óstjórnarliði og heitir Artal. Hana
bíður nú dóms.
Upp komust nýlega samsærisráð af
Búa hálfu nokkurra í Transvaal til
uppreisnar gegn Bretum.
Bretum tekst ekki enn að ganga í
milli hols og höfuðs á uppreisnarhern-
um í Somalilandi.